Alþýðublaðið - 05.03.1959, Blaðsíða 12

við þann fjölda kjósenda, sem
hefur greitt þeim atkvæði.
Ræða Benedikfs Gröndals
OlafsfjörSur
Framhald af 7. síðo.
gera menn sér vonir um að
afli glæSíst á ný fyrir Norð-
tirlandi vegna útfærslu fisk-
veiðitakmarkanna.
Nýr bátur kom til Ólafs-
fjarðar á fyrra ári og bærinn
hefur sótt um tvo nýja 70—
100 tonna báta og einn 250
tonna bátanna. KaupstaSur-
inn á þriðjung í togaranum
Norðlendingi á móti Sauðár-
króki og Húsavík, en Ólafs-
firðingar telja sig þurfa að
vei'a eina um togara til þess
að geta séð hraðnystihúsinu
á staðnum fyrir nægilegu hrá
efni. Getur það unnið úr 50
íonnum af fiski á dag og í því
geta unnið 50—80 manns.
H:raðfrystihúsið rekur fiski-
m j öls verksmiðj u og síldar-
bræðslu, sem bræddi síðastl.
sumar 15000 mál síldar og get
ur einnig unnið úr karfa. Auk
hraðfrystihússins, sem er í
eigu hlutafélags, er á Ólafs-
‘ firði fiskverkunarhús f einka-
eign, sem saltar og vélþurrk-
ar. Er af þessu Ijóst, að að-
. staða er fyrir hendi til að taka
á móti miklu meira fiskmagni
en undanfarin ár hefur borizt
tii bæjarins.
BÁTABRYGGJAN
IíENGD.
Aðstaða til vetrarútgerðar
mun gerbreytast við fyrirhug
aðar endurbætur á höfninni.
Undirbúningur að Iengingu
bátabry gg j unnar hófst í
haust og hefur á Skagaströnd
verið steypt ker, sem ætlunin
er að sökkva að vori og leng-
ist bryggjan þá um 15 metra.
Við það skapast Mægilega ör-
tigg kví fyrir bátakostinn,
sem til er. Þá hefur einnig
verið unnið að því a'ð auka
hryggjurýmið og í haust var
miklu grjótmagni ekið að
garðinum. Ætlunin er að
stækka hafnarbakkanm og at-
hafnasvæðið svo þar skapist
rúm fyrir nýtt síldarsöltunar-
plan. Örstutt frá höfninni er
ein bezta grjótnáma landsins,
sem reynzt hefur eins og gull-
náma í þessu tilfelli, eins og
bæjarstjórinn komst að orði.
Gekk verkið því furðu vel.
TÖLUVERT UM
NÝBYGGINGAR.
Töluvert hefur verið um
nýbyggingar húsa í Ólafsfirði
•að undanförnu þó að íbúatal-
an hafi staðið í stað um ára-
bil. Landsímahús var byggt
síðastliðið sumar og unnið hef
ur verið að smíði tveggja
hæða verbúðar. Um þessar
mundir er unnið að uppsetn-
íngu véla til gerilsneyðingar
mjólkur og mun mjólkursam-
lag taka til starfa í þessum
mánuði. MUn það verða
minnsta mjólkursamlag lands
ins.
Þá eru sömuleiðis þó nokk-
ur íbúðarhús í smíðum og má
■&f því ráða, að íbúarnir eru
bjartsýnir þrátt fyrir at-
vinnuleysi og ýmsa erfiðleika
síðustu ára.
Frto. af 7. síðu.
an hug á að mqguleikar á flug
vallargerð verði, athugaðir
gaumgæfilega, ef vera kynni
að loftleiðin reyndist heppi-
Ieg lausn á samgönguerfið-
Ieikunum.
Fraxnhald af 6. siða.
far og festu landsmlála í heila.
í litlum kjördæmum geta
flokksstjórnir í Reykj avík átt
við fáa álhrifamenn og því ráð
ið miklu eða öllu um framboð
o. fl. í stærri kjördænmm er
við fleiri menn að eiga og
þetta erfiðara.
í litlum kjördæmum verður
að kjósa meirihlutakósningu.
Reynslan hefur sýnt, að þá
getur flokkur fengið meiri-
hluta þingmanna í landnu, —
þótt hann hafi minnihluta at-
kvæða. Þetta gerðist hér á
landi 1931, er Framsókn fékk
meirihluta þingmanna, 21 af
36, en hafði aðeins 35,9% at-
kvæðanna- .
Þetta eru nokkrar þeiri’a
röksemda, ,sem valda því, að
Alþýðuílokkurinn er mótfall-
inii litlum kjördæmum og á-
kvað á síðasta flokksþingi sínu
að berjast fyrir fáum kjör-
dæmum en stórum. Það er
tvímælalaust heillavænlegra
fyrir þjóðina og framtíð stjórn
arfars í landinu.
I : i ;; 1 ’ ‘í
Kostir stórra
kjördæma
BeNDA MÁ Á eftirfarandi
kosti við stór kjördæmi:
Stór kjördæmi veita þing-
mönnum yfirsýn yfir marg-
vÆslega atvinnuhætti og að-
stæður. Þeir þurfa að hugsa
um ólíka og fjölþætta hags-1
muni. Niðurstaðan verður
þjóðinni hollari en smákjör-
dæmas j ónanmiðin.
Stór kjördæmi gera kjós-
endum kleift að snúa sér til
margra þingmanna úr mörg-
um flokkum. Fólk hefur því
meiri möguleika til sambands
við þingmann en nú.
Stór kjördæmi hljóta alltaf
að eiga einhvern þingmann,
sem styður ríkisstjórn og hef-
ur samband við hana .Aðstaða
kjördæma batnar frá því sem
nú er, því kjördæmi getur
verið afskipt, ef þingmaður
þess er lengi í stjórnarand-
stöðu, þar sem honum ber að
halda uppi gagnrýni á ráð-
herra.
Stór kjördæmi leiða til
þess, að hver flokkur myndar
sérstök flokkssamtök fyrir
hvert kjördæmi og ráða þau
samtök framboði o. fl. 'Slík
samtök (8 á landinu) geta
frekar myndað eðlilegt jafn-
vægi á móti flokksstjórnunum
í höfuðstaðnum en smáhópar
í smákjördæmum. Flokksvald
mun því minnka en ekki auk-
ast.
Stór kjördæmi gera það
miklu erfiðara að hafa áhrif
á kosningar með yfirráðum
fjármagns, fyrirtækja eða at-
vinnu.
Stór kjördæmi leiða til tví-
sýnnar kosningabaráttu og
því munu frambjóðendur ekki
geta vanrækt hinar smæstu
byggðir. Því verður afskekkt-
um byggðarlögum án efa veitt
meiri umhyggja en t. d. í nú-
verandi kjördæmum, þar sem
einn flokkur er öruggur um
sigur kosningu eftir kosn-
ingu og þarf lítið fyrir að
hafa.
Allt þetta styður þá ákvörð
un, sem Alþýðuflokkurinn tók
í nóvember, að berjast fyrir
stórum kjördæmum.
Það er sagt, að þingmenn í
stórum kjördæmum mundi
skorta þekkingu og kunnug-
leika til að þjóna kjördæmum
sínum. í þessu sambandi má
minna á, að Um langt skeið
höfðum við landskjörna þing-
menn, sem fólkið kaus hlut-
fallskosningu um allt landið.
Þessir þingmenn hefðu, sam-
kvæmt kenningunni, átt að
vera allra manna ókunnug-
astir og því ófærir til þing-
setu. En ég spyr: Voru menn
eins og Hannes Hafstein, Sig-
urður Eggerz, Guðmundur
Björnsson, landlæknir, Jón
Þorláksson, Jón Baldvinsson
eða Jónas Jónsson — óþarfir
eða óhæfir þingmenn? Þetta
voru nokkrir hinna lands-
kjörnu þingmanna.
Ég kem nú að seinna deilu-
efninu, hvort kjósa skuli hlut-
fallskosningu eða meirihluta-
kosningu í þeim kjördæmum,
sem ákveðin verða.
Það hljómar ósköp vel, að
láta þann mann vera kjörinn,
sem flest fær atkvæði, en
hina fallna. Þetta er einfalt
og virðist við fyrstu sýn ekki
óréttlát. Okkur er bent á, að
þetta kerfi sé notað með góð-
um árangri í Bretlandi og
Bandaríkjunum.
Slíkt kerfi sem þetta — ein
menningskjördæmi venjulega
— getur dugað sæmilega í
stórum löndum, þar sem órétt
læti á einum stað jafnast á
öðrum, þar sem einmennings-
kjördæmi hafa 30—60 000
kjósendur og eru 4—600 tals-
ins. Við skulum gera okkur
grein fyrir fjöldanum. Ef ís-
land væri hluti af Bretlandi,
væri landið allt tvö kjördæmi.
Jafnvel í þessum stóru lönd
um kemur fyrir hróplegt mis-
rétti. Forsetar hafa verið
kjörnir í Bandaríkjunum, þótt
andstæðingar þeirra hefðu
fleirf atkvæði einstaklinga.
Flokkar hafa fengið meiri-
hluta á brezka þinginu, þótt
andstæðingar þeirra hefðu
fleiri atkvæði.
Hættulegt kerfi
fámennri þjóð
I FÁMENNINU hér á landi
mundi þetta kerfi hafa hrapa-
legar afleiðingar, sem þjóðin
gæti aldrei þolað. Það kom
fyrir 1931, að Framsóknar-
flokkurinn fékk hreinan
meirihluta á þingi með aðeins
35,9% atkvæða, en Sjálfstæð-
isflokkurinn minnihluta þing-
manna með 45% atkvæða.
Þetta ástand gat ekki staðizt.
Eftir rúmlega eitt ár féll sú
stjórn, sem byggð var á slík-
um meirihluta og flokkurinn
sundraðist. .
Þetta kerfi hefur þann eig-
inleika, að það getur gert lít-
inn meirihluta að stórum
meirihluta, og þess vegna nota
Bretar og Bandaríkjamenn
það. En það getur líka gert
minnihluta að meirihluta,
eins og hér hefur komið fyrir.
Með því að halda í gömlu kjör
dæmin -eru líkurnar á slíku
mjög miklar. Þess vegna hafa
flestar meginlandsþjóðirnar
og allar Norðurlandaþj óðirn-
ar hafnað þessu kerfi. Þess
vegna tókum við upp hlut-
fallskosningar í tvímennings-
kjördæmum og uppbótasæti.
Slíkt kerfi er fásinna við ís-
lenzkar aðstæður.
Hlutfallskosningar eiga að
tryggja það, sem Jón Bald-
vinsson talaði um, að minni-
hluti geti ekki kúgað meiri-
hluta. Hlutfallskosningar í
nokkurn veginn jöfnum kjör-
dæmum eiga að tryggja flokk-
unum þingmenn í Uutfalli
Fjölgun
flokkanna
BenT er á það, sem alvar-
legan galla á hlutfallskosn-
ingaskipulaginu, að það ýti
undir smáflokka, og eru jafn-
an tilnefnd tvö dæmi þess:
Þýzkaland o gFi’akkland.
Bæði eru þessi dæmi ýkt. í
Þýzkalandi milli heimsstyrj-
aldanna var gengið út í þær
öfgar, að hafa óákveðna tölu
þingmanna, en láta flokkana
fá mann fyrir hverja 60 000
kjósendur og hafa bæði hér-
aðslista og landlista til frek-
ari jöfnunar. Með þessum ýkj
um hlutu að rísa upp smá-
flokkar. Eftir styrjöldina hafa
Þjóðverjar girt fyrir þessa
hættu með því að leyfa eng-
um flokki að fá þingmann,
nema flokkurinn hafi 5%
allra greiddra atkvæða í land
inu. í ríkinu Bayern er tak-
markið hærra eða 10%. Það
getur vel komið til greina að
setja einhver slík mörk hér á
landi til að forðast myndun
smáflokka. í 5 manna kjöi*-
dæmi kemur það af sjálfu sér
að þar þarf upn undir 20%
atkvæða til að koma að
manni, oe mætti því setja ein-
hveria hindrun, 5—8 eða jafn
vel 10% — fvrir Reykiavík.
Sama mætti gera um úthlut-
un uppbótasæta, þótt smá-
flokkar fái bá þingmenn, sem
án hindi'unar kæmust að.
Þetta nefni ég hér sem
dæmi um þær ráðstafanir,
sem gera má til að hindra
smáflokka. Við skulum gera
okkur ljóst, að slíkar hindr-
anir eru strangt tekið and-
stæðar fullkomnu réttlæti, en
þær eru nauðsynlegar til þess
að fyrirbvggja öngþveiti í
stjórnmálum og auka líkur á
því. að þingkosningar leiði til
mvndunar sterkra ríkis-
stjórna, en það er einmitt til-
gangur þeirra.
Múlavegur
Framhald af 7. siðu.
Ólafsfjarðar og Dalvíkur er
um það bil 18 kílómetrar.
BJARTSÝNIR.
Þegar fréttamaður Alþýðu
blaðsins ræddi við nokkra
Ólafsfirðinga, sem unnu að
vegarlagningunni síðastliðið
haust, gerðu þeir sér vonir
um, að vegurinn gæti með ríf-
legum fjárveitingum hins op-
inbera og eðlilegri hlutdeild
hans í benzínskatti komizt í
ökufært ástand á þremur til
fjórum árum.
Áætlað var fyrir nokkrum
árum að lagning Múlavegar
kostaði 5—6 milljónir króna.
Þó að ef til vill verði ekki
framhald á frekari fram-
kvæmdum að sinni, telja
menn norður þar, að vegurinn
fyrir Múlann sé framtíðar-
lausnin á samgönguerfiðleik-
um Ólafsfjarðax'kaupstaðar.
Sjóferð
(Framhald af 5. cíðra)
lætin í veðrinu, norðan áttin
búin að vera, í áttspánni sipáði
hann sam& suð-austan hvaiss-
viðrinu.
Róum, ja, þið skuluð vera
um borð fyrir miðnættið.
Um orsök sjoslysa
Framliald af 10. síðu.
einnig þriggja ára, erlendis
byggðum, að athuga salemis-
rörið og kom þá í ljós, a'ð
skrúfugangurinn við síðuna
var uppurinn og hefði því
mátt búast við óstöðvandi
leka þá og þegar.
Öll munu þessi skip hafa
fengið lögboðnar skoðanir að>
undanförnu og af eigendum
ekkert til sparað að hafa allt
mál, að minnsta kosti að sinnx,
en þess væri óskandi að í fram
tíðinni væri meiri gaumur
gefinn að óhöppum á sjó þó
þau kosti ekki mannslíf, þvi
af þeim má allajafna mikið
læra.
Páll Þorbjörnsson„
Leiðir allra, sem ætla aS
kaupa eða selja
BÍL
liggja til okkar
Bílasalan
Klapparstíg 37. Sími 19032.
Keflvíkingar!
Suðumesjamenn!
Innlánsdeild Kaupfélags
Suðumesja greiðir yður
hæstu fáanlega vexti af
innstæðu yðar.
Þér getið verið ömgg um
sparifé yðar hjá os*,
Kaupfélag
Su9urnesjay
Faxabraut 27.
Sandblásfur
Sandblástur og málmhmf
un, mynztrun á gler o@
legsteinagerð.
S. Helgason.
Súðavogi 29.
Sími 36177.
Samúðarkori
Slysavarnafélags íslands kaupa
flestir. Fást hjá slysavarnadeild-
um um land allt. í Reykjavík £
Hannyrðaverzl. Bankastræti
Verzl. Gunnþórunnar Halldórs-
lóttur og í skrifstofu félagsins„
Grófin 1. Afgreidd í síma 14897.
Heitið á Slysavarnafélagið. —-
!»að bregst ekki.
HúsnæSismiélunin
Bíla og fasteignasalan
Vitastíg 8A. Sími 16205.
Minningarspjöld
D. A. S.
téU fajá Happdrættt DAS, Vest-
jxwerí, támi 17TST — Veiðarfæm
«araL VerOanda, símt 13786 —
ajömannaaóíagt Rejixjavíkur^
afcni 11916 — GuOm. Andrés-
sywi guUainið, Lmxgavegí 5®.,
sðmi 18709. — í Hafnarfirði f
Pósthúeinu, 6Ími 50267.
LEIGUBÍLAR
Bifreiðastöð Steindóra
Sími 1-15-80
Sifreiðastöð Reykjavíkiir
Sími 1-17-20
%2 5- mavz 1959 ~ Alþýðublaðið