Íslendingur - 01.07.1861, Blaðsíða 4

52
skýra, sú tilfinning, sem hann á að vekja, Iífga og inn-
rœta; það er fyrsta hendingin í 1., 2. og 3. v.
1, Allt gjörði minn guð Við mig vel
2, Allt g'jörir minn guð við mig vel
3, Allt mnn guð gjöra vlð mig v e 1;
hjer koma kveðskaparáherzlurnar rjett eins og með ásettu
ráði á þau orð, sem eptir rjettum framhurðarreglum enga
áherzlu eiga að hafa, en aptur á móti þau orðin, »allt«
og »guð«, koma á hinarýrustu hendingastuðla; þettaeru
samt orðin, sem áttu að standa á áherzlusamstöfum hend-
ingarinnar, t. a. m. þannig:
1, Minn gnð við m i g vel gjörði allt
2, Minn gllð við mig vel gjörir allt
3, Minn gnð mun allt mjer gjöra vel.
í>á er og eitt orðatiltœki í 3. v., sem mjer finnst miður
viðfelldið, það, að ást drottins gjöri dauðann hagnað;
það er of auðvirðilegt um svo mikilvæg sannindi, og hef-
ur aðra þýðingu, heldur en orð postulans: »I)auðinn er
minn ávinningur*; það væri, ef til vill, nokkru nær mein-
ingunni, að hafa hendinguna þannig: »hans ást minn
bœtir hag við hel, á himnum fæ jeg vera«, og nær þó
ekki þetta þeim krapti, sem er í orðatiltceki postulans.
(Framh. síðar).
IJm g-eymsln á matvælum án skemmd-
ar og- rýrnunar.
Ilvergi er jafnáríðandi, að geyma matvæli, eins og
á norðurlöndum, þar sem svo er örðugt að nálgast ætíð
nauðsynjavörur sínar ferskar. Menn hafa því, sjer í lagi
á Ilretlandi, gjört sjer mikið far um, að geta haldiðkjöti,
fiski, eggjum, mjólk og jarðarávöxtum óskemmdum og ó-
rýrnuðum í langan tíma. Á íslandi er þetta í rauninni
engin ný list, því til hvers miðar verkun á hertum og
söltuðum fiski, á hangikjöti, kœfu, o. s. frv.? hvað er súss
og sýrugeymsla annað en það, sem hjer rœðir um?
Engu að síður hafa menn í öðrum löndum tilfœring-
ar, sem bæði eru drýgri og fullkomnari, en þær, sem í
voru landi tíðkast, og má því gánga að þvi vísu, að bú-
mönnum vorum og búkonum sje forvitni á, að þekkja að-
ferð þeirra í þessu efni, sem bezta kunnáttu þykja hafa,
og stæla eptir henni, að því leyti sem við verður komið
á Islandi. Hjer skal í stuttu máli geta einstakra hú-
hnykkja erlendis.
Saltkjöt og hangikjöt Hamborgarmanna
er víðfrægt fyrir, hversu gott það, er og kröptugt. Með-
103
Ósjerplœgni.
(Siiuii) úr Jjýzku).
Árið 1512 gjörðu bœjarbúar íBrescia uppreist í gegn
Frökkum. Frakkar settustum bœinn, tóku liann, og rændu
allt og rupluðu. Maður er nefndur Bayard, frakkneskur,
riddari að nafnbót. Hann var særður þegar í öndverðri
umsátinni, og var fluttur í hús tigins manns nokkurs.
þessi maður átti dœtur tvær, forkunnar - fríðar sýnum.
Bayard sá um það vandlega, að þeim væri ekkert mein
gjört, og skipaði tveimur liðsmönnum fyrir dyr hússins,
og gaf þeim átta hundruð ríkisdala, svo að þeir biðu eigi
fjártjón við, er þeir gátu engan þátttekið í ránum; þetta
fjo hafði hann úr býtum borið af herfanginu.
Að nokkrum tíma liðnum ætlaði hann að halda aptur
lil liðs síns, enda þótt hann væri enn eigi algróinn sára
sinna; kom þá húsfreyja á fund hans, kastaði sjer fyrir
íœtur honum og tók þannig til orða: »Eptir hernaðar-
rjettinum eruð þjer ráðandi yfir öllum eignum vorum og
lífi; en jafnframt hafið þjer við bjargað sœmd vorri. En
ferðin á því er þessi. Síðan og lærið af feitu nauti er
tekin, og kjötið losað við öll bein og <alla þá fitu, sem
innan í finnst. Ekki er brytjað smátt, því stœrri stykki
halda sjer betur en smærri. Nú eru teknir fjórir ríílegir
hnefar af salti og eitt vel hreinsað lóð af saltpjetri; er
kjötið núið með því, þangað til saltið þornar á kjötinu;
síðan er kjötið daglangt geymt í trogum. f>egar kjötið
er farið að pæklast, er því troðið niður í saltkeraldið, eins
fast og verður, og er látið undir á botninum þykkt lag
af salti, 30 negulnaglar, nokkur lárberjahlöð, ögn af Ros-
marin og steyttum eiuiberjum, og eins á milli hvers lags
af kjöti. Mest ríður á, að kjötinu sje svo fast troðið nið-
ur í keröldin, að sem minnst lopt sjc á milli stykkjanna;
á því að fylla íhöldin svo, að pressa verði beinin niður í
þau, þegar þau eru slegin til; er í því skyni annar botn
látinn niður í keraldið, og fergður með þungum fargi, þangað
til pækillinn pressast upp yfir kjötið. f>á er ílátið slegið
til, og látið í búrið á svölum stað; er það látið liggja
þar frá hálfum mánuði til þriggja vikna, og snúið við og
velt um á hverjum degi. Rezt ílát eru byttur, sem jafn-
víðar eru upp, niður og í miðju, og lielzt ekki mjög stórar.
Hálsinn á ekki að salta, því hann úldnar fyrst, og skemmir
svo hitt kjötið. Ilafa verður og þá reglu, að snlta kjötið
hvorki nýslátrað, nje lieldur eptir að það hefur legið í
lengri tíma. Vilji maður líka salta beinstykkin, eiga þau
ætíð að liggja ofan á í keraldinu, svo þau sjeu fyrst hrúk-
uð, því þau úldna jafnan fyrst. Vilji maður brúka tunnur
og kvartil, á að bora göt á botninn, og láta tappa í; má
þá altjend, ef vill, láta nýjan pækil í.
Eigi nú síðan að reykja þetta kjöt, þá á fyrst að
hengja það upp og þurrka þaö og reykja við eini. Er
kjötið á meðan bundið í striga, til þess að forða því við
sóti, því bezti partur reyksins gengur í gegnum.
f>essi er aðferð Ilamborgarmanna, og verður ekki
varið, að saltkjöt þeirra og hangikjöt ber langt af öllu
öðru kjöti líkrar tegundar.
Geymsla á kjötsúpu.
Af góðu nýju kjöti er súpa tilbúin ávenjulegan hátl;
þegar hún er búin, er henni hellt í annað íiát, helzt tals-
vert víðara, en það er djúpt til; er nú súpan af dömpuð
yfir jöfnum eldi; við það þykknar súpan og verður eins
óg rauðgrautur, sem svo má geyma og uppleysa í heitu
vatni, nær sem vill.
Geymsla á fersku kjöti, fiski og matjurtum
soðnum.
f>að er alkunnugt, að á Frakklandi og Englandi geyma
101
vjer vonumst þess, að þjer sjeuð maður svo veglyndur, að
þjer beitið engri harðýðgi við oss, og látið yður nœgja,
að þiggja þessa hina litlu gjöf, sem reyndar fer fremur
eptir efnahag vorum, en þakklátsemi«.
Að svo mæltu rjetti hún honum kistil einn lítinn,
gjörðan úr stáli, og var hann fullur af gullpeningum. Bay-
ard brosti við, og spurði, hversu mikið værilje i kistlin-
um. Ilúsfreyja varð lirædd um, að honum kynni að þykja
gjöfin helzt til lítil, og mæltí bljúgum orðum: »í honum
eru 2500 gullpeninga, herra; en ef yður þykir það of litið,
munum vjer gjöra alit, sem í voru valdi stendur, til þess
að þjer, hinn veglyndi verndarmaður vor, verðið ánœgður«.
»Nei, húsfreyja«, mælti Bayard; »jeg beiðist einskis
Ijár. Aðhjúkrun sú, er þjer hafið sýnt mjer, er meira
verð, en greiði sá, sem jeg hef getað yður gjört«.
Ilúsfreyju furðaði meir á þessari hinni fágætu ósjer-
plœgni, en að liún yrði glöð við hana; luin fleygði sjer
að nýju fyrir fœtur velgjörðamanni sínum, og sór og sárt
við lagði, að hún stœði eigi upp aptur, fyr en hann hefði