Þjóðólfur - 30.05.1863, Page 3

— 119
»J)Otta læt eg ekkihjálí^a a!> tilkynria yír lir. sjslumaír“.
„Kalastóímm lfi. Marz 13fi3“.
«P. Olafsson«.
„Einsog nú stendr, get eg því ekki áiiti?) anna?), en a?)
ait sanífe í Strandarhrepp sö klibalaust".
„Á Jieim hæum í Skorradai, seru í smnar voru sunnau
vari&takmarka, heflr skoímnarnefndin ávalt sagt klábalaust, þar
til nú vi?) skohunina í Marzmánuíli; þá heflr hón meh bréfl
frá 16- þ. m. skýrt mer frá, aí) á bæunnm Bessakoti, Vatns-
horni, Stúru- og I.itlu-Drageyri hafl aldeilis enginn klábi fund-
izt, en á Svánga hafa þeir ekki stsí) betr en kláftavottr hafl
veri?) í einu lambi, en í Grafardal sá fjárklábinn í nokkrum
kiudum, þær eru alls rúmar 20 — en nú sh þær nýba?)a?)ar“.
„Nú hefl eg skipaþ hreppstjúranum og fjárskoþunariiefnd-
inni í Skorradal a?) sjá iim,aþ á þessum bamm verþi baílaí),
og hafa nákvæmt eptirlit á því, ah ekkert fé þeirra komj
saman viþ fö annara manna, og efast eg ekki um ai) sko?)-
uiiarmennirnir láti shr ant um þetta, og þa?) því frenir sem
nokkrir af þeim eru nábúar bændanna á áþrthþum bæum og
þess vogna er og má vera annt um, aí) kiábinn ekki út-
brei?)ist“.
„Nú liefl eg, lierra stiptamtmaþr, skýrt yþr frá heilbrig?)-
isástandi sauþfjárins í syþri liluta Borgarfjaríiarsýslu, eins og
eg veit ríttast, og vildi eg heizt, a% þessi skýrsla min væri
anglýst á prenti urþrrtt, þareí) mer virþast ai) sumar frottir
um fjárkláhann, sem tiló'& vor stundum hafa me%feri)is, og
bera út í almenníng, síi líkastar sem þær se teknar eptir
gaungukonum, en ekki ársihaulegum skýrsium dugandis manna,
eil mér virhist í svo áríbandi máli sem kláþamiUih er, ætti
þa?) eina a?) blrta alnienníngi, sem full vissa er fyrir aþ sé
rfett, en flugufréttir og úsannindi geta aldrei ieitt gott af sér“.
Islenzlcar Pjóðsögur og œfinlt'jri. Safnað liefir Jón
Árnason. 1. bindi Leipzig 1862.
III. (Síbasta grein).
Um uppvaknínga eða sendíngar er allt öðrn
máli að gegna, því eins og mikið þarf að hafa
fyrir að vek)a npp drauga, eins eru þeir næsta tor-
veidir að fyrir koma, ef magnaðir eru, og undra
lífseigir, svo að þeir t. a. m. geta fylgt ættum í 9.
lið. jþað eru heldr ekki nema mikilmenni ein, er
geta fyrir komið þeim, annaðhvort þeir sern eru
rammir að galdri eða kraptaskáld, eða þá ef það
tekst með brögðum, með því að teygja þá inn í
glas eðr legg, og verða þá stundum skrítin æíilok
^faugsa, eins og t. a. m. þegar bóndinn fer með
*'raUg, er kona hans hefir ginnt þannig í glas, í
stniðju sína, lætr járnhólk utan um og lokar vel
fyrir báðaenda, sjóðhitar siðan hólkinn fyrir aflin-
um og j,er hann saman með slagliamri, lætr allt
saman sjóða þángað til honum þykir fulisoðið og
hefir þetla svo í ljá, sein bítr vel, en enginn má
snerta nema bóndi; þenna Ijá slær bóndi upp og
þá er nú draugsa jafnframt lokið.
Miklu sjaldgæfara er það, þó það einnig komi
fyrir eins og í sögunni um IIull á Sandhólum, að
menn yfirstígi drauga í fángbrögðum mem karl-
mensku einni sarnan, eins og heldr er ekki við
að búast, þarsem uppvakníngar eiga að hafa tvö-
falt og eptir margra sögnum margfalt afl við það
er þeir höfðu í lifanda lífi. Uppvakníngarnir eru
með öilum jafnaði í mannsmynd, eins og eðlilegt
er, þegar það eru einkum menn, sem upp eru
vaktir, en þó eru nú draugar stundum í dýralíki
eins og hinn alkendi J>orgeirsboli, sem mælt var
að gengi fullum fótum um allt norðrland núna svo
sem fyrir 30 árum. I þjóðsögum þessum eru næsta
greinilegar sagnir um hann, og er það hvorttveggja,
að tiann þókti rammr draugr, enda eru eptir frá-
sögnunum um hann, tilbúníngr hans næsta kyngi-
legr, því þóað aðalmynd hans sé nautsmyndin,
flegin aptr á malir eða róu, svo húðin dragnar á
eprir, þá voru honum þó líka gefnar 8 náttúrur
aðrar, og gat hann því brugðizt í 8 hami aðra.
Hinn þriði fiokkrinn í þessum höfuðkafla fylgj-
anna er nú einnig næsta fjölskipaðr og fróðlegr,
einkum livað snertir fylgidraugana, Mórana og
Skotturnar, og svo framvegis. Ýmsar smásagnir um
iliar og góðar fylgjur hefði eflaust mátt til tína, helzt
eptir hinum svo nefndu skygnu mönnum.
J>riði aðalflokkrinn í þjóðsögunum, galdrasög-
urnar, skiptist enn, sem hinir fyrri, í þrjá smærri
greinar um ófreskisgáfur, töfrabrögð og sögurum
einstaka galdramenn.
Einhver sú alþýðutrúin, sem mest eldir enu
eptir af, ætlum vér sé trúin á ófreskisgáfur eðr um
skygnleika, enda má nærri geta, að sögnunum um
þann hæfilegleika sé haldið vel uppi, sem gjörir
mann færan um að sjá aliar verur í jörðu og á,
að sjá í gegnum holt og hæðir hvað við ber i
fjarska og jafnvelí öðrum landsfjórðúngum; þess-
uui gáfum er nú stundum sameinað forspá, svo
að þesskonar inenn geta séð á manninum, er þeir
tala við, það sem laungu síðar á fram við lianu að
koma. |>essi forspá var nú alltíð í fornöld, eins
og sögurnar um Snorra goða, Njál og fleiri sýna,
en dæmi hafa menn líka fært uppá slíka gáfu allt
fram til þessara tíma. Yér söknum þess mjög, að
Jón Árnason hefir ekki náð í fleiri sögurum ísfeldt
trésmið, þvi þær eru margar til og sannreyndar,
því hann er dáinnfyrir tæpum 30árum,og margir
merkir menn og sannorðirreyndu forspár hans og
skygnleika-sögur, og þóttu þær jafnan eptir gánga.
Nokkru fyr var líka á Arnheiðarstöðum í Fljóts-
dal vinnukona, íngunn að nafni, ef oss rétt minnir,
er merkar sögur fóru af uin þetta efni, svo að þær