Alþýðublaðið - 14.11.1959, Blaðsíða 4

Útgefandi: Alþýðuflokkurinn. — Framkvæmdastjóri: Ingólfur Krlstjánsson.
— Ritstjórar: Benedikt Gröndal, Gisli J. Ástþórsson og Helgi Sæmundsson
(áb.). — Fulltrúi ritstjómar: Sigvaldi Hjálmarsson. — Fréttastjóri: Björg-
Vin Guðmimdsson. — Símar: 14 900 — 14 901 — 14 902 — 14 903. Auglýs-
Ingasími 14 906. — Aðsetur: Alþýðuhúsið. — Prentsmiðja Alþýðublaðsina,
Hverfisgata 8—10.
Pólitískur barnaskapur
TÍMINN heldur áfram að leggja Alþýðu-
flokknum það heilræði að forðast samstarf við
Sjálfstæðisflokkinn. Sú afstaða virðist þá einkenn
ast af nokkurri eigingirni. Framsóknarflokknum
: finnst, að Alþýðuflokkurinn eigi að fylgja hans
leiðarstjörnu. Slíkt nær auðvitað engri átt.Alþýðu
flökknum hefur aldrei dottið í hug að ætla að segja
Framsóknarflokknum fyrir verkum, og hefði þó
stundum ekki verið vanþörf á. Afstaða Tímans til
Sjálfstæðisflokksins er líka fjarri því að vera sann
færandi. Framsóknarmenn hafa iðulega unað stór
vel samstarfi við Sjálfstæðisflokkinn og metið
hann ólíkt meira en Alþýðuflokkinn, enda sjálf-
sagt fengið meira í aðra hönd af ýmiskonar for-
j réttindum. Alþýðuflokkurinn lætur hins vegar
málefni ráða því með hverjum hann vinnur hverju
sinni. Hann hefur unnið með öllum hinum stjórn
málaflokkum landsins og þannig framkvæmt
mörg baráttumál sín gömul og ný. Alþýðuflokkur-
inn mun hafa sama hátt á í íramtíðinni. Þess vegna
. er tilgangslaust að tala til hans eins og Tíminn ger
ir þessa dagana. Hann spyr ekki um tilfinningar
I skapsmunanna heldur málefnin. Og hver eru mál-
éfni Framsóknarflokksins í dag? Þeirri spumingu
er enn ósvarað, þrátt fyrir það, hvað Tíminn er
orðmargur um væntanlega stjórnarmyndun.
Auk þess er ástæða ti'l að minna Tímann á,
hvað skýringar hans á örlögum vihstri stjórnarinn
ar einkennast af miklum bamaskap. Hann kennir
Alþýðuflokknum og Alþýðubandalaginu um, að
vinstri stjórnin hrökklaðist frá völdum. Framsókn
arflokkurinn er hins vegar saklaus eins og dúfa í
þessu efni. Sannleikurinn er þó sá, að vinstri stjóm
in fór eins og hún fór af því að forusta Framsókn
arflokksins reyndist ekki slík, sem þurft hefði að
vera. Hermann Jónasson og Eysteinn Jónsson gáf
ust upp. Hermann Jónasson baðst lausnar fyrir sig
' og ráðuneyti sitt án þess að hann væri tilneyddur
af samstarfsflokkunum, þrátt fyrir ágreininginn,
sem fyrir hendi var. En dettur Framsóknarflokkn
um í hug, að samstarfi 3ja flokka verði á'kom-
ið án meiri eða minni ágreinings um einstök mál?
Sú afstaða væri pólitískur barnaskapur. Kannski
ræður hann þeim úrslitum, að Framsóknarflokkur
inn er nú eins og strandað skip.
Alþýðuflokkurinn var til þess stofnaður að
gegna hlutverki sínu í íslenzkum stjórnmálum en 1
ekki til þess að vera í húsmennsku hjá öðrum. Þess
vegna spyr hann um málefni, þegar samstarf og
stjórnarmyndun ber á góma hverju sinni. Þessa
hefur hann spurt Alþýðubandalagið, Framsókn-
arflokkinn og Sjálfstæðisflokkinn — og gerir enn.
Framsóknarflokkurinn þyrfti að átta sig á þessu
atriði, ef hann gerir sér von um samstarf við Al-
þýðuflokkinn einhvern tíma í framtíðinni. Og hin-
ir flokkarnir h'afa gott af að vita þetta sama.
i Auglýsmgasími
Alþýðublaðsins
er 14906
Jón Sigurðsson:
Verkakvennafélagið Framsókn45ára
Á KOSNINGADAGINN, —
sunnudaginli 25. okt. s. L, varð
eitt af stærstu og öflugustu
verkalýðsfélögum landsins, —
Verkakvennafélagið Fram-
sókn í Reykjavík, 45 ára.
Þennan dag höfðu félags-
konur nóg að vinna og því lít-
inn tími þá, til að minnast sér-
staklega þessara merku tíma-
móta í sögu félagsins, það varð
að bíða betri tíma.
í kvöld, er ákveðið, að af-
mælishóf verði haldið í Iðnó
og er víst að þar koma margar
félagskonur, því í fáum félög-
um er eining meiri og félags-
leg samvinna betri en í Fram-
sókn.
Haustið 1914, sunnudaginn,
25. október, var félagið stofn-
að, en stofnfundinn sátu 68
konur er ákváðu að stofna
fyrsta verkakvennafélagið á
íslandi.
Bráðabirgðastjórn var kos-
in á fundinum og var hún
skipuð sem hér segir:
Jónína Jónatansdóttir, for-
maður. Karólína Siemsen,
varaformaður. Bríet Bjarnhéð
insdóttir, ritari. Jóna Jósefs-
dóttir, fjármálaritari. María
Pétursdóttir gjaldkeri. Á
fyrsta aðalfundi félagsins, í
janúar 1915, var svo þessi
sama stjórn endurkosin að
mestu óbreytt.
Eins og margra annarra
verkalýðsfélaga fyrr og síðar
varð fyrsta verkefni félagsins
það, að fá sig viðurkennt sem
samningsaðila um kaup og
kjör félaga sinna.
Þegar félagið var stofnað,
var almennt tímakaup kvenna
20 aurar fyrir klukkustundar
vinnu.
Atvinnurekendur litu ekki
neitt sérlega hýru auga til
þessarar félagsstofnunar og
gekk treglega að fá samn-
inga. Félagið setti því sinn
fyrsta kauptaxta haustið 1914
og var hann sem hér segir:
„1. gr. Almennur vinnudag
ur innan verkakvennafélags-
ins Framsóknar er frá kl. 6
að morgni til kl. 6 að kvöldi.
Haldi félagskonur áfram
vinnu eftir kl. 6, skal það tal-
in eftirvinna.
2. gr. Almennt verka-
kvennakaup sé 25 aurar um
tímann, hlunnindalaust, en 20
aurar, þar sem skaffað er
soðning og matreiðsla. Eftir-
vinna frá kl. 6—10 borgist
með 30 aurum um tímann, en
nætur- og helgidagavinna með
35 aurum um tímann. Kaup
þetta miðast við 16—60 ára
aldur.“
Að þessu sinni var ekki sett
ur taxti.um fiskþvott.
Eftir nokkurt þjark við at-
vinnurekendur fór svo, að
þeir gengu að því að greiða
kaup samkvæmt taxtanum,
sem þó kom' ekki til fram-
kvæmda fyrr en vinna al-
mennt byrjaði veturinn 1915.
Kaup þetta hélzt að mestu ó-
breytt árið 1916.
Árið 1917 náði félagið sín-
um fyrstu samningum við at
vinnurekendur. Að vísu náð-
ist ekki það, sem farið var
fram á í kaupi og öðrurn kjör
um, en félagið fékk sig þá
viðurkennt sem samningasað-
ila og dagkaup á 36 aura um
tímann, eftirvinna á 42 aura
og nætur- og helgidagavinna
á 70 aura um tímann.
Eftirtektarvert mun ungu
fólki þykja nú, að á fyrstu
árum verkalýðsfélaganna var
aldrei minnzt á sérstaka mat
ar- eða kaffitíma, en svona
var það þá, verkafólkið fék-k
engan sérstakan tíma til mat-
ar eða drykkjar. Ýmist hafði
það með sér bita eða sopa ef
því var fært, og varð að
gleypa í sig þar sem það var
við vinnuna og þá þegar tími
vannst til hjá hverjum einum.
Fyrir þrotlausa vinnu og
vakandi baráttu stjórna fé-
lagsins og margra félags-
kvenna gegnum árin, hafa
kjörin batnað ár frá ári og
eru kjörin í dag sem hér segir:
Tímakaup í lægsta taxta er
kr. 16,14, en í hæsta taxta kr.
20,67. Eftirvinnukaup frá kl.
17—19.15 er 50% hærra en
dagvinnukaup og nætur- og
helgidagakaup er 100% hærra
en dagvinnukaup. Dagvinna
er frá kl. 8—17 og dragast
þar frá 1 klst. til matar, sem
ekki er greitt fyrir og tvisvar
20 mínútur til kaffidrykkju,
án frádráttar á kaupi.
Hlýjar, bjartar og hreinar
kaffistofur skulu vera á vinnu
stað.
Áður var kaup kvenna um
50% af kaupi karla, en er nú
78% við einstök störf, en við
mörg störf fá nú konurnar
samkv. samningum sama
kaup og karlar, en kjörorð
stjórnar Framsóknar og fé-
lagskvennanna allra er —
sömu laun fyrir sömu vinnu
við öll störf — og er víst, að
það er ekki langt undan að
það verði veruleikinn.
Þegar litið er til baka, kjör-
in fyrrum og nú borin saman,
á maður bágt með að trúa hve
mikið hefur áunnizt, en ekk-
ert kemur af sjálfu sér. Allt
hefur þetta fengizt fyrir þrot-
lausa baráttu eins og áður
segir.
Framhald á 10. síðu.
Hannes
ýV Skautasvallið á Tjörn-
er vanrækt.
Bærinn borgar fé til
að sjá um það.
ýý En starfið er ekki unn-
ið.
ýý Merk bók um skóla-
mál.
UNDANFARIN kvöld hafa
börn og unglingar fylkkzt á
'Jrjörnina með skauta sína. Þarna
hefur verið fjölmennt og hafa
unglingar farið hratt yfir á ísn-
um. Þarna hefur verið fríður
hópur og skemmtilegur, enda er
fátt eins gleðilegt og ungt fólk
brunandi á skautum. Hef ég og
orðið var við það, að margir
eiga ekki aðrar bernskuminn-
ingar skemmilegri en þær sem
bundnair (eru við skauta og
skautasvell á Tjörninni í Reykja
vík.
EN ÉG HEF heyrt óánægju-
raddir. Þegar ég stóð á Tjarnar-
bakkanum í fyrrakvöld, kom til
mín ungur maður og sagði: „Þú
ert alltaf að skrifa í blöðin. —
h o r n i n u
Viltu ekki spyrjast fyrir um það
hver það er, sem á að sjá um
skautasvellið hérna á Tjörninni.
Það var ekkert hugsað um það
í fyrra og heldur ekki í hitt eð
fyrra — og svona á það víst að
ganga til. Á hverju ári veitir
bæjarstjórnin fé til viðhalds og
eftirlits með skautasvellinu. —
Hver fær það fé? Hvað er gert
við það? Tekur einhver við því
— og síðan ekki söguna meir?
Eða er þetta aðeins dauður liður
á fjárhagsáætlun bæjarins'".
ÉG SAGÐI: „Hefur ekki verið
hugsað um skautasvell á íþrótta-
veilinum? Á ekki Skautaíélag
Reykjavíkur að sjá um þetta?
Er það félag steindautt? Eða er
það aðeins nafnið tómt?“ Hann
kvaðst ekki vita það. ,,Jú. Það
mun hafa verið sprautað vatni
á íþróttavöllinn einstaka sinn-
um. En Tjörnin er ekki íþrótta-
völlurinn — og hér er miklu
frjálslegra og betra að vera á
skautum en á vellinum. Þar er
eins og maður sé lokaður inni“.
■skautasvells hefur verið greitt
af höndum, og ef svo er, að þá
verði sá, sem við því hefur tek-
ið, krafinn um þá þjónustu, sem
hann á að veita í staðinn. Það
þarf að fylgjast með skautasvell
inu, fara yfir það með sköfu við
og við og sjá svo um, að það sé
slétt og greiðfært eins og veður
og aðrar aðstæður leyfa.
SIGURÐUR Guðmundsson
skólameistari mun vera merk-
asti skólamaður þjóðarinnar á
þessari öld og hníga mörg rök
að þeirri skoðun. Áður en hann
lézt liafði hann að mestu gengið
frá miklu ritverki um Möðru-
vallaskóla og menntaskólann á
Akureyri, arftaka hans. Eftir
þvi sem segir munu hafa orðið
nokkrir örðugleikar á því að
koma þessu ritverki út, en nú
hefur Menningarsjóður ráðist í
það.
BÓKIN heitir Norðlenzki skól
inn. Er þetta geysimikið rit, um
530 blaðsíður að stærð í sto.ru
broti. Þetta er menningarsaga
íslands um langan aldur, hv.ort
tveggja í senn sagnfræði- og vís-
indarit, en auk þess túlkar það
skoðanir hins merka höfundar
í uppeldismálum. f því er getið
fjölmargra heimildarrita og er
það prýtt mörgum myndum af
skólamönnum sem komið hafa
við sögu.
ÞAÐ er siðferðileg skylda
menningarsjóðs að ráðast í út-
AF TILEFNI þessara ummæla gáfu þessarar bókar. Það var
vil ég segja þetta: Vill ekki sá varla á annarra færi. Hér er um
fulltrúi hjá Reykjavíkurbæ, sem að ræða eitt þeirra rita, sem
hefur þessi mál með höndum, mynda undirstöðuna að menn-
vera svo góður og rann- ingarmálum okkar íslendinga.
saka hvort féð til viðhalds i Hannes á horninu.
4 14. nóv. 1959 — Alþýðublaðið