Þjóðólfur - 11.09.1869, Blaðsíða 2

— 1
ingar við önnur lönd, en þeir sarnningar hafa aldrei
nokkuru sinni verið lagðir fyrir umdæmaþingin,
hvorki í Danmörku né hertogadæmunum; þeir eru
ekki, það eg veit, lagðir fyrir ríkisþingið enn í dag,
að minnsta kosti ekki nema í einstaka tilfelli1. Að
þessu levti kemr þá hér engin undantekning fram
við oss Islendinga. Hér er veitt fullkomið jafn-
rétti á við samþegna vora að þessu leyti. það
gekk að vísu ekki ætíð ummælalaust af eða án
baráttu frá hálfu vorri íslendinga, að njóta þessa
jafnréttis. |>vi það er kunnugt, að strax á fyrsta
Alþingi árið 1845, áttiað draga undan atkvæði Al-
þingis öll sakamál,. svo að öll dönsk sakamálalög
skyldi vera gild einnig fyrir Island ; en Alþingi mót-
mælti þessu og stjórnarráðið tók þessi mótmæli
til greina. það var líka annað einkennilegt, að
það þurfti beina skipun frá konungi til kanselísins
til heimildar fyrir því, að breytingar-atkvæði Al-
þingis skyldi verða tekin til greina svo sem mögu-
legt væri, og sömuleiðis um það, að ekki yrði
nauðgað uppáoss lögum þeim, sem Alþingi mælti
í móti. í öllu þessu lýsir sér krafan um lands-
réltindi og jafnrétti af hálfu vorri íslendinga við
Dani og enda viðurkenning þess, að minnsta kosti
af hálfu konungs vors. Hið sama er að segja,
þegar ræða er um reikningaviðskiptin milli Islands
og Danmerkr um þetta tímabil. Fyrir árið 1831,
áðr en farið var að prenta og anglýsa reikninga
ríkisins og áætlanir, þá byrjaði Rentukammerið,
sem þá hafði fjárstjórn íslands á hendi, að stíla
reikninga og reikningskröfur á hendr Islandi sér-
staklega, og fékk konung til að úrskurða, að Is-
land skyldi laga reikningshalla sinn, það er að segja,
fylla það skarð í fjárhagslegu tilliti, sem vantaði
á að landið bæri sjálft kostnað sinn. f>á þótti
IVentukammerinu engi-nn ómögulegleiki vera á því,
að búa til reikninga íslands um hvað langan tíma,
sem vera skyldi; þá hafði það reikning við lsland
á hverjum fingri; þetta er líka öldungis rétt; það
er hægðarleikurr Ekki þarfannað, en að taka fram
jarðabókarsjóðsreikningana og ríkisreikninga Dan-
merkr frá fornu og nýu, og þeir eru allir til um
langan tíma, það þekki eg mjög vel; þeir eru til
um svo langan tíma, sem þörf er á, að rannsaka
þá í þessu máli. f>egar maðr hefir þessa tvenna
reikninga fyrir sér, og veit þar að auki, hver mál
sé á kostnaði Islands að lögum, þá er hægt, að
gjöra upp reikningana milli Islands og Danmerkr,
svo langt aptr í aldir, sem maðr vill, og þörf er
á. f>að verðr maðr líka að játa, að rentukamm-
erið var að nálgast þvi, að viðurkenna jafnrétti vort
einnig í þessari grein, og að gjöra fjárhagsreikn-
1) Kn ab vísu aldrei til þess, at) þingin ræbi ebr greiþi
um þá atkvæbi til samþykkis, ábr en þeir eru fullgjorb-
ir, nemaþví ab eins, ab þeir lúti a'b fjárframlagi og þessleibis,
heldr ab eins til upplýsingar eptir at) þeir ern fullgiörbir,
og sjaldnast nema því ab eins, afe þingifc beibist, ab þeir
verti framlagbir. Uitst.
8 —
Inga Islands ljósari og hreinni, allt bygt á þeirri
skoðun, að fsland væri þar málspartur til móts við
konungsríkið, ætti sínar eignir sér og hefði átt,
og ætti rétt á að heimta skil fyrir þessum eign-
um og öðrum lekjum landsins. Nú varð, eins og
kunnugt er, breyting á ölltim þessum stjórnarmál-
um í Danmörku 1848. Friðrik konungr hinn 7.
vildi, að allir þegnar sínir fengi stjórnarlegt frelsi
og þjóðlega stjórnarskipun ; en hann vildi án alls
efa jafnframt, að þeir fengi allir að njóta jafnrétt-
is; þetta var tilíinning hans, og hlaut að vera,
en liann hlaut líka að álila þetta skyldu sína, og
gat ekki annað; hann gat ekki viljað draga réttinn
af neinum þegna sinna og átti ekki heldur með
það, því hann var skyldugur þegnum sínum öllum
jafnt um réttlæti, hann var í ábyrgð við guð sjálf,-
an, eins og segir i konungalögunum. f>egar nú
þessi stjórnarbreyting kom fram í Danmörku, þá
kom og jafnskjótt fram jafnréttiskrafan af hendi
Islendinga. Um sumarið 1848 voru konungi send-
ar bænarskrár, bæði frá embættismönnum hér í
Reykjavik, og frá mörgum öðrum mönnum af öll-
um stéttum, sem áttu fund með sér á þingvöllum.
— Eg held þar liafi ekki verið nein Félagsrit við
höndina um þær rnundir. — I báðum þessum bæn-
arskrám var farið fram á jafnrétti vort við sam-
þegna vora í Danmörku til frelsis og sjálfsforræð-
is. f>ar er tekið fram, að vér beiðumst, að fá
sama forræðisrétt í vorum málum, eins og Danir
fengi í sínum málum. f>að er nefnilega ekki svo
að skilja, að nokkrum íslendingi dytti í hug, hvorki
þú né síðan, að skerða rétt Dana í nokkru hinu
minnsta. jþessum hinum fyrnefndu bænarskrám
svaraði konungur með bréfi sínu 23. Sept. 1848,
sem alkunnugt er, og þegar menn bafa hugfast
það samband, sem er milli bænarskránna og hins
konunglega svars, þá getr engum blandast hugr
um, að sú hafl verið meining hins liásæla konungs,
að allir þegnar hans skyldi hafa jafnt frelsi og
njóta sömu réttinda hvorir í sínum málum. En
um sama leyti, sem þessum bænarskrám var þann-
ig svarað af konunginum, var verið að semja frum-
varp til stjórnarskrár lianda Danmörlui, sem komst
á mec) gnindvallarlógminm 5. júuí 1849. J>essir menn, sem
storf'nbn ab frumvarpinn til hinna donsku grundvallarlaga, voru
án efa þeirrar meiningar, ab áríbandi væri, ab halda portniu
ríkisius saman sem allramest, og þess vegna \ar hngsunin su
ab reyna ab koma oss íslendingum á þing saraan vib Eydani
og Játa. þ>ar meb var og ætiab sæti Slesvíkingum og Fær-
eyingum. f>ab er nij efalaust, ab þessir menn, sem stungu
upp á samsteypu þessari, hafa ekki ætlab, ab gjora oss þar
meb neinn órett; þab er líklegt, ab þeim hafl fundizt seni
oss mundi hljdta ab þykja þab mikib gott, ab vera ekki svo
sem utanveltubesefar ríkisins, heldur vera innlimabir í þab.
þab er nú víst og satt, ab þetta sýnist í fyrsta litliti álit-
legt- {>ab er gott ab vera í góbu felagi, þar sem allar á-
stæbr mæla meb og sýua Ijóslega nytsemd þess; en þab getr
líka stabib svo á, ab hollara se, ab vera út af fyrir sig, 0n
ab eiga felag vib abra þab getur verib eins afifarasælt stund-
um ab búa sjer meb frjálsræbi, þó fátækr se, on ab eíga