Þjóðólfur - 13.02.1869, Blaðsíða 2

— 62
kominn fel dt á hórnndino, ljottír sjdklingnnm optast nokkn%
fyrir brjdstinn; hdstinn verhr þá vsegari, og hafl verkr verilí)
í brjástinu, fer hann þá og hvervotna minnkandi, svo aí>
sjdklingnnm flnnst skr hægra og Ifettará um ah draga andann.
J>egar dtsiáttrinn er búinn a?> vera á húrundinu í 48
klnkkutíma, fer hann aí) veríia danfari og bleikari aí) lit, og
þá fer ah koma hvftleitt smátt hreistnr á hörimdih, líkt og
ef s áí) væri yflr þah ofnr-fínn hveiti. Fram dr þessu eha
eptir hinn 7. dag fer súttin smárönandi, en þó þykir alla-
jafna ráíilegast, þó alt fari meí) feldu, aí> sjúklirigr haldi enn
þá vií> rúmií) í eina vikn, eþa jafnvel lengur, einkum hafl
aóttin verih mjög megn, og henni fylgt mikil brjóstþyngsli,
eha tak, sem opt kann a?> verha fjarska-svæsiþ, einkum á
ungbörnum eíla eldra fólki, og getr orhif) snmum af) bana,
þegar mislingasóttin er illkynjuf), eha sjúklingrinn áf)r veill
fyrir brjóstinn. Sama er ab segja um brjóstþyngslin og þar
mef) fylgjandi tíban bg örbngan andardrátt; þetta getr og svo
orhif) mjög hættnlegt, einkum á veikbygfium og ungbörnnm,
og þarf þá opt lækmshjálpar vif>, ef til verfur náb.
Tak ef)a stingr í brjósti og brjóstþyngslin eru hvervetna
loknst á 5. efa 6. degi, ef mislingarnir eigi koma út á
reglulegan hátt og á tilteknum tíma, on þab er á efa vif
enda hins 4. dags, frá þeim tíma cr sóttin hófst, og þykir,
þegar svo er, hætta í spili, og hvervetna þörf aí> vitja læknis,
ef kostr er á, en mef því slíkt er opt örfugt her á landi,
þar sem nm langa vegi efia yílr torfærnr er af> fara, skal eg
nd þegar geta þeirra ráfa, er þá eiga bezt vif>, og sem hverj-
um er innanhandar af) veita sjor í tækau tíma, þegar sóttin
er í vændum.
j>af> ber eigi svo sjaldan vif>, af> mislingasóttin getr
snúizt illa-, enda þótt hún 6je væg í fyrstu, og má þaf) verfa
mefi ýmsu móti-bg af ýmsum orsökum, einkum af óvarlegri
mefferf) á sjúklingrium ef>a megnu innkulsi, efia þá einhverri
meffylgjandi veiklun á sjúklinguum sjáliiim.
J>af) á ser og staf, af) sótt sú, sem mislingunum fylgir,
verfír jafnvel rotnunarkend, og geta herini þá orflif) samferfla
ýmisleg hættuleg tilfelli, t. a. m. dobi (typhustilstand) megn,
og þarmaveiki, mef) megnnin uppköstum ef)a niburgarigi, sem
eyba kröptum hins veika, og geta leitt hann í gröflua, og
þarf því fyrir slíku ráVaf> gjöra, þar som eins stondr á og
lijá oss Islendíngum, þar sem læknalijálpiu er svo strjál og
opt örbugt aft ná í hana.
Líka á þaf) sör stundum staf>, af) sjón sjúklinganna er
hætta búin, eins og þaf> heflr líka borif) vit>, af) einstaka menn
hafa fengif) skaba á heyrninui, og orbib langtum daufheyrbari
eptir en ábur.
Mebferb misliugasóttariunar er mjög einföld, og þarf
lítilla mebala víb, þegar eigi fylgja lienni noin hættuleg til
felli. J>ó er varkárni aliajafna naubsynleg, og einknin ríbur
á því, ab sjúklingar sö eigi á ferli, þegar sóttin er komin
í þá, því vib þab getr hin vægasta mislingasótt orbib mjög
illkynjub og hættuleg, eins og dæmi hafa verib til í hinum
undangangandi mislingasóttum her á landi. J>á ber og brýna
naubsyn til, ab vernda sjónina fyrir allri sterkri bírtu, og
ætti mislingaveikir sjúklingar þess vegna hcldr ab hafa nokk-
nb skuggsýnt i sör, eba liafa skygni fyrir auguuum. Meban
sóttin er sem megnnst f þeim, ætti þeir ab eius ab nærast á
liafr- eba grjóuaseybi, nýmjólkr-inysu, eba þunnri grasamjólk
meb kandissykri í. Hafl þeir liaft trogar hægbir, ábr sóttin
kom í þá, er röttast ab gefa þeim lött opnandi inebal f a
m. laxerolíu, eba sem svari einn til 2 lóbum af laxersalti eba
glaubersalti, sem sö látib renna í hálfum pela af volgu vatni,
og má ítreka þetta tvisvar sinnum, ef sóttin er mjög stríb;
líka er þá gott ab gefa þeim vib og vib „mixturn" eba sótt-
arbiöndu meb saltpetri í, og má hana til búa á þann hátt, ab
mpnn taki svo sem svari 2 lóbum af brjóstthes-jurtum, helli
þar á vænOm pela eba alt ab mörk af sjóbandi, vatni, og láti
vatnib standa á jurtunum, unz hálf-kalt er orbib, sía síban
löginn frá í gegn nm þunt lisrept eba “thesí“, og láti avo
brábna í honum svo sem svari einn lóbi af saltpetri og álíka
mikln af sykri; af þessu seybi eba tevatni má nú gefa eptir
aldri minni eba stærri matspón annanhvorn tíma.
þegar mikil brjóstþyngsli fylgjn mislingasóttinni meb tíb-
um hósta, og þeir vilja eigi koma út á fjórba degi eba vib
byrjun flmta dags, eba eru á annab borb mjög dantlr á lit,
þá er opt gott ab gefa eitthvert mebal, sem verkar á hör-
undib, og má til þess nefna hæbi Camphorubrennivín, Cam-
phorudropa, eba þá hvab helzt mebal þab, er Minders-spiri-
tus heitir, og má af honum gefa eptir aldri 20 til 40 til 60
dropa í vatni þribja hvern tíma; um sama leytib er og gott
ab leggja volgan bakstr á brjóstib, vættan í ediki, svo ab
hörnndib robni lítib eitt nndan, hvar vib mislingarnir opt
koma út, og sö þá hætt bæbi vib bakstrinn og dropana 24
tímum eptir ab þeir eru út komnir.
þegar mislingasóttinni fylgir tak frá byrjun hennar, þá
er bráb naubsyn ab loita læknis, ef kostr er á; en nái eigi
tii hans, þá er eigi áliorfsmál ab leggja kaldan bakstr ábrjóstib.
Slíkir kaldir bakstrar hafa undir þessum kringumstæbum opt
ágæta verkun, eins og reynslau heflr sýnt hör í ýmsum tak-
sóttum, og heör prof. Bartel í Kiel og svo seb góba
verkun af þeim í mislingum meb taksótt. J>eir skulu vib
hafbir á þann hátt, ab menn taka svo stóran dúk, ab hann
nái tvöfaldr yflr alt brjóstib, væta hann í köldu vatni og
vinda svo úr honum, ab eigi renni vatnib nibr í rúmib eba
um hinn sjúka, en síban sö utan nm þenna dúk lagbr annar
þurr, svo ab hinu voti liggi þett ab brjóstinu, og á allajafua
ab skipta þessum votu dúkuin, þegar þeir fara ab verba þurrir.
Yflr höfub eru slíkir kaldir bakstrar ágætir í öllum brábum
bólgiisóttum, hvort heldr er lungnabólga, barnaveiki eba inn-
yflabólga, og langtnm óhultari og hættuminni, en hinarmiklu
blóbtökur, or opt gota veiklab sjúklingana um of. ,
J>ab ber eigi svo sjaldan vib, ab hósti sá, sem misliugunum
fylgir, er mjög Ieibr, eiiikmn á börnum, ogerþá einkargott ráb
ab láta heita gufu vib og vib leggja um herbergib, hvar þau
liggja á nóttunni, og má gjöra þab á þaun hátt, ab meiin
hella sjóbandi vatni í fötu eba stamp og láta standa á nótt-
unni vib rúm hins veika; leggr þá gufuna um herbergib, svo
ab andrúmsloptib verbr mildara og hóstinu þar vib vægari.
Diacodsaft, gefln í teskeibatali tvisvar eba þrisvar á dag^ og
volgir bakstrar á brjóstib eru og gób meböl vib honum.
J>egar mislingaveikin vorbr rotnunarkeiid (nervus), er hún
eigi anriara, tín lækna, mebfæri, og bágt ab gefa reglur vib
slíku afbrigbi hennar, neina menu viti, hvernig ástatt sé fyrir
sjúklingi og hvernig sóttin liagi ser í þab eba þab skiptib.
J>eim, sem eigi ná til læknis, vil eg rába til ab brúka sem
minst mebalakák, en láta ser nægja meb ab næra sjúklingiun
vel, og gefa houuin sem svari hálfum til heils pela á dag af
góbn víni; blóbbergstevatn er og allajafna óhult ab vib bafa
undir slíkum kringumstæbum, og eius raá og gofa hofmanns-
dropa ótt og titt, ef til eru, í vatni eba á sykri.