Alþýðublaðið - 26.01.1960, Qupperneq 2

títgefandi: Alþýðuflokkurinn. — Framkvæmdastjóri: lngólfur Kristjánsson.
— Ritstjórar: Gísli J. Ástþórsson (áb.) og Benedikt Gröndal.— Fulltrúi
ritstjórnar: Sigvaldi Hjáímarsson. — Fréttastjó-ri: Björgvin Guðmundsson.
— Símar: 14 900 — 14 901 — 14 902 14 903. Auglýsingasími 14 906 — Að~
setur: Alþýðuhúsið. — Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Hverfisgata 8—10. —
Áskriftargjald: kr. 35.00 á mánuði.
Hvers konar lán?
I ÞAÐ er mikið rætt um erlendar lántökur þessa
dagana, og gera menn greinarmun á „lánum til upp
byggingar“ og „eyðslulánum". í þessum umræðum
eru dagblöðin sjálfum sér lík. Tímanum finnst til
dæmis, að öll lán, sem framsöknarmenn hafa stað
ið að, séu heilbrigð, uppbyggingalán“, en bæði tek
in og ótekin lán annara eru „eyðslulán“.
Til glöggvunar er rétt að gera sér grein fyrir,
að íslendingar hafa fengið lán frá erlendum þjóð-
um á fernan hátt:
, 1) Lán til framkvæmda. Þá er hinum erlenda gjald
eyri öllum varið til kaupa á skipum, vélum eða
efni til framkvæmdanna.
2) Lán til vörukaupa. Þá er gjaldeyrinum varið til
, greiðslu á vörum, sem þjóðin þarf til afnota, og
jafnar þannig annan greiðsluhalla en beinlínis
| stafar af erlendum kostnaði framkvæmda. Það
skiptir engu máli, þcút andvirði þessara lána í
íslenzkum krónum sé varið til að greiða innlend
an kostnað við framkvæmdir. Það eru vörulán
(sem kalla mætti „eyðslulán) engu síður.
3) Yfirdrættir. Íslenzkir bankar hafa yfirdráttar-
heimildir hjá erlendum bönkum, og ér þar tölu-
vert lánsfé, þegar þær eru notaðar til fulls.
4) Sérstakir yfirdrættir. Alþjóðastofnanir veita
mörgum þjóðum sérstaka yfirdrætti til að fleyta
sér yfir erfiðar sveiflur í gjaldeyrismálum,
venjulega með lágum vöxtum til skamms tírtia.
íslendingar hafa tekið mikið af slíkum lánum,
t. d. hjá European Payments Uniort (EPU), með
an sú stofnun var til. Framsöknarmenn tóku
með fullu samþykki þátt í því, enda kallaði
] Tíminn það aldrei „eyðslulán“.
Sannleikurinn í lánamálunum er sá, að íslend
ingar hafa hlessunarlega tékið mest af fram-
kvæmdalánum, þótt sum séu til of stutts tíma. Hins
vegar er það staðreynd, að vinstri stjömin tók um
250 milljónir króna að láni frá Þýzkalandi og
Bandaríkjunum, sem notuð voru til að kaupa fyrir
ákvexti, skilisokka, varaliluti í híla o. fl. o. fl. Þetta
voru föst lán til langs tíma, notuð til vörukaupa og
því „eyðslulán“ ef hægt er að tala um slíkt. Það
skiptir ekki máli í þessu sambandi ,þótt jafnvirði
þessara lána í krónum rynni til að greiða íslenzka
kostnaðinn við framkvæmdir. Gjaldeyririnn, sem
fenginn var að láni, rann til að mæta igreiðsluhallan
um — til að greiða almenn vörukaup.
Það er hrein, pólitísk blekking að kalla sér-
staka yfirdrætti hjá alþjóðastofnunum „eyðslu-
lán“. Tíminn nefndi ekki það orð, þegar Eysteinn
Jónsson fékk EPU yfirdrættina. Blaðið ætti ekki
að nefna það orð nú.
23. janúar 1930 — AlþýSublaðið
;)u61 'ívu.-- ú)id(pv;í|1A
Jafnaðar
Takmark o
P ER MONSEN, einn af rit-
stjórum norska Arbeider-
bladsins var nýlega á ferð í
Hollandi og skrifaði um þá
för grein, sem er að mörgu
leyti athyglisverð og verður
birt hér allmikið stytt í þýð-
ingu.
Holland liggur á landamær-
um trúarbragða og hefur því
kynslóðum saman orðið að
þola trúarbragðadeilur. Einn
kaþólskur flokkur, tveir mót-
mælendaflokkar og kalvínista
flokkur eiga fulltrúa á þingi.
Jafnaðarmenn, kaþólskir og
mótmælendur hafa hverjir
sitt verkalýðssamband.
En hið einkennilegasta er
útvarpið. Ríkið sendir ekki út
útvarpsefni fvrir eigin reikn-
ing, heldur hefur það deilt
dagskrártímanum milli fimm
félaga, eins kaþólsks, eins fé-
lags jafnaðarmanna, tveggja
mótmælendaíélaga og eins
hlutlauss. Ef kaþólskir senda
út á mánudögum, taka jafnað-
armenn við á þriðjudögum.
Útvarpshliómsveitin leikur
fyrir bá alla. en það eru hin
éinstöku íélög, sem ákveða
H'VAÐ hljómsveitin leikur.
Iívert félag, (sem byggist á
meðlimum í hlustendasam-
tökum og innheimtir afnota-
giöld fyrir rík'ð) gefur út sitt
eigið dagskrárblað. og er blað-
ið skuldbundið til að prenta
dagskrár. líka keppinautanna.
S+ærst er kaþólska blaðið með
560.000 eintaka unplag. Blað
jafnaðarmanna. VARA, fór
yfir 500.000 í desember. Lýð-
ræðislegu skipulagi hefur ver
ið komið á, hlustendur geta
hlustað á það, sem þeir vilja.
í framkvæmd er þetta þó dá-
lítið öðruvís'.
Kaþólska kirkjan hefur
reynt að banna sóknarbörn-
um sínum að ganga í jafnað-
armannafiokkinn eða kjósa
hann. Þan á'tu að vera ka-
þólsk. Mótmælaaldan varð
hins vegar svo sterk, að kirkj
an varð að hætta við þetta.
Hins vegár hafa bisknparnir
bannað trúuðum kaþólikkum
að hlusta á villutrú, og hún á
að koma frá VARA, dagskrá
iafnaðarmanna. Þá hafa þeir
bannað trúuðum að lesa „Het
Vriie Volk“, stærsta blað
HolJands, sem gefið er út af
i« fnaðarm annaf lokknum.
Flokkurinn hefur hins vegar
levst vandann fyrir hina ka-
þólsku meðlimi sína, um 10%,
með bví að levfa þeim að gefa
út sit+ eigið blað.
En jafnvel kaþólska kirkj-
an hefur orðið að lúta í lægra
haldi fyrir hinu nýja þjóðfé-
lagi neytenda, því að það þjóð
félag brýtur ekki aðeins nið-
ur siðferðilegar og trúarlegar
hömlur. Það skapar líka nýja,
pólitíska afstöðu. Neytendur
styðja þann, sem veitir þeim
mest úrvalið.
Ef til vill hefur borið meira
á breytingunni frá hinu ró-
lega og skipulega þjóðfélagi í
Hollandi en annars staðar,
vegna þess, að andstæðurnar
eru svo sterkar. Og innan
hollenzka jafnaðarmanna-
flokksins hafa menn tekið til
nákvæmrar yfirvegunar þau
vandamál, sem ekki aðeins
k'rkjan, heldur líka verka-
lýðshreyfingin, stendur
frammi fyrir. Er sá pólitíski
mælikvarði, sem við höfura
K. Voskuil
hingað til notað, ennþá not-
hæfur?
Einn þeirra, sem telja, að
svo sé ekki, er K. Voskuil, rit-
stjóri ,,Het Vrije 'Volk“.
— Við jafnaðarmenn höf-
um alltaf talað og skrifað um
þjóðfélag framleiðenda. Þeir
sem áttu framleiðslutækin
arðrændu þá, sem ekki áttu
neitt. Þeir voru réttlausir.
Verkamenn fengu ekki nema
rétt til nauðþurfta fyrir störf
sín.
Baráttan fyrir að breyta
þessu ástandi skapaði jafnað-
armannahreyfinguna. Grund-
völlurinn var samstaða verka-
manna. En í dag eru verka-
menn ekki lengur réttlaus.r
og eignalausir öreigar. Þeir
eru orðnir neytendur, ná-
kvæmlega eins og aðrir.
Verkamenn í nútímaþjóðfé-
lagi hafa áhuga á vörunum,
ekki framleiðslutækjunum.
Eignarrétturinn á framleiðslu
tækjunum skiptir þá engu, ef
vörurnar, sem framleiddar
eru, eru góðar og ódýrar.
Skyldur samstöðunnar, eins
og skattar, ell laun og sjúkra-
bætur, þýða, að möguleikarn-
ir á að auka neyzlu minnka.
Neytandi óskar eftir að auka
neyzlu sína. Það er takmark
hans. Samstaðan er orðin hon
um óþekkt hugtak.
— Þetta er svartsýn af-
staða...
— Ég geri það af ráðnum
hug að halda þessu fram. Við
í verkalýðshreyfingunni verð-
um að sjá veruleikann, eins
og hann er, líka andstöðuna
á milli hugsjónalegra tak-
marka okkar ög þess tak-
marks, sem íbúarnir í vel-
ferðarríkjum okkar hafa.
Við segjum oft, að í dag sé
eftirlit þjóðfélagsins í raun og
veru viðurkennt af öllum, að
skoðanir okkar á samstöðu og
ábyrgð á sviði þjóðfélagsmála
séu almennt viðurkenndar.
* Þetta er alls ekki rétt!
Hinir efnahagslegu brahm-
ínar okkar, hagfræðingarnir,
eru ef til vill sammála um
þetta sín á milli. En bað hef-
ur ekki komizt inn hjá hinum
veniulegu paríum, sem eru í
langsaraleeum meirihluta, og
ráða úrslLum í kosningum.
Þess vegna verðum við fyrir
svo miklum vonbrigðum ein-
mitt, begar við megum búast
við að velferðarríkið veiti
okkur nýja stuðningsmenn.
Andstæð'ngar okkar skír-
skota beint til skorts neyt-
enda á samstöðu, óska þeirra
um að bæta hag sinn eða síns
litla hóps.
— Nokkur lausn?
— Hana á ég ekki til. En
við gætum byrjað með því að
tala minna um hinn gamla
sannleika okkar og reyna að
öðlast skilning á einföldum
og augliósum sanhleika dags-
ins í dav Að hjóðfélaeið hlýt-
ur að ráða yfir víðtæhari ráð-
um til að trvggja efnahags-
vöxt. sem neytendur hafa
einnig áhúga á. Við viljum
hafa friálst þióðfélag, sem
tekur tillit til barfa íhúanna.
Of agalaus framleiðsla og
neyzla verður of dýr, er til
lengdar lætur. Ef við höldum
þannig áfram, getur hið
friálsa kerfi okkar ekki stað-
izt samkeppnina v'ð hinn ein-
ræðissinnaða kommúnisma í
Á hæssum grundvelli verð-
. um við að reyna að fá fram
nv^t form samstöðu sama
réttar fvrir alla. einnig að því
er við kemur skiptingu eigna,
samstöðu, sem neytendur fall
Framhald á .7. síðu.