Íslendingur - 13.03.1862, Blaðsíða 3

171
góöri sýru? Vjer verðum að ætla, að svo sje, og að lax j
og silungur mundi þannig i sýrunni halda sjer lengi ó- j
skemmdum, ef ílátin væru vel lokuð.
Vjer höfum í vötnum upp til Qalla feikilega mikið
ónotað manneldi; því mörg af þeim úa og grúa af sil-
ungi, og það sýnist þó ekkert þrekvirki, að nota sjer þessi
gœði, ef rjett væri að farið. Vjer ímyndum oss, að það
gæti oi'ðið til ósegjanlegs gagns fyrir sveitirnar, ef þær
tœkju sig saman og kœmu þar á nokkurs konar silunga-
vertíð á sumrum; ungt fólk og gamalmenni, er helzt má
missast frá heyönnum, væru vel til þessa fallin, ef um-
sjónarmenn hefðu eptirlit með þeim; umsjónarmennirnir
þyrftu eigi að vera margir, því einum væri vel ætlandi að
hafa umsjón yfir fjölda veiðimanna. Slíkt veiðifólk yrði
að vera út búið með tjöldum, veiðarfœrum og öllum á-
liöldum, sem til þess heyra að sjóða silunginn, og leggja
hann niður í vel heldar byttur, er síðan mætti reiða á
hestum, livert sem skyldi. þœtti mönnum sýra eigi nógu
sterk til að leggja silunginn í, er það varla neinn sjer-
lega mikill kostnaður, þótt edikssýru yrði til þess að kaupa,
því mörkin af ediki kostar varla meira en 5 eða 6 skild-
inga, og það gæti aldrei gengið margar merkur í hverja
byttu, ef þær væru vel fylitar með silungnum. Bytturn-
ar, sem til þessa væru hafðar, ættu að vera sterkar og vel
gjörðar, og svo stórar, að hver þeirra væri mátuleg í Ijett-
an bagga öðru megin á hest; mundi þær hœgt að fá hjá
löggunim þeim, sem nú eru allvíða í verzlunarstöðunum.
Slíkar byttur ættu að geta varað lengi, ef þær væru bag-
anlega og vel gjörðar, og vrði þá kostnaðurinn við þær
aldrei nein ósköp; líka mætti reykja og salta mikið af
silungnum og fœra hann þannig niður í hvggðina. Veið-
arfœrin gætu þó varla orðið svo fjarska-dýr, og menn
liafa nú erlendis Ijetta báta úr »Guttaperka«, sem vel
mætti reiða á liestum á fjöll upp, enda má og gjöra Ijett-
ar vatnsbyttur úr trje, eins og öllurn er kunnugt. Elds-
neyti, til að sjóða silunginn við, mundi víða fást á fjöll-
nm, því talsvert er þar af lyngi, mosa, kalviði og fjall-
drapa, og þó reiða þyrfti hrís eða kvist á tiltekna staði,
þá er það engin frágangssök. Vjer höfum með eigin aug-
um sjeð, hversu vötnin á Arnarvatnsheiði úa og grúa af
silung, og mikill er hann í Norðlingafijóti. þá er og sagt,
að hann sje eigi alllítill í fiskivötnum þeim, er liggja upp
af landinu í Rangárvallasýslu, og likt mun í öllum lœkj-
wm, er liggja úr slíkuin vötnurn. Iljer þarf eigi mjög að
óttast gæftaleysið, eins og við sjóinn, þar sem mikill
hluti vertíðarinnar eyðist í landlegum sökum storma og
213
nær. Hann vann þar eptir sem áður af mesta kappi, en
hafði bókina ávallt opna fyrir sjer, las og nam, og þar
kom, að liann ljet prófa sig í læknisfrœði og komst í lækna
tölu. Ilann hafði fast í huga, að fara til Sínlands, eins
og áður var sagt, en þá stóð svo á, að ófriður var með
Englum og Sínverjum, og varð hann því að láta af þeirri
fyrirætlun. En hins vegar var Afríka, eða suðurálfan.
þar var nóg svæði og nóg að starfa; þar var maður, er
Moffat hjet, enskur að kyni; hann hafði lengi dvalizt meðal
villiþjóða sunnarlega í þeirri álfu, en þó fyrir norðan land-
eign Englendinga upp af Góðrarvonarhöfða1. það heilir
Kúrumanssveit, þar sem Moffat hafði haftaðsetu. í>ang-
að hjelt Livingstone árið 1840, dvaldist þar skamma stund
og hjelt lengra norður í land. J>ar búa margir kynþætlir
1) Góbrarvonarhofbi heitir eybsti oddinn á Afríku; landib
bar upp af, riorkur undir Orangefljdt, sem rennur frá austri tii vestnrs
út í Atlants- eba Æþjópaliaf, heitir Capland (Hiiftaland), þaí) er yfir
5000 ferh. míl. þar er Capstalbur (Cape Towu = Höftatún)
hiifubborg; allt þetta ei eigu Kugloiidinga.
stórsjón, og þœlti mönnum tjöldin ill íveruhús, væri víst
hœgt að gjöra sjer kofa við vötnin, og hafa í þeim alla
sína hentisemi. Veiðin við Kaldárhöfða í fyrra-sumar, þar
sem fáir útlendingar á stuttum tíma veiddu feiki-mikið af
silungi, sýnir bezt, hvað gjöra mætti, ef kunnáttu og sam-
tök eigi brysti. |>eir, sem á sumrum lægju við veiði uppi
á fjöllum, gætu og vel haft góðan plóg af álptaveiði og
annari fuglaveiði, eins og þeim líka væri innan handar,
að safua fjallagrösum og rótum.
Loksins viljum vjer geta þess, að það er stór galli
á matreiðslu vorri íslendinga, að vjer nálega a'drei glóð-
steikjum (riste) kjöt eða flsk. Glóðsteikarrimillinn, eða
ristin, er nær því óþekktur hjá oss, og steikarateinnin er að
eins hafður til að snúa við pottsteikum vorum. Á Eng-
landi og Frakklandi eru glóðsteikur af kjöli og fiski mjög
ahnennar, og hin nafnkunna nautakjöts-glóðsteik (Jioast-
Leef) Engla er alþekkt og við höfð í öllum löndum
norðurálfunnar. J>að er almenn aðferð á Skotlandi og
víðar, að menn reykja bæði sköta og ísu, og glóðsteikja
svo hvorttveggja, áður borðað er. Er þetta fiskmeti, er
þannig er með það farið, nærfellt óþekkjaiilegt fyrir þá,
sem einungis eru vanir að borða það soðið, enda er það
þannig tilbúið miklu meir nœrandi, en þá soðið er. Or-
sökin til þessa er sú, að þegar menn glóðsteikja kjöt eða
fisk, þá myndast undir eins hörð skel utan um hið glóð-
steikta matarstykki, sem aptrar öllum nœrandi safa fœð-
unnar frá því, að renna út úr því. Kjöt, sem þannig er
með farið, verður því bæði meyrt og nœrandi, svo menn
þurfa langtum minna af því að þunga en ella, og sama
er að segja um fiskinn, einkum þann, sem reyktur hefur
verið.
J>að er sannarlega bágt til þess að vita, ef matartil-
búningur vor sumur skyldi gjöra það að verkum, að all-
mikið af dýrafœðu vorri fœri að forgörðum, af því menn
annaðhvort eigi fara rneð liana eða sjóða hana rjettilega,
eða þá vanrœkja að blanda hana á hœfilegan hátt með
tilsvarandi jurtafœðu, og eyða þannig sökum vankunnáttu
margfalt meiri dýrafœðu, en vera þyrfti, og vjer í raun
og veru höfum gagn af fyrir iíf og heilsu vora. En það
er vouandi, að vjer í þessu sem öðru tökum oss fram,
eptir því sem þekking og kunnátta vex meðal vor. Guð
hefur gefið íslendingum nœgar og góðar gáfur, og það
er í sannleika einstœðingsskapur lands þessa hjer norður
við heimsskaut, og vanþekking, sem leiðir af því, á mörgu
því, er oss ríður hvað mest á að vita, en alls eigi gáfna-
leysi landsmanna, sern er skuld í því, að vjer í svo mörgu
íu
af villiþjóðum, sem heita ýmsum nöfnum. Livingstone
settist að við Kolobengfljót, hjá þjóð þeirri, er heitir
Bakwainar; og til þess, að læra sem íljótast og bezt
tnngumál og kynnast siðum þeirra og öllu hattalagi, tók
liann sig frá öllum norðurálfumönnum, og var aleinn hjer
um bil eitt missiri meðal þessara villimanna, sem aldrei
höfðu áður sjeð hvíta menn. Villiþjóðirnar í Afríku eru,
eins og menn vita, svartar á húð og hár; þeim þykja
hinir hvítu menn ljótir, og gjöra ýmist að hræðast þá og
fíýja fyrir þeim, eða sitja á svikráðum við þá og ráða þá
af dögum, ef þeir geta; binir villtu menn ganga því nær
alls-naktir, hafa allir vopn, optast nær boga og örvar,
gjarnast eitraðar, eða þá spjót. þjóðir þessar lifa flestar
í ófriði hver við aðra. þar er fjöldi mikill af alls konar
villidýrum, og sum þeirra mjög mannskœð, t. a. m. ljón,
liýenur og 11. J>ar er loptslag mjög heitt og sumstaðar
mjög óheilnæmt útlendum mönnum; landslag er þar mjög
fagurt, breiðir dalir með fljótum fram, stöðuvötn með víð-
lendum sveitum umhverfis, allskonar skógarviður og atd-