Þjóðólfur - 18.04.1864, Blaðsíða 5

þess vili allir á eitt leggjast, og að þá verði ekki
látið lenda við lukkuóskamærð eintóma, »kompli-
ment« og fyrirbænir, heldr finnist fyllsta nauðsyn
að minnast jafnframt, í sem fæstum orðum olboga-
ástandsins í stjórnarefnum vorum, hinnar mikil-
vægu stofnunar alþíngis, ýmsra stjórnarráðstafana
og yfirlýstrar tilætlunar og heityrða hins hásæla
konúngs Friðriks 7. um, að rýmkað skyldi verða
vald og verkahríngr Alþíngis, og að framkvæmdar-
stjórnin yfir landinu skyldi verða endrbætt og skip-
uð í samhljóðun þar með. f»ví Íslendíngar eru
ekki enn, að vér vonum, horfnir frá því undir-
stöðuatriði, er þeir yfirlýstu í einum anda og tóku
fram í ávörpum sínum og bænarskrám, þegarkon-
úngaskiptin urðu 1848, sem Alþíngi hefir aptr og
aptr bygt á síðan i bænarskrám sínum um stjórn-
arbótina:
• Pað er Alpíng, sr,m hver Íslendíngr vonar og
treystir, að Yðar hátign mvni fullkomna, sem
aðalgrundvöll allrar frjálsar og eðlilegrar
stjórnar« her á landife.
Amtsúrskurðr um rettan skilníng jarða-
matslaganna 18G11 * * *.
Sira Friðrik Eggerz á Akreyum prestrtil Skarðs-
þínga yfirfór og endrskoðaði kirkjurciknínga nokkra
þar í Dalasýslu fyrir árið 1863, og hreifði við þá
endrskoðun athugasemd þeirri, að af hverri jörð,
er bæri að greiða tíund af, væri tíundin nú tekin
og greidd sjöttúngi frekar hcldren vera bæri eptir
hinni nýu jarðabók 1861, ef farið væri (íblindni?)
eptir hundraðatali því sem þar væri sett á jarðirn-
ar, því f þessari hinni nýu jarðabók væri dýrleiki
hverrar jarðar settr og ákveðinn meðtíræðnin
hundruðum álna en ekki með tólfræðum, eins
og jafnan hefir verið að undanförnu, síðan land
bygðist; væri þvi t. d. hver sú jörð, sem talin
væri 6 hundruð i nýu jarðabókinni, ekki nema 5
bundruð (tólfræð) eptir fornu hundraðatali og lands-
venju, og eð sama 24 hundraða jörðin eptirjarða-
bókinni 1861, væri að eins 20 hundruð tólfræð að
dýrleika; eptir þessu væri því núrétt goldin tíund
1) Merkr alþíngismaíir vestaulands skýríii oss þegar í brtfl
12. Febr. þ. á. fri máli þessu og amtsúrskurþinum sem í
því vieri geuginn, og skorabi á oss aþ hreifa málinu her {
þjúbúlfl og færa rok fyrir af eþr á. En af því þess var getib
jafnframt, ab profastrinn í Dalasyslu inundi bera amtsúrsknrþ-
inn og málib allt undir stiptsyflrvoldin, þá þútti oss úhultara
og Thttara, aí) fresta hreifíngu þessari þángab til búií) væri
opinberlega a'b beina málinu háyflrvalda-veginn, og kvaí) líka
svo hafa veriþ gjört meþ hinui sftustu pústferb ab vestan.
af þeirri (24 hundr.) jörð, 48 fiskar til allra stétta
samtals eðr 12 fiskar í skiptitíund eins og væri
20 hndr. jörð, en eigi 58 fiskar (eðr 14 Va í skipti-
tíund), eins og af 24 hndr. jörð; og allt að einu
ætti nú að greiða í tíund af hverri þeirri fasteign,
er jarðabÚkin 1861 kallaði 6 hndr. að dýrleika, að
eins 12 fiska alls eðr 3 fiska í skiptitíund, einsog
það væri ekki nema 5 hndr. jörð eptir fornu hundr-
aðatali. Yfir höfuð að tala fór sira Friðrik því fram
í þessu endrskoðunar álitsskjaíi sínu, að hver sú
fasteign sem fyndist tilgreind í jarðabókinni 1861,
væri sjöttúngi minni að tíundarbæru hundraðatali,
heldren jarðabókinsegði,því þarværi dýrleiki hverrar
jarðar settr með tírœðum hundruðum að áinatali.
En héraf hlyti nú að leiða, að gjörvalt hundraða-
tal allra fasteigna í landinu, — eptir hinni nýu jarða-
bók er það................... 86,755 hndr. 48 áln.
yrði Vg minna heldren þar segir
eðr að eins.................. 72,296 — 28 —
en það mundi skakka um . 14,459 — 20 —
frá því sem allr undirbúníngr nýa jarðamatsins
stefndi að fyr og síðar bæði af hendi löggjafans
sjálfs og Alþíngis. Á þessari skoðun bygði nú
sira Friðrik það, að kirkjuhluti fasteignartíundanna,
er þeim hefði átt að gjaldast, eptir hinni nýu jarða-
bók, i fardögum 1863, væri talin sjöttúngi meiri í
tíundarlistum hreppstjóranna, heldren vera átti, og
ætti því ekki að telja kirkjunum til tekja nema að
eins 5/ð þeirra tíunda. Iléraðsprófastinum í Dala-
sýslu, sira þorleifi Jónssyni í Ilvammi, fanst þessi
kenníng sira Friðrik næsta óviðfeldin og ekki ó-
yggjandi rétt, og bar hann því málið undir úrskurð
amtmannsins í Vestramtinu. En amtmaðr feldi
úrskurð í málinu undir árslokin, og er þar, að
sögn, kveðið að orði á þá leið, að það sé auðsætt
afhinni nýu jarðamatslöggjöf og jarðabókinnisjálfri,
að þessi skoðun sira Friðriks sé í alla staði rétt
og á fullum rökum bygð; og er mælt, að bæði
álit sira Friðriks og þessi niðrstaða vestramtsins
sé einkanlega þar á bygð, að álnirnar (eða hundr-
aðapartarnir), sem hver einstök jarðeign í jarða-
bókinni hefir framyfir heilt hundrað, sé þar til
færðar með tugabrotum eðr tíundu pörtum, en þar
af hljóti aptr beinlínis að leiðaþað, að sjálf hundr-
aðatalan sé í tírœðum hundruðum en ekki tólf-
ræðum.
Prófastrinn þóttist samt eigi mega láta sér
lynda amtsúrskurð þenna, og lagði málið undir
úrlausn stiptsyfirvaldanna nú með póstferðinni, er
siðast varð. Er nú sagt, að stiptsyfirvöldunum haíl
ekki þótt bjóða svörum, að. þessi skoðun amt-