Íslendingur - 15.11.1860, Blaðsíða 1

M lf.
] 5. noveinb.
Um læknasklpunr og læknamálefni
Islands.
(Framhald). Vjer liöfum áður sýnt fram á, hversu
nauðsynlegt það væri sökum sjúkdómafrœði íslands (Is-
landsk Fathologie), að læknakennsla kœmist á hjer á landi,
svo að menn hæði gætu haft fulla hugmynd um sjúkdóma
þá, er land þetta hefur sjerstaklega út af fyrir sig, og
líka til hins, að menn gætu komizt að, í hverju sjúkdóm-
ar þeir, er land þetta hefur sameiginlega með öðrum lönd-
um norðurálfunnar, kynnu að verða frábrugðnir hjer sök-
um ýmislegra orsaka, er sjerstakar eru fyrir þetta land;
en orsakir þessar eru eigi allfáar; en nú viljum vjer því
næst geta þess, að eins og sjúkdómafrœði lands þessa
hefur í ýmsúm sjúkdómum margt sjerstaklegt við sig,
þannig hefur og heilbrigðisfrœðin í ýmsum greinum margt
sjerstaklegt i för með sjer. Til þess að þetta verði mönn-
um skiljanlegra, verðum vjer að geta þess, að heilbrigð-
isfrœðin er þrenns konar; fyrst telja menn hina almennu
heilnæmisfrœði (Hygieine publique), þá kemur hin almenna
heilbrigðisfrœði (Therapia generalis), og að lokum hin sjer-
staklega lieilbrigðisfrœði (Therapia specialis), er skýrir
frá, hvern veg hvern sjúkdóm út af fyrir sig skuli með
fara. Að hin almenna lieilnæmisfrœði, sem felst í því,
að aptra öllum óheilnæmum áhrifum á mannlegan líkama,
liljóti að verða nokkuð sjerstök fyrir þetta land, leiðir af
því, að ásigkomulag náttúrunnar hjá oss er í mörgu frá-
brugðið því, sem erlendis er, enda er lifnaðarháttur ís-
lendinga í mörgum greinum svo sjerstaklegur, að hann
verður að hafa sjerstakleg áhrif á ýmsa sjúkdóma, og þarf
opt, ef vel á að fara, nákvæmlega að ílniga þetta og hug-
leiða. Að vísu er það satt, að reglur liinnar almennu
heilnæmisfrœði eru mjög ljósar, og ná að miklu leyti yflr
allan heim, en það þarf þó opt nákvæma þekkingu á lifn-
aðarháttum þjóðanna, til að geta beitt þeim rjettilega og
komizt sem næst náttúrunni, sem auðið er. Ilin almenna
heilbrigðisfrœði er nærfellt hin sama fyrir öll lönd, en hin
sjerstaklega heilbrigðisfrœði verður að mismuna eptirþví,
sem hinir sjerstöku sjúkdómar mismuna í hverju landi
út af-fyrir sig.
Eins og vjer áður höfum sagt, er það raunar sjálf-
sagt, að sjerhver vellærður og gætinn læknir nemur þetta
allt af sjálfum sjer með tímanum, einkum sje hann vel
að sjer í náttúruvísindum yfir höfuð; en með því slíktmá
kalla eigi mjög almennt, þá getur liðið alllangur tími,
fyr en liann nær að átta sig í öllu því, er hjer að lýtur,
og allmargir gjöraþað aldrei ; því optast er svo varið fyrir
alltlestum, að þeir verða mestmegnis að húa að því, er
þeir hafa numið á yngri árunum, og fáir munu þeir, er
gefi sig mikið við bóknámi, eptir að þeir eru orðnir fast-
ir embættismenn út um land, og verða að gegna miklum
ferðum; eða leggja sig í búsumstang, sem sjaldan leifir
mikinn tíma til bókmenntanna eða vísindalegra iðkana.
Hin litlu laun, er læknar liafa hjer á landi, gjöra það að
verkum, að engum manni á okkar tímum er unnt að lifa
af þeim skuldlausum, nema því að eins að hann hafi bú
eða annan útveg við að styðjast. þetta er að visumjög
óheppilegt, eins og vjer síðar skulum ljósar sýnafram á,
því að um lækna gildir það, eins og hverja aðra embætt-
ismenn, að bágt er tveimur herrum að þjóna, svo að báð-
um sje vel þjónað. „llygœa“ (læknisgyðjan) er svo einþykk
og hrædd um menn sína, að hún verður optast fráhverf
þeim, sem eigi eru allt af að kjassa hana eða systkin henn-
ar, náttúruvísindin, sem hún virðist að elska eins oglíflð
í brjóstinu á sjer, og opt rjettir hún þeim, er það gjöra,
lijálparhönd, þegar mest á liggur.
þá er enn ein ástœða ótalin, er mikillega mælir fram
með því, að hollast sje að hafa læknakennslu hjerálandi,
en það er þekking og not innlendra jurta og lyfja til
læknisdóma. f>að ergamalt máltœki, að »hollur sje heima
fenginn baggi«, og má það eins heimfœra upp ályf, eins
og annað, og heldur er það afkáralegt og mjög óvísinda-
legt, að vera að sœkja lyf út um allan heim, en hafna
eða vanrœkja þau, er hjá manni vaxa. J>að er sannfœr-
ing mín, að lsland hafi margar góðar lyfjurtir að geyma,
257
Drykkjuríiturinn.
Eptir Ch. Dichens.
Smiit) úr onsku.
Eptir Sigurð Jónasson.
Jeg þori að segja, að þaö er varla nokkur maður,
sem dag eptir dag er vanur að ganga um einhverja af
hinum fjölmennu götum. í Lundúnum, sem ekki meðal
þeirra, sem hann þekkir í sjón, til að hafa almennt orða-
tiltœki, man eptir einhverjum mannræfli tötralega til fara,
sem liann hefur sjeð í mjög ólíku ástandi. Ilann hefur
sjeð mann þennan sökkva dýpra og dýpra, án þess eigin-
lega að hafa gefið því gaum, þangað til hans óhreinu
ræflar og aumingjalega úllit loksins vekur sterka og sorg-
lega tilfinuingu í hjarta hans, þegar hann mœtir lionum.
Er nokkur maður, sem þekkir mannfjelagið, eða sem við
og við liefur orðið að fara millum margra manna, til að
vinna verk köllunar sinnar, að hann ekki reki minni til
þess tíma, þegar einhver viðbjóðslegur aumingi í tötrum
og ræflum, sem nú staulast fram hjá honum aumur og
258
vesall, var heiðarlegur verzlunarmaður, verzlunarþjónn,
eðamaður, sem hafði góðan atvinnuveg, sem heimurinn
brosti við, og sem hafði nóg fyrir sigaðleggja? eðarek-
ur ekki sjerhvern landa minna minni til einhvers af sín-
um fyrri kunningjum, sem nú er kominn i niðurlægingu,
sem liýmir á götunum hungurmorða, sem sjerhver snýr
við bakinu með kulda og fyrirlitningu, og sem enginn
veit hvernig ferað sleppa hjá því, að deyja út afíhungri?
Æ, þetta kemur of opt fyrir, til þess að þeir, sem nokkra
reynslu hafa, ekki hafi opt rekið sig á það, og of opt
kemur þetta af einni orsök, — drylckjuskap, þessu
œsandi eitri, sem ekki tekur tillit til neins, sem kastar
fyrir borð konu, börnum, vinum, hagsæld og stöðu manns-
ins. }>eir, sem leggjast í drykkjuskap, gjöra sig svívirði-
lega og stytta aldur sinn.
Ógæfa og vesaldómur liefur komið sumum til að drýgja
glœp þennan, sem hefur gjörtþá svívirðilega. AUar góð-
ar vonir, sem þeir hafa haft í heimiþessum, hafabrugð-
izt; þeir hafa sjeð þeim á bak, sem þeir elskuðu; sorgin
sem liœgt og hœgt nagar hjartað, en getur þó ekki unnið