Þjóðólfur - 06.09.1870, Qupperneq 3

— 1(57 —
hefði þótzt viðbúinn. Síðan hafa Prússar gjört
samband við ríkin á Mið-J>vzkalandi. En hins
vegar hafa Frakkar verið að út búa her sinn eptir
megni öll þessi fjögur ár. Nú þótti Napóleoni
tími til kominn að stemma stigu fyrir þessu vax-
andi veldi Prússa, og vissi bann, að það mundi
vera mjög geðfelt Frökkum, ef það gæti tekizt.
f>etta er önnur orsökin.
Frakkar hafa lengi haft almenningsorð á sér
fyrir herkænsku og hreysti, og þótti svo sem ekki
mundi flnnast hershöfðingjar eða bardágamenn
jafnsnjallir þeim. En 1866 sýndu Prússar svo
mikla berkænsku og svo góða framgöngti í viðr-
eigninni við Austrríkismenn, að Frökkum hefir
síðan ekki þótt ugglaust um að þeir væri álitnir
jafnsnjallir sér í hernaði. J>essu undu þeir næsta
illa, því að Frakkar eru vandir að virðingu sinni
að því er frægð snerlir. Bæði í hernum og utan
hersins hefir það því verið almenn ósk, að Frökk-
um gæfist færi á að reyna sig við Prússa, ogsýna
öðrum þjóðum, að Frakkar gæti enn borið ægis-
hjálm -yfir nágrönnum sínum. [>etta var þriðja
orsökin.
Af þessu verðr mönnum skiljanlegt, að Na-
póleon átti svo hægt með að leiða þegna sína út
í ófrið þenna, þótt ástæður virtist næsta ómerki-
legar í fyrstu. En alt um það verðr ábyrgðin á
keisaranum fyrir að hafa byrjað þenna óí'rið þyngri
en svo, að einn maðr megi bera. J>vi verðr eigi
neitað, að það var á hans valdi, hefði hann viljað,
að lialda sverðinu í sliðrum og fyrirbyggja þannig
hið ógrlega manntjón, sem þegar er orðið, og
verðr að líkindum meira, og þá ómetanlegu eymd
og volæði, sem þetta stríð hefir í för með sér.
Ilróp ekknanna og föðurleysingjanna mun verða
þungbært fyrir þann, er vakti styrjöld þessa. Og
þótt hann beri sigr úr býtum —- en til þess eru
lítil líkindi sem stendr — mun ekkert sigróp geta
yfirgnæft sorgarkvein það, er honum hlýtr að fylgja.
Keisarinn tók það reyndar fram í auglýsingu sinni
til hersins, að hann væri knúðr til ófriðar þessa
af yfirgangi Prússa, og að hann færi til að létta
okinu af þeim, er væri undir þrælkun þeirra; en
þeir, sem líta óvilhöllum augum á öll atvik, munu
lítið geta matið einlægni slíkrar yfirlýsingar. Eptir
að Frakkar höfðu sagt Prússum stríð á hendr,
komu og fram ýms uppköst til samninga, er farið
liöfðu milli Prússastjórnar og Frakkastjórnar síðan
1866, og þótt bágtsé að vita, hvað er satt í þeim,
þá má sjá svo mikið, áð Napóleon mundi ekki
sýna sig svo samvizkusaman með réttindi annara
þjóða, ef hann mætti í tómi við leika. Mér dettr
ekki í hug að neita því, að Prússar hafi sýnt gjör-
ræði og yfirgang við smáríki J>ýzkalands og eins
við Danmörk; en þeir geta aldrei borið ábyrgð
fyrir þenna ófrið. Tilgangr Frakka var að sundra
J»ýzkalandi og gjöra þannig alla þýzku þjóðina afl-
lausa, og var þeim því nauðugr einn kostr að rísa
öndverðir á móti, hvað sem það átti að kosta.
Um miðjan f. mán. byrjuðu Frakkar og Prúss-
ar að búa lið sitt í ákafa. Hvorugir leituðu banda-
manna. En eptir samningi við Prússa sögðu ríkin
á Mið-J>ýzkalandi, Baiern, Baden og Wúrtemberg,
Frökkum stríð á hendr jafnskjótt og Prússar höfðu
fengið ófriðarboð Frakka. Iíom Napóleon þetta
nokkuð á óvart, því að hann hafði gjört sér von
um, að þau riki væri ekki betri vinir Prússa en svo, að
þau mundi að minsta kosti verða með hvorugum.
Öll önnur ríki Norðrálfunnar lýstu þegar yfir því,
að þau mundu vera hlutlaus af ófriði þessum, og
eru öll líkindi til, að hann endi svo, að fleiri þjóðir
dragist ekki inn í hann.
í fyrstu var það ætlan Napóleons að halda
her sínum inn í J>ýzkaland austr yfir Rín og alla
leið til Berlinnar. Fyrir því safnaði hann saman
liði sínu í Ríndalnum vestan árinnar frá Strasborg
til Uauterborg, ognokkrum hlutaíMoseldalnnm kring
um Metz, Thionville og víðar, og bjóst til að ráðast inn í
þau héruð J>ýzkalands, er liggja milli Luxemborg-
ar og árinnar Ilín. Frakkar létu mikið yfir her
sínum og vopnum, og var það almenningsætlan í
París, að Napóleon mnndi halda innreið sína í
Berlín á Napóleonshátíðinni (þ. e. hinn 15. þ. m.)
Byssur þær, sem nú eru hafðar í orustnm, eru
ólíkar hinum gömlu byssum að því, að skotið er
ekki látið niðr í opið á byssunni og rekið niðrmeð
hlaðstokk, heldr eru nokkurs konar hjörur á þeim
milli hlaupsins og skeptisins; þar er byssan tekin
í sundr, og skotið, sem er alt í einum umbúðum,
púðr og kúla, er látið inn, og er það ekki augna-
bliksverk; af þessum byssum má hleypa 10, 20
eðr jafnvel 30 skotum á mínútunni. Prússarhöfðu
fyrst byssur með þessn lagi og kölluðu nál-
arbyssur. En Frakkar höfðu fundið upp aðrar
byssur með líku lagi, er þeir kalla «Chassepot»,
og sögðu þeir, að hún væri miklu betra vopn en
byssa Prússa, en hún hafði eigi verið reynd í
neinum verulegum bardaga. Enn höfðu og Frakk-
ar annað vopn, er kallað er «Mitrailleuze», er þeir
sögðu að enginn mnndi fá staðizt við. J>að er
fallbyssa, er skotið getr 32 skot ámínútunni; hún
er gjörð, að því er eg heyri sagt, nokkuð i lík-