Alþýðublaðið - 28.08.1959, Blaðsíða 5

MÉR fer alltaf að líða vel
í sálinni á leið til sjávar, og
við þokumst í þá áttina, en
0vegur okkar liggur
þveröfugt við ógæfu-
braut Kristjáns Jóns-
sonar Fjallaskálds, Hann fædd
ist í Kelduhverfinu, ólst upp
á Hólsfjöllum og varð frægt
skáld milli tektar og tvítugs,
en beið svo ósigur suður í
Reykjavík og austur á Vopna-
firði. Kristjáni hefði verið
nær að vera kyrr á Hólsf jöll-
unum, Reykjavík á til að taka
okurvexti af því, sem hún lán-
ar um stundarsakir, gjaldþrot-
in af hennar völdum eru mörg.
En við Sigurður Þórarinsson
stéfnum af Hólsfjöllunum og
ætlum niður í byggðirnar úti
við sjó, ökum meðfram Jök-
ulsánni austanverðri og höf-
um ákveðið að sjá Dettifoss
og Ásbyrgi. Önnur dagskrá
hefur ekki verið samþykkt,
nema að nú erum við aftur
á vesturleið. Akureyri verð-
ur leiðarendi okkar á morgun.
Hann minnti Matthías Joch-
umsson á tár ungbarnsins, slík
og þvílík var trú Oddaklerks-
ins, Kristján Jónsson setti
herðandi forskeyti á annað
hvert orð í veraldarsálminum
um Dettifoss, Þorsteinn Er-
lingsson missti vald á skaps-
munum sínum við tilhugsun-
ina um að virkja þennan and-
skota, en Einar Benediktsson
sá í honum tákn ljóss og auðs.
Vestur 1 Ameríku sat íslenzki
skáldbóndinn Stephan G.
Stephansson og reyndi að
miðía málum í deilunni. Þar
voru ótruflaðar tilfinningar í
afstöðu. Einhvern tíma verður
Dettifoss felldur í fjötur til
að láta hann þjóna landinu og
þjóðinni. Hann á ekki skilið
sömu tillitssemi og Gullfoss,
sem er ógleymanlegasta mál-
verkið á þili íslenzkrar nátt-
úru, fegurðina á að varðveita,
en ljótum krafti að breyta
í æðra líf yndis og þæginda.
Dettifoss er búinn að hræða
nógu marga.
. á annað hundrað metra eða
nær þrefalt hærri en fossinn
uppi í gljúfrinu. Og hvers
vegna sagði Jökulsá skilið við
þetta stolt sitt og djásn? Þeirri
spurningu verður varla svar-
að. En kannski hefur aldrei
stórkostlegri hjónaskilnaður
orðið á íslandi eftir að ætt-
jörðin steypti af sér jökul-
hjálminum til að una manna-
byggð og dýralífi nútímans.
KELDUHVERFI er sunn-
lenzkasta sveit á Norðurlandi,
línur hennar langar- og breið-
gggj@|g ar og gróðurfletirnir
gjllJl grænir og stórir, en
ÍHyÉÍ minnisstæðast verður
mér, hvernig hafið gengur til
móts við landið, mikil hlýtur
sú ógn að vera, þegar stormar
og 'Stórsjóar leggjast á eitt í
skammdégi vetrarríkisins.
Skúli landfógeti fæddist víst
á þessum slóðum, og nú er
búið að reisa honum hér minn
ismerki eftir Guðmund frá
Miðdal. Glöggur maður sagði'
mér á Akureyri, að það væri
skárra en steinsteypukarlinn
í Reykjavík, en ég lít ekki við
minnismerkjum. Sú fram-
framleiðsla er að verða okkúr
íslendingum til skammar. Ó-
burðurinn í Akrahreppi, sem
á að vera til minningar um
Bólu-Hjálmar, segir meira en
orð mín, þó að ég sé reiður.
Og þá er bezt að hneykslast
á öðru í leiðinni: Skógræktar-
kákið í Ásbvrgi nær engri átt.
Staðurinn á að fá að vera eins
og hann er af guði gerður eft-
ir brotthlaup Jökulsár. Ekkju-
stand Ásbyrgis verður ekki
bæít með tildurslegum spari-
fötum úr saumastofU Hákon-
ar Bjarnasonar og hans
manna.
En látum þessi menningar-
sjónarmið eiga sig. Hins veg-
ar hefur náttúruverndin miklu
hlutverki að gegna á íslandi.
Maðurinn er hættulegri en
sauðkindin af því að hann
þykist ha.fa meira vit.
ÞARNA er snotur bær —
qg dagur að kvöldi iiðinn.
Þetta myndi vera Víkinga-
ragsgi vatn. Séra Sveinn er
Élfjl raunar í Reykjavík og
S&*3«S Þórarinn Björnsson á
Akureyri, en gestrisnin flutti
áreiðanlega ekki öll með þeim
yfir fjöll og heiðar. Sigurður
Þórarinsson ræðst í að biðja
hér gistingar. Og hann fer
ekki bónleiður til búðar. Okk-
ur er tekið eins og langþráð-
um höfðingjum. — Sveinn
Björnsson bóndi á Víkinga-
vatni er heima og Guðrún
kona hans. Okkur Sigurði er
sannarlega borgið, enda hús-
bóndinn orðlagður rausnar-
maður og húsfreyjan sunn-
lenzk, dóttir séra Jakobs heit-
ins Lárussonar í Holtj undir
Eyjafjöllum, og það fólk er
vinir mínir.
Kvöldvakan á Víkingavatni
líður eins og skemmtilegur
mannfagnaður. Ég fræðist um
bernsku Sveins Þórarinsson-
ar málara í Kílakoti, en sum-
ir snotrustu litir Kelduhverf-
is endurspegiast í beztu mynd-
um hans. Og svo fannst Grá-
síðumaðurinn hér á næsta bæ.
Krisíján Eldjárn svaf hjá hon-
um á Víkingavatni eftir upp-
gröftinn, og síðan er hann
ölium fróðari um ættarein-
kenni í tannafari Keldnverf-
inga.
Sveinn bóndj segir mér af
norðlenzka forustufénu. Gam-
an var að þeim sögum, en bágt
á ég með að trúa þessari furðu.
Forustufé þekkist ekki á Suð-
uriandi. Þar eru sennilega
allar kindur jafn vel til for-
ustu fallnar. Og hlýtt varð
mér um hjartaræturnar, þeg-
ar Guðrún Jakobsdóttir rifj-
aði upp minningar um menn
og málefni undir Eyjafjöllurn.
Háttaður sá ég í anda Holts-
núp, og Vestmannaevj'ar risu
úr sæ í útsuðri. Römm er sú
taug, er tengir mann sveit,
þar sem gott var að vera.
MÉR fór um nóttina eins og
Halldóri. Bessasyni í Morgni
lífsins, Kyrrðin vakti mig. Ég
Sfrllíf út um gluggann,
og sólin rann upp á
®&sái austurhimininn, brá
skini sínu á fjöllin, landið og
sjóinn, fuglarnir voru vaknað-
ir, ugglaust beið grasið eftir
sláttuvélinni á túni og engi,
Kelduhverfi drúpti höfði í
morgunbæninni. Ég hélt á-
fram að sofa til að vera sem
bezt undir það búinn, að Sig-
urður Þórarinsson vekti mig
til áframhaldandi ferðar. En
einhvern tíma kem ég aftur
í Kelduhverfi og sé þá Dimmu
bor.gir og Hljóðakletta.
Úti vakti björt nóttin. Og
á botni hennar svaf ég í mjúku
rúmi gestrisninnar á Víkinga-
vatni.
Helgi Sæmundsson.
MMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuuiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiHiiiiiiiiiiiiiiiiiii: MiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiisiimiiitmiiiiiiiiiictiitiiiiiimiiiimiiiiiimiiuiiimiiiiiimm
Ifangikjöt og spaðsaltaÖ
dilkakjöt til útílutnings ?
ÉG lýsi ekki þessu gráa
grjóti, sem Kristján orti um
fbrðum, en naumast verður
því jafnað við steinana
á Suðurlandi, aldrei
myndi þessi óskapnað-
ur bera lífinu vitni, komast í
vegg til.að verja landið sand-
foki eða brimi, umhverfi Jök-
ulsár minnir á helgrímu gam-
almennis, sem hefur grett sig
í andaslitrunum. En svo erum
við staddir andspænis Detti-
fossi, og satt að segja bregð-
ur mér í brún. Jörmunefldur
hrækir hann jökulleirnum í
fallinu, skíturinn rýkur um
gljúfrið, hér hefði Kolbeinn
átt að kveðast á við fjandann.
Ég verð að láta Geysi upp í
þetta norðlenzka náttúruund-
ur, þegar Sigurður imprar á
sunnlenzkum samanburði, en!
þvílíkur munur, ef ekki væri
heimsfrægð gufustrokksins í
Haukadal. Ég finn til van-
máttar í nábýlinu við konung
íslenzkra fossa. Yfirbragð
hans er ægilegt og stemman
djöflalag.
Mikið gátu skáldin okkar
litið Dettifoss ólíkum augum..
ÁSBYRGI er tilsýndar eins §
og ofurhár sjóvarnargarður á |
Suðurlandi, en sinkennilega í |
sveit settur. Svo kom- 1
um við nær, og allt |
í einu stækkar undrið §
og margfaldast eins og skap- =
arinn hafi verið að leika sér |
að stóru töflunni. Ég verð 1
sammála Einari Benedikts- |
syni, þetta er prýðin vors |
prúða lands, Ásbyrgi fær að |
minnsta kosti hálfan Þingvöll |
á metaskálarnar til jafnvægis. 1
Sigurður Þórarinsson spyr |
mig, hvort ég sé ekki orðinn |
nokkuð eyðslusamur á Suður- |
land, en einn er geymdur. Ég |
á Heklu ósnerta til saman- |
burðar, og þá þagnar Sigurð- |
ur. En báðir horfum við eins |
og saklaus börn á- risaskeif- §
una Ásbyrgi. Stór var og beitt- 1
ur sá hnífur, sem skar hana |
í landið. |
Einkennilegt er það uppá- |
tæki Jökulsár að hætta við að i
falla um Ásbyrgi, en grafa sig |
niður þarna austur frá til að |
mynnast við hafið. Þvílíkur |
dettifoss, sem hér hefur ver- |
ið! Hamraveggur Ásbyrgis er 3
FJÁRSTOFNINN eykst í
landinu ár frá ári. Dilkar
eru nú betri til frálags en
fyrir svo sem 10 árum vegna
betri meðferðar á fé og ef til
vill vegna kynbóta.
Við erum í vandræðum
með það kjöt, sem íslenzkir
neytendur torga ekki af inn-
lendri kjötframleiðslu. Við
verðum að flytja út kjöt í
stórum stíl heilfryst alveg
óunnið. Og enda þótt allt
mögulegt hafi verið gert til
að selja kjötið í þessu á-
standi, þá hefur ekki náðst
neitt viðunandi verð fyrir
það.
En eru þá engar leiðir aðr-
ar til að gera kjötið verð-
mætt og eftirsótt erlendis?
Við fsíendingar verkum
hangikjöt og okkur þykir
það hátíðamatur, hreinasta
sælgæti.
Útlendingar, sem smakka
þessa vöru, telja hana af-
bragðsgóða. Ég lief talað við
fjölmarga útlendinga, sem
hér hafa dvalið um lengri
eða skemmri tíma og þekkja
hangikjötið íslenzka, telja
að það sé eitthvað það bezta
sem hægt sé að fá kjötkyns,
og vildu fégnir geta fengið
það á borð borið lieima hjá
sér erlendis.
En það fæst nú hvergi í
veröldinni nema heima á
Fróni.
Allir þekkja íslenzka spað-
saltaða dilkakjötið. Það má
svipað segja um það. Útlend-
ingar, sem borðað hafa vel
verkað spaðkjöt, finnst það
ágætisvara. Og þekki ég út-
lendinga, sem hér liafa dval-
ið langdvölum, þeir panta
sinn kút með spaðkjöti svona
til hátíðabrigða. En segja
niá, að öllu vandfarnara sé
að fara með lítið saltað spað-
kjöt en hangikjötið. Það mun
geymast miklu betur.
Ég spyr nú:
Hefur nokkuð verið gert í
þá átt að útbreiða þessar
tvær vörutegundir erlendis?
Ég held ekki.
Væri nú ekki rétt að byrja
á þessu og fá einhvern harð-
duglegan sölumann til að
ijtbreiða þessa vöru hjá stór-
þjóðunum. T.d. að koma upp
smáveiíingastofu í einhverri
stórborg, þar sem m.a. þess-
ar mataríegundir væru dag-
lega á borðum og auglýsa
þær vel. Ég er viss um að
árangurinn yrði þar eftir.
Það va?ri gaman að geta
útbreitt þessar ágætu mat-
artegundir meðal stórþjóða,
sem lærðu að meta sælgæt-
isvöru þéssa.
Þegar varan er orðin það
að vera sælgætisvara — deli-
katesse —, þá er verðið auka
atriði.
Við ísléndingar teljum
bangikjötið okkar afbragðs-
mat, eitthvað það bezta, sem
við fáunn matarkyns á borð-
ið, og við erum ekki einir
um þetta. Því skyldum við
þá ekki sjá hér leík á borði
og notfæra okkur þetta.
Útnesjakarl.
Alþýðublaðið — 28. ágúst 1959
.JIMMMHllM»UllllMllMlMlU(MIHIIlUIHIllllllllllllllUlr IIIIIIHHIIIIIUIIIIIIIHIHMM