Undirbúningsblað undir þjóðfundinn að sumri 1851 - 12.12.1850, Blaðsíða 4

13
Sýsliinefndar álit.
frá Aines-sýslu.
Epti r uppástungu á þingvallafundinura i sumar,
er var, var í Árnes-sýslu kosin nefnd, til aí> íhuga
og ræ&a hin helztu atrioi stjórnarskipunar vorrar,
og skyldi htín sí&an senda atluigasemdir sínar og
uppástungur a&alnefnd þeirri, sein kosin var á
þingvöllum í sumar.
í því ntí vi& uudirskrifa&ir, sem i sýslunefnd-
inni ur&um, geugum til starfa, var okkur mjög
tillinnanlegt, a& vi& vorum, a& kalla má, öld-
ungis án þeirra hjálparme&ala, sem geta& hef&i
gjört verk okkar bæ&i au&unnara, og betur af
hendi leyst, svo sem almennra stjórnfræ&isrita
og skýrslua um ntíverandi ástand íslands, í'
mörgum efuum, og svo aunara landa. A&rar
kringumstæ&ur hafa og ollaB því, a& verk þetta
ekki er svo tír gar&i gjört, sem vi& vildum; vi&
höfum þeirra vegna or&i& a& fara fljótt yíir —
allt a& sönnu, — en þó einkum þau atri&i, sem
okkur fannst, a& valla gæti veri& efi um, e&a sem
höf&u vi& a& sty&jast ástæ&ur, er fram eru fær&ar
í alkunnum ritum á okkar máli, og sem vi&
ur&um a& álíta, a& allir þekktu, c&a sem okkur
virtust ekki mjög mikilsver&.
Og viljum vi& svo, án Iengri formála, láta í
ljósi álit okkar um þau atri&i, sem til umræ&u
komu á me&al okkar.
þa& er álit okkar, a& samband íslands og
Danmerkur geti or&i& bá&um löudunum til gagus,
ef lögum samban&s þeirra, og stjórnarskipun
beggja, er vel fyrirkomi&.
Samband landanna vir&ist okkur eiga a&
vera mest í því fólgi&, a& þau hafi einn konung
yfir sjer, og þær stiptanir sameiginlegar, sem
bá&um eru nau&synlegar, og kosli þær a& tiltölu.
Stjórn þeirra og fjárhágnr viljura vi&, a& sje
a& öllu leyti a&skilin, en hvortveggja þjó&in
haldi þjó&rjettindum sínum, án takmörkunar af
yfirgangi hinnar; vir&ist okkur a& bæ&i sjeu
þetta skýlaus rjettindi beggja þjó&anna, euda sje
ómögulegt, a& stjóru þeirra geti annars kostar
fari& fram í gó&u Iagi, og eru, a& okkar hyggju,
gó&ar og gildar ástæ&ur fyrir hvorutveggja fram-
fær&ar á prenti á fleirum enn einum sta&.
Vi& ver&um a& álíta, a& eptir kringumstæ&un-
um ver&um vjer íslendingar a& samþykkja þa& í
grundvallarlögum Dana, sem höndlar um, hver
kouungur skuli vera, hvenær hann ver&i fullve&ja,
hverrar trtíar hann eigi a& vera, samt hvenær og
hvernig ríkisstjóra skuli taka. þó er vitaskuld,
a& sje ríkisarfi ekki til, og velji Danir konung,
og ákve&i ný erf&alög í liinni nýju konungsætt —
samkvæmt f5. grein grundvallarlaga sinna — og
breyti þannig því, seni vjer ntí luinnum a& sam-
þykkja — þá geta íslendingar ekki me& grund-
vallarlögum sínum ntí skuldbundi& sig til a&
samþykkja þá kOsningu e&a þau erf&alög fyrir-
fram.
Hversu miki& leggja skuli á konungsborö
þykir okkur bágt a& tiltaka í grundvallarlögum,
og vitum ekki heldur, hvort þa& á þar heima.
Samt viljum vi& geta þess, a& i öllu tillili þykir
oss órá&legt, a& ákve&i& sje, hvort heldur tiltekiö
giald, sem standa skuli um aldur og æfi, e&a til-
tekinn partur af landstekjunum, þareö gjald þetta
lilýtur, ef þa& á a& vera sanngjarnt, nokkuö að
vera komi& undir árfer&i, breytanlegum hag lands-
ins, og ýmsum kringumstæ&um, sem ekki ver&a
fyrirsje&ar. Af því, sem okkur hefur til hugar
komi&, finnst okkur fæst mæla á móti, a& gjald
þetta ver&i ákve&iB, a& tiltölu vi& Dani, þannig,
a& til greina sje tekinn bæ&i fólksfjöldi og efna-
hagur, og vjer íslendingar gjöldum þeim mun
minna, enn jafnmargir menu í Danmörku, sem
vjer erum þeim efnaminni, og vir&ist a& finna
megi rá& til, a& finna tiitölu milli efnahagsins,
svo a& ekki muni mjög miklu.
Hversu miki& íslendingar leggi til almeunra
ríkisnau&synja, og hverra, vir&ist okkur ekki heldur
ntí ver&a nákvæmlega tilteki&, hitt mætti ákve&a,
eptir hverri tiltölu þvílík gjöld skyldi grei&a,og þykir
okkur, a& þá þa& er ákve&i&, þurfi a& hala ná-
kvæmt tillit til, ekki einungis fólkstals- og efna-
hagstiltölunnar, heldur og til þess, hvert gagn
vjer í samanbur&i vi& Dani höfum af þjó&stiptun-
um þeirra, sem til or&a getur komið, a& vjer
leggjum fje til, þannig a& vjer leggjum a& tiltölu
þeim mun minna til stiptananna, enn jafnmargir
og jafnefna&ir menn í Danmörku. sem vjer höfum
minna gagn af þeim, í samanbur&i vi& þá, og
ekkert til þeirra, sem vjer höfum ekkert gagn af.
Sýnist okkur þa& ver&i a& vera á voru valdi, til
hverra ríkisstiptana vjer viljum geta átt tilkall,
og til hverra vjer því viljum fje leggja; getum
vjer ekki rjettvíslega e&a sanngjarnlega orðiö skuld-
bundnir til a& leggja fje til þeirra hluta, sem