Þjóðólfur - 17.05.1865, Page 4

110
þar sem menn skyldi búast við að mest félagslíf
og þjóðlegastr andi væri vakandi, þar skuli menn
liafa unað við að hafa engan almennan fund, og
engi skuli hafa orðið til að stínga upp á slíkum
fundi. Er það af því að hér sé ekkert efni að
ræða um; engi héraðsmálefni; verði engi samtök
gjörð, til að bæta búskap, fiskiveiðar eða verzlun,
engi alþjóðleg málefni? J>ví mun engi neita, að
nóg sé að ræða um; en menn knnna að svara
því, að um þetta megi eins vel ræða og rita í biöð-
unum. En vér spyrjum þá aptr: af hverju verðr
optast svo lítill árángr, af því sem ritað er í blöð-
unum um þessi málefni? Af því að vér þurfum
að koma saman á fundi, tii þess að gjöra blaða-
málefnin lifandi í viðræðum, samtökum og fram-
kvæmd.
Ilér er í sannieika nóg fundarefni og nóg
verkefni fyrir höndum. Nú eru liðin meir en 100
ár síðan að Thorkiiliisj óðri n n var stofnaðr,
er Jón þorkelsson fyr verandi skólameistari gaf
eigur sínar eptir sinn dag, til að stofna fyrir þær
skóia, til uppeldis 12 munaðarlausum og fátækum
börnum í Kjalarncsþíngi, Alþíngið 18G3 lók málið
til meðferðar eptir uppástúngu sira Ilelga Ilálfdánar-
sonar, en það var að lokum felt með atkvæða-
greiðslunni; því þíngmenn greindi á um hvernig
verja skyldi vöxtum sjóðsins1. Ilverjum stendr
þá næst að vekja máls á þeim á ný, og bera sig
upp um það að sjóðr þessi liggr ónotaðr ár eptir
ár, en rétti vorum er hallað og barnanna sem hann
var ætlaðr til uppeldis og menníngar? Er það
þessnm munaðarleysíngjum, þessum uppfóstrs, upp-
fræðslu, aga og birðíngarlausu börnum, sem engi
líkindi er til að maðr verði úr, meðan ekkert er
aðgjört, eins og reynsla.n cinnig hefir sýnt og sýnir
daglcga? Ilverjum stendr nær að hrinda málefni
þessu áleiðis en oss héraðsmönnum, sem eigum
sjóðinn? Yér eigum að gjöra allt sem í voru
valdi stendr til þess að fá sjóðnum varið eptir til-
l) pat) getr verií) aí) þetta sé rétt skotaí) ab nokkru
loyti, en vér œtlum þó, a'b nibrstaíia umrœþanna og atkva>í)a-
greibslunnnr í þessu máli á Alþíngi 1803, þegarþat) erboriþ
saman viþ uppástúnguatribin og breytíngaratkvæþin, lúti helzt
aí) því, at) þínginu hafi þokt nanþsynjalaust, aþ rita
bænarskrá til konúngs viþvíkjandi atriþum þeim sem uppá
var stúngií), heldr álitií), aí> yfirstjúrnendr Thorkiilii-
sjúþsins (nu stiptsyflnTddin), væri réttbærir um, aí) verja
viixtum sjúþsins innan þeirra takmarka og samkvæmt
þeim skildaga sem stofnunarbréfiþ tæki fram, eptir því sem
þeim, er eiga aí) verba stofnunarinnar eþasjóþsins aíinjútandi,
þ. e. hinar jmsu sveitir í Kjalarnesþíngi, kæmi ásamt CIl-
nm til samans og hverri útaf fyrir sig. ltitst.
gángi gjafarans til skólastofnunar í héraði voru
handa munaðarlausum og fátækum börnum, og það
hið allra fyrsta. J>etta getum vér með engu móti
betr en með því að velja menn á fund úr hverj-
um hrepp í héraðinu, er ltomi saman á einhverj-
um bentugum stað nú í vor, og semi bænarskrá
til Alþíngis um, að það taki málefni þetta til ítar-
legrar meðferðar, og riti konúngi um það bænar-
skrá með uppástúngum sínum. J>að sem bæði
kirkju og kenslustjórnin í bréfi sínu lil stiptsyfir-
valdanna frá 13. Febr.m. 18G2ogeins þíngnefnd-
in á Alþíngi 1863 bafa tekið fram að væri til fyrir-
stöðu því, að stofna skóla eptir gjafabréfinu, er
örðugleikinn á því að fá mann til að veita skólan-
um forstöðu, er væri þeim sérstaklegu hæfilegleik-
um búinn, er til þess þyrfti, og hættan fyrir því
að hann kynni að missast, þó að einhver fengist.
Ennfremr heíir þíngnefndin fært það til, að ekki
alllítill hluti afhöfuðstól skólasjóðsins mundi gánga
til að byggja nægilega stórt skólahús; og hafa þær
því álitið tiltækilegra að koma börnunum fyrir á
liina beztu uppeldisstaði, er fengist gæti í héraðinu,
fyrir vextina af skólasjóðnum. |>essar viðbárur
þyrfti nú héraðsmenn að meta, hvort þær væri
svo verulegar, að fyrir það ætti að víkja frá orð-
um gjafabréfsins, og tilgángi gjafarans, ogef þeim
virtist að svo væri ekki, þá að sjá veg til að hrinda
þeim tálmunum, er gæti verið skólastofnuninni
til fyrirstöðu, án þess að draga málið lengr á
lánginn.
Ilér er líka annar sjóðr til í þessu héraði,
sem vér viljum, leyfa oss að vekja athygli manna
á, það er: »Sjóðurinn handa ekkjum og
börnum drukknaðra fiskimanna í (Iíjalar-
nesþíngi) Reykjavík, G ul Ib rín g n og Kjó sar-
sýslu». Allir semþekkjatil þess, hve bættusamar
eru sjósóknir hér í flóanum á opnum bátum, liljóta
að vera oss samdóma í því, að það er hin mesta
þörf á að þessi sjóðr eflist, og að hann, ef þess
væri kostr, geti náð föstum grundvelli, en þessu
verðr þó trauðlega framgengt með gjöfum svona á
sundrúngu í eitt og eitt skipli, þó því verði ekki
neitað að margir hafa orðið lil þess að gefa sjóðn-
um, þegar þess hefir verið farið á leit, og það að
mun. En þegar þess er gætt að óhöppin eru svo
tíð og opt stórkostleg í einu og að þá nægja ekki
hinir litlu vextir sjóðsins, ef það á að vera nokkr
styrkr að munum, nema með því einu móti að höfuð-
stóllinn sé skertr, þá liggr í augum uppi, að ekki
má við svo búið staðar nema, ef sjóðrinn á að geta
orðið að tilætluðum nolum og náð föstum grund-