Íslendingur - 08.02.1862, Blaðsíða 1

f
ANNAÐ ÁR.
8. febrúar.
M
Um notkun ýmtsleg-s manneldis, sem
nú liggur 1»v i nær ónotað lijá oss.
IV.
(Framliald). 4. Maríkjarni (Fucus csculentus; La-
minaria esculenta) hefur lengi verið þekktur á landi lijer
og talinn meðal ætiþangstegunda. Bjöm Halldórsson segir
um hann: »{>essi sjávarávöxtur er haldinn bezturaf öllum
ætiþarategundum; því hann er bæði þeirra meyrastur og
smekkbeztur; hann er matbúinn sem ætiþang, er síðar
mun sagt verða. Neðri partur marikjarnans er kallaður
bjalla, og er hún etin tilbúin sem hann. Einstaka menn
eta þennan fjöruávöxt vorn hráan i fjörunni, og kalla þeir
það að nógu gott1". Síðar í grasnytjunum flnnum vjer
aptur talað um eetipara, og á það að vera um ætiþara
yflr höfuð; en þar er komizt svo að orðum: »f>essi þari
finnst opt innan um annan þara í sjávarhrönnum og telst
lijer víða einn bezti partur þess, sem vorra kirkna mál-
dagar kalla fjörugœði; hann er:
Iteimapari; áður talinn bls. 138.
Kerlingareyra; áður talið bls. 51.
Marikjarni; áður talinn bls. 109.
Bjalla; hún er neðri partur marikjarnans. Allar þessar
tegundir matbúast eins og ætiþang, og allar þær eru betri
til manneldis, en ætiþangið, sem einasta lengir líf manns
í hungurstíð2«.
J>etta sýnir ljóslega, í hvaða uppáhaldi þessar æti-
þangstegundir voru á fyrri öldum, er þær hafa verið taldar
með hlunnindum og þeim niður raðað í flokka eptir gœð-
um sínum, og það jafnvel eins nákvæmlega, eins og efna-
frœðingar mundu gjöra nú á dögum. Björn Halldórsson
tekur það fram, að sölin, fjörugrösin og marikjarninn sjeu
hinar mest nœranði þangtegundir, og þetta gat hann eigi
vitað, nema eptir gamalli reynslu sín og annara; menn
gátu þá samt sem áður eigi stutt slíka reynslu á efnis-
frœðislegum tilraunum, heldur hafa menn orðið að nota
1) Sjá Grasnytjar lijarnar Halldúrssonar bls. 14-1.
2) Sjá Grasnytjar bls. 232.
sinn eiginn meltingarkrapt til að geta komizt að því sanna,
og leiðir þá beinlínis af því, að nálegaallar þangtegundir
hafa verið borðaðar. Björn talar og um, að ætiþang sje
borðað í harðindum af fátœku fólki, og líkt hið sama má
sjá af ferðabók þoirra Bjarna og Eggerts, en það er ein-
hver hin lakasta og minnstverða þangtegand til manneld-
is, eins og síðar mun sagt verða.
Magnús heitinn konferenzráð Stephensen hefur í rit-
gjörð sinni um þangtegundirnar, sem áður hefur verið
um getið, gjört sjer mikið far um, að lýsa marikjarnan-
pm, og skýra frá, hvernig hann mætti til manneldis við
hafa, en lýsing hans og uppdráttur, sem með henni fylg-
ir, er óheppileg, því að hún nær að eins yfir þá tegund
marikjarnans, er vex í Eystrasalti. Myndin, sem hann
hefur af honum, er tekin úr «Flora Danica«, og á þess
vegna alls eigi við þá tegund, er hjá oss finnst. Yjer
segjum þetta engan veginn til að niðra verkum þessa
lærða merkismanns, því að það er auðskilið, hvernig sá
glundroði, er hjá honum finnst í þessu efni, er undir
kominn. Ilann hefur skrifað ritgjörð sína um þangteg-
undirnar í Danmörku, og hefur þess vegna að mestu leyti
hagað lýsingu sinni á þeim, eins og þær finnast í Eystra-
salti, og hann hefur sjeð þær dregnar upp í «Flora Da-
nica«, en hann hefur vantað sýnishorn frá Islandi til
samanburðar. Eins og vjer höfum áður á drepið, er sæ-
jurtafrœðin (Algologie) auk þess enn þá svo mjög á ring-
ulreið, að fáir grasafrœðingar munu jafnvel á vorum dög-
um fullnuma í henni.
Náttúrufrœðingurinn Mohr, er ferðaðist hjer um land-
ið 1780, virðist nákvæmlega að hafa tekið eptir marikjarn-
anum og öðrum þangtegundum; fer hann um hann svo
felldum orðum: »Marikjarninn finnst illa dreginn upp í
«Flora Danica«, og þó þessa vest í Trondhjems Selskabs-
Skrifter, og þar er hann kallaður »Fucus pinnatus«.
þessi þangtegund er samt sem áður hin bezta ætiþangs-
tegund, bæði fyrir menn og skepnur; sumir borða hana
hráa í fjörunni, eigi að eins til að seðja sig á, heldurog
ífit
Uppreistartilraunin í Strasborg'.
(Brot af Guizots Memoirer).
(Niðurlag). Um sama leyti fengum vjer fregnir um,
að undirforingi nokkur í 1. riddarasveitinni, er hafði setu
í Vendome, hefði sama daginn, 30. dag októbermánaðar,
stefnt saman nokkrum fjelaga sinna í veitingahús eitt, og
hefðu þeir þar tekið það ráð, að blása til brautfarar nótt-
ina eptir, hafa liendur á fyrirliðum hersveitarinnar og
embættismönnunum, og kveða upp með þjóðveldið. Sveit-
arforinginn hafði fengið vitneskju um ráðagjörðir þessar,
meðan á mótinu stóð; bauð hann þegar að höndla undir-
l’oringjann og alla þá fjelaga. En er þeir voru settir í
varðhald, skaut undirforinginn á annan undirforingja, er
skyldi gæta hans, með skammbyssu, og varð það þessbani,
en undirforinginn komst við það undan; reikaði hann all-
an daginn þar í grennd við bœinn, en kom aptur um nótt-
ina til Vendome, og gafst sjálfkrafa á vald óvina sinna;
var hann þá orðinn hálfringlaður og huglaus. J>að hefur
opt verið sagt, að þessi hin vesallega tilraun hafi ekkert
162
átt skylt við uppreistartilraunina í Strasborg. En öll eru
líkindi til, og jeg hef ástœðu til að ætla, að því sje eigi
þannig varið.
Ráðagjörðir vorar um það, hvernig fara skyldi með
bandingjana, tóku eigi langan tíma. þegar llortensia
drottning fjekk að vita, hvernig farið hefði fyrir syni sín-
um, skundaði hún til Frakklands, og nefndist öðru nafni.
Hún nam staðar í grennd við Parísborg, í Viry, hjá her-
togakonunni frá Ragúsa, og ritaði þaðan konungi og Mole',
og bað svni sínum griða. llún hefði sannlega eigi þurft
þess. f>að var þegar áður af ráðið, að leggja eigi mál
konungssonar f dóm, heldur skyldi senda hann til Banda-
rikjanna í Yesturheimi. Iíonungur var fastráðinn í því, og
það varð að ráði með öllum ráðhemmum. Af mjer er
það að segja, að jeg lief aldrei hvorki þjónað NapoUon
keisara hinum fyrsta nje lofað hann, en jeg met mikil-
leik og hugvit, og það endaþóttmig taki það sárt, hvern-
ig það sje notað, og það er eigi ætlun mín, að heimildir
slíks manns til þess, að honum sje gaumur gefinn, eigi