Norðri - 30.05.1859, Blaðsíða 4
52
um ab safna í sveitnnum, eSa ab minnsta kosti
ab kaupast af sveitafjelögunum í gófeiun árum og
geymast til hinna bógu harbindaáranna til ab
grfpa til' þegar í nauSirnar rœki. f>etta væri hin
mesta þörf, og þá væri vel notabur ávöxtur góbu
áranna, enda gætu þess konar kornbyrgbir kom-
ib sjer opt vel, þó ekki þyrfti ab hafa þær til
manneldis, því mikill munur er þab.fyrir bændur,
ab geta keypt korn handa skepnum sínum í af-
taksvetrum en ab þurfa ab lóga þeim optast mögr-
um og engu nýtum. Vjer þurfum ekki ab benda
á neitt sjerstaklegt fje til ab kaupa þenna korn-
vöruforba, þvf þab geta landsmenn sjálfir, og hvert
sreitarfjelag fyrir sig, ef ab varib er] helmingi
þess fjár, sem nú gengur til óþarfakaupanna, til
þess ab byrgja landsmenn ab kornvörum; og þó
ab mikib þyrfti fyrir því ab hafa, og vörurnar
yrbu oss jafnvel dýrkeyptar — sem ekki eru svo
mikil líkindi til, því kaupmcnn vilja án efa fús-
lega flytja þá vöru til landsins, sem þeir eru
vissir um ab fá fljótt og vel borgaba, — þá er
þab vel tilvinnandi, þar sem þab tryggir svo mjög
líf mannanna og vibhald skepnanna.
Hib annab abalatribib sem einkum hnekkir
húskap vorum og gjörir hann svo fallvaltan, er
þab, hve rnikla fíflsku og vanhirbingu menn gýna
í mebferb skepnanna og ásetningi á heybyrgb-
irnar. Eins og þab virbist, ab Islendingar og þab
jafnvel sumir bændur, sem lengi hafa búib, viti
ekki og geti ekki sjeb, hversu mikinn bjargarforba
þarf ab leggja í bú, til þess ab heimilib hati nóg
fyrir sig þangab til vissa er fyrir þvíab aptur bæt-
ist í þab, cins virbist þab, ab bóndinn gleyini öll-
um skynsamlegum reglum fyrir því, hvers skepn-
an þurfi yfir veturinn til þess ab geta haldib hold-
um og hamsi og gjört þab gagn sem mabur á ab
geta átt víst af henni, sje vel meb hana farib.
Af þessu leibir, ab gripir vorir eru settir ár frá
ári ab hálfu leyti á vogun, og þegar eitthvab út
af bregbur falla þeir eba verba svo ab segja alveg
gagnslausir, og verst fer þetta hjá þeim sem fá-
tækastir eru og lakastir búmennirnir. Afleibing-
ar þessa eru aubsjenar. Hreppstjórar og ásetn-
ingsmenn, sem sumir eru svo óframsýnir, ab þeir
lenda í sömu fordæmingunni, hafa, þó ab þeir
góbir sjeu, ekkert lagavald og þess vegna engan
krapt til ab rába neina bót hjer á. þó ab amt-
menn og sýslumenn og hin afllitla sveitastjórn
bjóbi og rábleggi, og leggi sig í alla framkróka
til ab koma vitinu fyrir mcnu í þessu efni, kem-
ur þab fyrír ekki, því hver vill fara sfnu fram
og hver þykist fær og cinrábur ab sjá um sitt,
og þab kvebtir vib, sem nú ab vísu tilhcyrir frels-
istfmanum, ab taki nokkur fram í og vilji rába meb
bóndanum, þá sje þab skerbing á eignarrjettinuni.
þab er nú hverju máli sannara, ab bæbi er
þab rjettvíst, og samkvæmt eblilegri frelsistilfinn-
ingu mannsins, ab lögin verndi mannfrelsib og
eignarrjett hins einstaka, en þá verbur rjettvfsrn
og lögin ab búa svo um, ab allir njóti jafnrar
verndar á eignarrjetti sínum. þegar nú er um á~
setninginn ab tala, virbist oss öli þörf á því ab
hreppstjórar eba sveitarstjórnin haíi fullt vald til
þess ab sjá yfir heybyrgbir og annau búforba
hinua fátækari og rábdeildarminni, sem annab-
hvort þiggja af sveit, eba líklegt er ab muni verba
sveitinni til þyngsla, ef ekkert taumhald cr á
þeim haft. þetta virbist oss rjettvíst og ómiss-
andi, og cf einhverjum þykir meb þessu skertur
eignarrjettnr þessara manna og tilhlýbileg yfirráb
yfir eignum sfnum, þá viijtim vjer svara því, ab
þeir eru ekki meb þessu eptirliti meb eigum þeirra
fremur sviptir frelsi sfnu, en þeir sem þegar á
heríir eiga ab bera sveitarþyngsiin, sem hinir vaida
meb skarnmsýni sinni og ráðisysi. Tökum nútil
dænfs vesælan bónda og ráblíiinn nreb ómegb,
sem bjargab hefir verib meb tillagi af sveit eba
láni úr sveitarsjób, svo allt færi ekki aigjörlega
á sveitiua. Ilann á nokkra gripi, en er heyleu8
á hverju ári, og dræpi úr hor, ef sveitarmenn
hjálpubu honum ekki; hann verbur bjargarlaus
fyrir sig og fólk sitt árlega og hreppstjórinn má
standa í stímabraki á hverju vori ab útvcga hon-
um mat. og hyski hans. þessi mabur þarf nú
eptirlits vib; þab j>arf ab líta eptir matarbyrgbum
hans og heyforba á haustin, og láta hann held-
ur skera af ónógum heyjum heldur en ab verba
matarlausan og drepa þó þær skepnurnar úr hor,
sem hann gat haft nægilegt viburværi af, liefbi
hann skorib þær ab hausti. En hann þverskall-
ast vib og vill engum rábum hlíta, og þyngir svo á
sveitinni meira og mcira, ár eptir ár ab óþörfu,
þar sem liann gat vel bjargast meb skynsamlegu
ráblagi. Lítum uú á hinn, ríka bóndann og hyggna
búmanninn, sera ætíb geldur hverjum sitt og græb-
ir fje ab auki, og hefir ætfb byrgbir og heldur af-
lögu fyrir sig og heimili sitt. Oss virbist nú eng-
inn efi geta verib á því, ab eignarrjettur þessa
manns eigi ab. vera fullt eins fribhelgur eins og
ráíleysingsins, en þó er þctta ekki. Iireppstjór-