Þjóðólfur - 11.09.1869, Blaðsíða 5

— 181 —
Tiuverandi d.imsmálaráíiherra Nutzhorn. Hann lag%i fyrir
Kíkisþingií) í fyrra hanst frumvarp, sem eiginlega ætlaíiist til
uí) leiba til lykta fjárhagsmálií) einnngis, on blandar þii þar
lnn i stjiirnarmálinn, mef) því af telja tipp, hver vera skuli
i>in sjrstaklegu mál Islands, þar sem þii Casse hafþi sagt áþr,
1863, af> fjárhagsmáliþ eitt heyrþi nndir ríkisþingif), en
stjárnarmálifi allt ætti sjálfsagt ab vera komifi nndir frjálsu
■samkomulagi milli Alþingis og konnngs vors í samoiningn.
Nefnd s(i, sem kosin var í Ríkísþinginu til af) eiga vifi mál
þetta, ták í rauninni einungis fjárhagsmálif) npp í álit sitt,
®n þar slæddist þó nokknf) af stjrirnarmálinu inn í nefndar-
álitifi, og þetta gaf tilefnl til, af) Ríkisþingif) tók af) gefa sig
'if þessu máli vorn rneir og meir, svo af) þaf) varf) af> síf)-
nstn afalatrififi. Ríkisþingif) fókk af) visu ekki alveg loitt
tnálif) til lykta, en svo mikif) er aufshf), af) þaf) vill áskilja
ser riitt til af) skipa fyrir, ekki eintmgis um þau mál, sem
ern almenn ríkismálefni, heldr og nm hina serstaklegn stjórn-
erskrá Islands. J>otta væri beint af) skerfa rett vorn til af
ná samningi vif konung vorn nm stjórnarfyrirkomnlagif) í ís-
ienzkum málnm, eins og samþegnar vorir í Danmórku. þiaf
'æri öldungis eins og ef ver tækjum hin dönskn grundvallar-
log til yflrskofunar og omraifu hér á þingi, stingjom npp á
breytingum vif þan, og sendum þau síían konungi vorum og
heiddum hann af staftesta. þetta dettr rni engum í hug,
eins og nærri má geta, en eins fjarri ætti þaf) afi vera,
bræfrnm vorum í Danmnrku, af) ásælast jafnrétti vort og
Itjálst atkvæfi í voruin málum. Af halla þannigrétti vorum
er Diinum til einkis gagns né nota, ekki ríkinn, og allra sízt
0SS- En þaf, af svona er komif málum vorum, er eigi Al-
þingi efa oss íslendingnm af kenna, heldr mefforf stjórnar-
lnnar á þeim, og hugaunarhætti sunira manna í Danmorku,
Se,n hafa látif eins og þoir hafl erft allt einveldi yflr oss og
^0rum málum. Eri þessi hugsunarháttr hlýtr af breytast mef
|manum, þegar þessir menn sannfærast um, af hann sé á
longum rökum bygfr, og vér höfum því mintii ástæfu til af
°,aSt um a sv0 larh ruef tímarmm af minsta kosti, þegar
vtr gáum í\c, hversu málinu heflr þó þokab áfram nokkuí) á
rnnnm frá 1H51 til 1867, og skofanir stjórnarinnar srná-
reytast, og sömu marinlegu kjörum mnn og ríkisþing Dana
'eranndirorpif; þaf hlýtr af sannfærast á endanum, en þaf
'eyrir oss tii af sannfæra þaf, ,lg j,.,}) gjf,rum ,Jr bezt mef
fV!’ ab halda fMt viS) réttiiidi vor og ekki láta hrekjast frá
leim, heldr styfja þau mef réttom rökom, sem oss skortit
Rétt Rikisþingsins til umráfa yflr hinum BÍ,rstaklegu
^ Un> Danmerkr dettr engnm íslendingi í hng af skerfa;
íslan'i leyt' Se“ h‘n almenn" fihismál kynui af ná til
h-j- s’ þ‘l eigum vér skilif jafnréttisatkvæfi, eins og vér
talafmhæanieSa MnSaíl tf' haft Uni almenn loggjafarmál, sem
Sern eÖr Veri^ llm ir’8lei,&a hér a lar,di; °g aþ Því 'eyt*
til hii ^ serslalrleS" 111 ái snertir, þá höfum vér vafalausan rétt
í «Jna Sama fríalsa sa“þykkisatkvæfis, sem Danir hafa haft
lnum e^stakegu málum.
jjþj þ,essu vihr allt öfrovfsi vif í frumvarpi því, sem Rík-
f vetr * Danmörkn var á leifinni af búa til og saraþykkja
böndunT Ept'r Þí‘ 6F æthzt ti!' a5) nkisþingif hafl í
eins ' !' ! "" rit?> "m st.ilirnarskipun vora; þaf lætr þar,
tekr sér & hah raÞln a,) veita oss hana, og eins og þaf
hiýtr li > ).aM ah Vtílta 089 stjórnarbót og sjálfsforræf i, eins
eiduu ,L Þaaþ Þlhjasthafarétt til ab taka hvorttveggja; þetta er
eiiskn818 -h‘" 9ama r°Sla’ 01113 og fari?) beflr verif af vif
legrj. nlleritior, nema hvaf afferf in er þar töluvert lögn-
Þendr 1>ai'lamtínti?) ^ Englandi felr nefuilega drottningn á
ar, en T' • ^ Sen’la ^ ný|enduna «m stjðrnarskrá heuD-
°8 stió U1-‘ "PP s|Þa" nokkurt osamþykki milli iiýlenduunar
mentsin ari!!nar’ 8em ^*11 a?)kvæ?)ami|iiþ, Þá er þaf á parla-
tíina ef8 i taka ^e‘m stJ,1rnarb,!tÍHa nm skemri
víll láta^T'8!1; f’mU aí>fer?) he9r 8tjérniu hér, þegar hún
Rikisþingif skamta oss landsréttindi.
ar bjá or nú hér nm annaf meira af ræfa; stjórn-
in kemr rni hér ftam á Alþingi mef frnmvarp, eem er allt
annaf en þaf, sem hún kom fram mef á Ríkisþinginn, allt
annaf en þaf, sem Ríkisþingif var hálfbúif af samþykkja,
og allt annaf en þaf, sem hún lagfi fyrir Alþingi 1867. þ>á
var frnmvarpif í einn lagi, nú er þaf otfif í tvennu lagi; —
þá var Ríkisþingif ekki nefnt á nafn, uú er þaf vífa til-
groint, af Rikisþingif eigi af ráfa ölln í stjórumálum vornm,
annaflivort beinlínis efa óbeinlínis; þaf som stóf í npphaf-
inn á 1. grein frumvarpsins 1867, nefnilega af Island eigi
sérstök landsréttindi, sem hinnm háttvirta konungsfulltrúa
Iþótti nýlega vera svo mikilsvcrt, af hann taldi þaf mef
grnndvallarreglum efa grnndvallaratrifum í stjórnarsktá vorri,
þaf or hér hvergi af finna; eg sé þaf hvergi ! hvorngn
frnmvarpinn. þiar sem gjflrt var ráf fyrir í frnmvarpiuu 1867,
af konungr skyldi lofa, þegar hann tæki vif stjórn, af halda
stjórnarskrá Islands, þá flnnst nú ekkert um þaf, nú er tekif
aptr (í 7. gr.) samþyktaratkvæfi Alþingis í almennnm mál-
um; nú er komif inn í frurnvarpif grein nm liokkurs konar
kvittún fyrir öllurn sknldaskiptum Islands og Danmerkr af
nndanförnn, án þess Alþingi sé sýndr nokknrn. tíma nokknr
reikningr fyrir þessum skuldaskiptum, fyr né sífar, enda þótt
miklar mótbárur hafl komif af vorri háifn móti þessnm reikn-
ingnm. Nú er í 9. gr. frnmvarpsins ákvefif, af hiu endr-
skofnfu grnndvaliarlög sknli öll vera gildandi á íslandi, jafii-
vel þó enginn mafr hafl séf þan, hvorki héráþingi né annar-
stafar, fyr né sífar. 1867 var af eins ætlaf svo til, af nokkr-
ar greinir þeirra yrfi gildandi, og þessar greinir fylgdn fmm-
varpiim; slíkt hif sama var 1851. J>af er nú þar af anki
einkennilegt vif þetta frumvarp, af þaf er næstum því allt
nm sérstakleg málefni íslauds, sem eiga heima í stjórnarskrá
vorri, en minnst er nm almenn mál. Eg tek til dæmis 3, gr.,
þar sem álivefif er nm, hver málefni skuli vera sérstakleg,
af þetta getr sízt átt nndir atkvæfi ríkisþingsins af ákvefa,
heldr nndir atkvæfi Alþingis; þaf væri þó nær, ef Ríkis-
þiogif samþykti grein uin, hver mál skyldi vera sameiginleg.
af áskildu samþykkisatkvæfi Alþingis, f'yr en sú grein yrfi
gild ; en yflr höfuf af tala getr þá fyrst verif af tala nm
samþykki Ríkisþingsins, þegar um þan má! er af ræfa, sem
snerta konimgsríkif efa þess málefni.
En nú er þetta frumvarp lagt fyrir, eins og þaf er, og
er þá annafhvort af samþykkja þaf, efa hafna því, efa bifja
nm, af því sé breytt. Ef af vér heffum samþyktaratkvæfi
svo af vér værum vissir om, af engn yrfi þröngvaf npp á
oss an vors vilja, þa væri öf rn máli af gegna, þá gætum vér
óhræddir stungif npp á breytingum, til af ieita samkomn-
lags. En eius og málif liggr nú fyrir, er hér enginrr fastr
grundvöllr til af byggja á, því fyrst heffi stjórnin áskilif
sér rett til, af taka ekkert tillit til þess, sem Alþingi bynni
af fara fram á, nema kann ske í smáatrifum, og þaf er rneir
af segja, hver gntr vissn fyrir því, af vér fengjnm nú frum-
varp þetta, þó vér tækjum þaf alveg óbreytt, þó vér gjórfnm
eigi vif þaf eiria einustn breyting; ætli vér getnm eigi bú-
izt vif því, af Ríkisþingif miindi gjöra sig heima komif, eins
og áfr, hjá frnmvarpi þessn, þegar þaf fengi hendr á því, einkum
þegar þaf er nú ekki Ríkisþingsins eigif frumvarp. þaf er
þó mjög nndarlegt, ef Alþingi léti hafa sig til þesn, af vera
af búa til frnmviirp og uppástungur hauda öf rum, til af granta
í á eptir efa hringla mef, og fá kann ske út lög á eptir, sem
þingif heflr aldrei séf, erin sífr samþykt. þaf er þýfing-
arlanst, af hngsa um, af geta komif mef þær einaf breyt-
ingar, sem eigi komi í bága vif hin dönsku grnndvallarlög,
því þessi lög eru móthvorf ölln jafnrétti oss til handa. Af
þvi er snertir fjártillagif og fjárkröfur vorar, þá er hér til-
tekif í frumvarpinu eitt af bofum fólksþingsins, nefnilega
50,000 rd. alls fyrst nm sinn; en þetta er ekkert víst tilbof;
stjórnin getr ekki bofif þaf mef neinni vissu, því hún heflr
ekki fnlla heimild fyrir því. f landsþinginn var seinast farif
fram á, af tillagif skyldi ekki vera hærra, en 15,000 rd. fast,
efa fastara en hitt, og 35,000 rd. nm nokkur ár, þetta er auf-
sjáanlega mikill mnnr, og ef hér væri af tala nm nokknrt