Þjóðólfur - 17.08.1869, Blaðsíða 6

— 170 —
|>essi röksemdaleiðsla hjá stjórninni skoðuð útaf
fyrir sig er staðlaus, enda svo ótal margt, sem
en videre gaaende Myndighed“) o. 8. frv. Allir mega sjá
af sjáifum þessum oríinm konungsfulitriíans, aí> hann hvorki
„veitti" ne heldr gaf í skyn aþ hann veitti sjílfr ne í um-
bobi konungs gæfl vilyrbi e'ba lieityrbi (,,Tilsagu'‘) um sam-
þykkisatkvæbi „í þetta eina skipti“; konungsfulltrúi sagíii aí)
eina, og liggr ekkert annaþ í orþum hans og annaí) verþr ekki
út úr þeim leitt en þotia: „eg get fullvissaíi yþur (þ. e. Ai-
þingi) um þat>, aí) hans konungleg hátign aitlar ekki aþ „oc-
troyera" (keyra oþr þríingva meb lagaleysi) upp á yíir etr Is-
lendinga neinni nýrri stji'rnarskipun, meb því þaí) liggr í etli
þessa máls (stjóriiarskipnnarmálsiiis), og er líka sjálfsagt, aþ
enda þótt konungur hafi nú valiþ þann vegiun, aí> leggja þaþ
fyrir Aiþingi (en ekki „fyrir sérstakan fnnd í landinu" ebr
þjóþfoiid eptir kgsbr. 23. Sept. 1848), aí) hvenær sem abal-
stjórnarbreyting og stjómarbót verísr lögí) fvrir samkomn kos-
irina þjóbfulltrúa, hvort sem sú samkoma nefnist „Alþingi“
ebr annab, þá er og verbr siíkt allsherjarmái aldrei lagt iibru-
vísi fyrir né í iiirum tilgangi heldr en „til samþykkis
fulltrúariiia af heridi þ j óþa r i n n ar, því „frambotnnm hags-
muriurn og ívilnuniiin vertir aldrei upp á nokknrn mann nautg-
ats“, segir í einni gruiidvallariagasetuingu Kómverja (beneðcia
noii obtruduntnr), og þess vegna er samþyktaratkvæbi?) sjálf-
s.agt hjá hverri þeirri fiilltrúasamkomu, sem fengií) er stjórn-
arbreytingarfrnmvarp til mebferbar. Og þar sem konungs-
fulltrúiiin 1867 fiillvissabi þingib um aí) „konungr vill ekki“
eía ætli sér ekki aþ þröngva (octroyera) npp á okkr stjórnar-
skipnn — og hfcr í var ab vfsu fólgin fullvissan e?)r „Tilsagn“
af hendi konungsfulltrúa, er ætla mátti aí) hefþi meiri
þýþingn og lengra gildi en rúman eins árs tíma, — þá sagbi
hatin þar hvorki anna?) ne meira heldr en þab, sem stjórnin
segir sjálf í ástæíunum fyrir stjórnarfrumvarpinn 18fi7 (Al-
þ tíþ. 18B7 IX. 32, siirstaklega stjórnarfrnmvarpi?) bls 24), aí)
ef Aiþingi „vfsaþi málinu frá“ og til þjóþfundar, þá mnndi
„afloibingin ekki verba ónnnr en sú, ab konungr yríii aí)
álíta þa?) vott nm, ab á r a n g rs 1 a u s t muni vera aí) svo
stóddu, ab gjöra neinar frekari tilraunir í þessu efni, en fari
svo, þá er þab áform konuiigs, aí) láta tilskipunina 8.Marz
1843 taka vií) fnlln gilbi sínn“ („At lade Forordningen 8. Marz
1843 indtræde i sin fuldo Virksomhed“) o. s. frv. 1 hinn
frumvarpinu, sem nú var lagt fyrir „til s tj órn arsk rár um
hin sérstaklegu málefni Islands" slær nú stjórnin aþ
vísn sama varnagiarm sem slegiun var í binu (lagafrumvarpinu
um hina stjómariegn stöbu íslands), „aíi Alþingi, hvorki sam-
kvæmt eþli (stjórnar) málsins né hinnm gildandi laga-á-
kvörbunum, sör í lagi tilsk. 8. Marz 1843 (þ. e. Alþingistilsk.)
79. gr. á tilkall til neins ályktunaratkvæþis, heldr aí)
eins til ráþaneytis um fyrirkomulagib á þessum málum",
en þab verbr mob engu móti vibrkeut, ab stjórnin og ríkis-
dagrinn hafl rétt fyrir ser í þessu. Akvörþunin í 79. gr.
Aíþ.tilsk., sem hér er skýrskotab til, er orfcrétt hin sama sem
var í standaþingalöggjöflnni í Danmörku sjálfri, sbr. tilsk.
28. Maí 1831, 8. gr. síbasta atr. og tilsk. 15. Maí 1834, 89.
gr., og sýnir þar ab anki hin fyrnefnda lagagreiri (28. Maí
1831, 8. gr.), ab hér er einkanlega meint og gefib konnngl.
Sfyrirheiti um, ab röttindum þeim, sem standaþingalöggjöfln
jálf veitti þegnunnm, skyldi aldrei breytt verba nö þröngv-
ab, nema meb svo felldu „ab konnngrinn, samkvæmt 4.
gr., fyrst leiti álits standaþinganna þar um“. En þó ab þessi
brýtr hana á bak aptr, og þar á meðal aðgjörðir
stjórnarinnar sjálfrar. Stjórnin hefir fengið kon-
ung til að leysa upp Alþingi einungis samkvsemt
varauppástungu þingsins 1867, en hún var bygð
á því samj>t/7£far-atkvæði í stjórnarmálum «er þing-
ið þá hafði» í stjórnarskipunarmálinu, hygðáþeirri
skýlausri yfirlýsingu konungsins, að «hann vildi
ekki octroyera» eða þröngva upp á oss neinni
stjórnarskipun án vors samþykkis. I alþingistil-
skipuninni sjálfri er engi heimild til að leysa <upp
Alþingi og láta nýar kosningar fara fram; sú regla
gildir einungis um löggjafar- eðr samþyktarþing.
Varauppástunga þingsins 1867, er var samþykt í
einu hljóði, 'var einbundin við það, «að nýtt
lagafrumvarp verði lagt fyrir annað ping«, svo
framarlega sem «konungr geti ekki aðhylzt stjórn-
arskrár-frumvarpið, eins og það gekk þá frá Al-
þingi, þ. e. með þeim breylingum sem þingið hafði
við tekið, «með því ekki verði séð fram á, að þeir
sömu fulltrúar» (er sátu á þingi 1867, og áttu
þingseturétt 1869), «muni geta gengið að órýmri
stjórnarkostum en þeim, sem ía'/ií/sfrumvarpið inni-
heldr». Varauppástungan 1867 var þannig bygð
á því, eins og sjálfsögðu, að hið «nýa« stjórnar-
lagafrumvarp, er lagt yrði fyrir nýtt þing til sam-
komulags og samþykkis, yrði að minsta kosti bygt
á sama grundvelli sem stjórnarlagafrumvarpið 1867
var bygt á, en ekki á gagnstæðri undirstöðu. Bæði
ástæður sjálfs þessa frurnvarps og margítrekaðar
fullvissanir konungsfulltrúans á þinginu styrktu svo
bæði þing og þjóð í því trausti, að engi gat mis-
sauia og samhljótba ákvörbun vib nibrlag 79. gr. í Alþ.tilsk.
væri einnig í abaltilskipnninni um hin önnnr 4 rábgjafarþing
í Daiimörku, sumsö í tilsk. 15. Maí 1834, 89. gr. aþ nibr-
lagi, og þó a?) engu samþyktaratkvæbi væri sérstakloga eba
boinlínis yfirlýst eba hoitií) af konnngs hendi fyrlr ríkissam-
koiiiiinni 1848 — 49, er undir bjó og leiddi til lykta stjórnar-
skrána 5. Júní 1849, þá heflr víst aldiei neiiium dönsknm
manui blandazt hugr á, ebr efab, ab 6ií þjóbsamkoma hefbi
fyllsta samkomulags og samþykkisatkvæþi í málinu, og þab
einniitt af því, ab „ebli málslns" er svo varib, þar sem er
ab ræba um nýtt alisherjarfyrirkomulag ebr skipnn stjórnar,
er konuiigrinn afsalar 6Ór einveldi og alveldi sitt í hendr
þegiiiiniim til mebhluttöku í allri stjórninni; fyrirkomulagib
á þeirri mebhluttöku hlýtr eptir ebli 6Ínn ab vera bygt á
samkomulagi milli konungsius, sem miblar af valdi sínu,
og þegnanna, sem eiga ab taka vib og þiggja, þab hlýtr ab
vera nndir frjálsu samþykki þegnanna komib. pab virb-
ist og ekki geta bobib svörum, ab þetla „ebli málsins sjálfs"
geti raskazt, eí)a aí) hinn sjálfsagbi samkomnlag3 og samþykt-
ar röttr þegnanna geti burtfaliib fyrir þab þó, at stjórnar-
málib se af konunginum borií) upp fyrir þegnuiium á þeirrl
fulltrúasamkomu, sem heflr abeins rábgjafaratkvæbi f vanaleg-
um þiugmálum. Ritst.