Lanztíðindi - 01.02.1851, Blaðsíða 7

163
sagt oss söguna, j>ví vjer förum hjer ekkert eptir
nöfnum og ætlum ekki að verja neitt nje sækja með
|>eim. Sagan verður sjálf að verja sig. En fari svo,
sem vel iná vera, að einhver hafi heyrt hana öðruvísi,
eða þyki hún hjer ekki rjett sögð, þá tökum vjer fús-
lega öllum leiðrjettíngum og bendíngum, sem j>ar að
hníga.
Iiin katólska pávavillu þandi út myrkur vængi
sina yfir landið og menn þjónuðu klerkunum og regl-
uin þeir.ra í blindni nærri því einsog skynlausar skepn-
ur. Helgi klaustranna var mikil, þau þóktu vera gróðr-
ar stíur alls guðlegs lifnaðar og múnkarnir vera full-
komnari og betri en aðrir menn; þeir voru undan þegn-
ir öllum veraldlegum álögum; þeir lifðu á alþýðunni
og tóku við uppeldi sínH með sjálfskyldu. J>c'r scm
ekki gátu komizt inn í þetta belga klaustur líf, urðu
því að styðja það eða vinna að þvi ineð öðruin bætti
til þess að það gæti staðizt, súngið messur og baldið
latinskar bænir, sem leikmenn ekki skildu og liöfðu
því litil not af. Af þessum orsökum urðu klaustrin
og auðug mjög, því allir vildu styðja þessar heilögu
stofnanir og menn gáfu þeiin fje sjer til sálulijálpar,
hver í kapp við annan'. Hver sá leikinaður sem lýsti
nokkurri meðvitund um rjettindi síu eða annara eða
komst í bága við hið drottnandi klerkavald, hann var
óðar bannfærður og ofsóktur, gjörður ófriðhelgur, rjett-
dræpur og rækur úr fjelagi kristinna manna, en fje hans
varð rjetttækt undir kyrkjuna og stiindum þurftu menn
ekki að hafa annað til saka, en að bafa vakið grun-
seini um, að þeir bæra ekki tilhlýðilega lotníngu fyrir
klaustrum og klerkum. Vjer látum oss nægja að gefa
lesendum vorum þessa fáorðu lýsíngu þeirrar alilar,
sem saga vor gjörðist á, og byrjuin nú á benni sjálfri.
Maður er nefndur Jón, Hann bjó að Hofi og var
ríkur mjög að fasteignum. Átti hann jarðir uin allan
þanu landsfjórðúng, og þótti vera hinn auðugasti inað-
ur af bændum á öllu landinu. Jón hafði fengið mest-
an auð síiib að erfðuin, því forfeður lians höfðu verið
tjáðir mjög, Jón var ekki bráksamur niaður, og var
fremur afskiptalitill uin tlesta hluti. jþótti hann vera
trúmaður mikillog katólskur mjög, og gaf Iianu kyrkj-
tinni stórgjafir, Enginn var hann rausnarniaður við al-
þýðu, og fáa átti hann vini. En af því hann var ör
á fje við klaustur og kyrkjur, þá átti liann og þar at-
hvarf mikið, sem biskup og hin andlega stjett var, og
fór hann í flestu að ráMint þessara helgu inanna. Jón
var maður kvongaður, og er konu lians ekki gétið að
neinum skörúngsskap. Einu klaustri hafði Jón gefið
inestar gjafir; það var Viðeyjarklaustur. Jiótti honum
það heilagast allra stofnana Iijer á landi, enda var
hann þá viss um hylli bisfcupanna og annara stórmenna
binnar andlegu stjettar í landshelmíngj þeim, sem hann
varí. Viðeyjarábótinn nýtti sjer og vel örlæti Jóns, og
Ijet sjer nijög annt um hann. Ferðaðist liann stunduni
heim tíl hans og sat hjá honuin, og sparaði þá ekki
að gylla klausturhelgina fyrir honiim. Jón kom og
öðruhvoru í Viðey, til að leita sjer ráða og trausts bjá
liinum heilögu bræðrum. Var lionuin þar jafnan vel
tekið, því hann kom sjaldan svo, að ei færði hann
klaustrinu gjöf nokkra. Einu sinni bar svo við að Jón
sýktist og var lengi þúngt haldinn. Viðeyjarbræður
notuðu sjer skjótt tækifærið, og sendu til hans bróður
einn til að hugga liann og vera hjá honuni. Hróðirinn
kom til Hofs og var þar vel fagnað. Sat hann þar
nokkra mánuði í hinu mesta yfirlæti, og las bænir og
söng messur fyrir heiiuamönnum öllum. Bróðir þessi
var ölluin stundum hjá Jóni, og taldi um fyrir honuin
og huggaði hann. Jón gjörði þá testainenti sitt með
styrk hróðursins, og ráðstafaði þar í öllu fje sínu.
Skálholtskyrkju gaf hann ’allt lausafje eptir sig og 20
hundruö í jörðum, en Viðeyjarklaustri allt annað, ef
hann dæi harnlaus. I>egar Jón hafði gjört testamenti
þetta var það mál sumra manna, að nú mundi erindi
bróðursins þegar lokið; því til vorti þeir uienn, sein
ekki hikuðu við að þugsa, að þessi inikla umhyggja
klaustursins fyrir Jóni væri gjörð í ábatavon, og að
binir heilögu bræður mundu einkiim hafa viljað vita
vissu sína um, að Hofsauðurinn lenti ekki í höndum
óverðugra mann, ef Jón dæi svona barniaus. En svo
hafði sóttin tekið Jijn geist, að enginn liugði honuin líf.
Jó fór nú svo, að Jón hresstist aptur, nokkru eptir
testamentisgjórðina, og sýndi hróðirinn honuin fram á,
aö það ætti hann lienni að þakka; því guð vildi unna
honum að njóta lengri unaðar af þeirri ánægjufullii með-
vitund að liafa ráðstafað fje sínu svona fagurlega og
vel í anda kyrkjunnar; því enginn væri í rauninni bet-
ur borinn til að njóta liins hverfula fjár, en kyrkjan,
og enginn gæti notað það eins guðlega og hún. Jón
gladdist mjög við fortölur bróðursins og fann með sjálf-
um sjer til gleði yfir þeirri velþóknan, sem hann væri
í hjá kyrkjunni og þá undir eins hjá guði. jiegar Jón
var orðinn að mestu albata aptur fór bróðirinn til Við-
cyjar og hafði með sjer testainentið. Að skilnaði gaf
Jón klaustrinu 60 hundruð í fasteign.
Nokkrum mánuðuin eptir að bróðirinn fór burtu
frá Hofi ól kona Jóns meybarn, og ólst hún upp heinia
hjá forerdrum sinum. Hún var köfluð Ásla. af því
foreidrum heunar, einkum iiióðiiriniii þótti það nafn
bezt ininna á hjónaástina. Ásta var liráðþroska og
þegar hún þroskaðist þólti Iiún vera uni frain allar
jafnöldrur sínar í þeim landsfjórðúngi. Gárúngarnir
voru og að dylgja um það, hvað hún væri i mörgu
lík Hotsbróðurnum — það nafn gáfu þeir bróðurnum,
sem fyr var getið að dvaldi að Hofi. —
1) Tvennir verða tímarnir..