Íslendingur - 13.03.1862, Blaðsíða 4

172
erum orðnir eptirbátar hinna menntuðu þjóða. Gæti rit-
korn þetta vakið athygli landa vorra á ýmsum matvælum
og hagkvæmari notkun þeirra, þá er tilgangi vorum náð.
I>að, sem vjer höfum ritað, höfum vjer sagt í góðum til-
gangi, og þótt ritkorn þetta sje miður fullkomið en vera
skyldi, þá vonum vjer svo góðs til landa vorra, að þeir
taki viljann fyrir verkið.
Ritaí) í janúar 1862.
J. Hjaltalín.
Enn nú eitt orð nm vörnverknn á ís-
landi.
Eigi verður því neitað, að þeir menn, sem hugsað
hafa um hag þessa lands og viljað eíla framfarir þess, hafa,
bæði fyr og síðar, bæði utanlands og innan, gjört þetta
mikilvæga atriði, sumsje vöruverkunina, að umtalsefni, og
hvatt landsmenn á ýmsar lundir til þess, að vanda sem
^bezt alla viiruverkun; því verður heldur eigi neit-
að, að áminningar þeirra hafi endur og sinnum borið
nokkra ávexli. þannig vitum vjer eigi betur, en að salt-
fislcsverkun hjer á Suðurlandi tœki talsverðum bótum, ept-
ir að umkvörtun og auglýsing sú, sem fiskikaupafjelagið
í Barcelona á Spáni gjörði 8. nóv. 1846 um hina óvönd-
uðu verkun á íslenzkum saltfiski, kom almenningi hjer
fyrir sjónir; og má lesa auglýsingu þessa í »hugvekju um
vðruverkun« í Reykjavíkurpósti l.ári, bls. 97—105; enda
er sú hugvekja í alla staði þess verð, að hún sje lesin að
nýju. En allt um það, þótt þetta efni hafi opt og tíðum
verið brýnt fyrir mönnum, þá virðist oss eigi vanþörf á,
að minnast enn einu sinni á það, fyrir því, að hjer er
ekki um smámuni að gjöra, heldur miklu fremur um eitt
hið mesta nauðsynja-og velferðar-mál þjóðar vorrar. Vjer
treystum því, að landar vorir gefi þessu mikilvæga atriði
góðan gaum; því, eins og vjer sögðum, hjer er að rœða
um eilt hið helzta nauðsynjaefni, um gagn og hagsmuni
landsins, um sóma og álit hinnar íslenzku þjóðar. Eða
eru ekki hagsmunir vorir og efni, sómi og álit á förum,
ef það óorð kœmist á varning vorn, að hann væri ekki
boðlegur, ekki kaupandi, af því hann væri svo illa vand-
aður? Væri það ekki hörmulegt lil frásagna, ef íslenzkri
vöru yrði vísað frá einhverjum markaði út í löndum, af
því hún þœlti ekki boðleg? Og þó vantaði lítið á, að
þannig tœkisttil fyrir oss á Spáni árið 1846, að því er salt-
íiskinn snerti. I »Varningsbók« Jóns Sigurðssonar, sem
vjer óskum að sem flestir lesi, sjá menn, að ull og hjsi
hjeðan frá landi er sumstaðar í útlöndum í svo Iitlu áliti,
að það má ekki tæpara standa. Menn verða um fram allt
að hafa hugfast, að aðrar þjóðir eru oss svo ólíkar; þær
reyna til með ýmsu móti að vanda varning sinn, keppast
hver við aðra í því, að verða ekki aptur úr, eins í vöru-
verkun, eins og í öðrum hlutum, og þess vegna feru þær
vandlátar að vöru eins við oss eins og við sjálfar sig.
Vjer eigum að vísu erfitt Islendingar, þar sem vjer erum
svo einmana og langt frá öðrum þjóðum, og getum því
ekkí eins hœglega borið oss og störf vor saman við aðr-
ar þjóðir og störf þeirra, og sjeð hvað oss líður; en þó
gætum vjer miklu meira gjört, en vjer gjörum í þessu efni,
ef hugurinn væri vakandi og fjörugur hjá oss, framfara-
löngunin föst og alvarleg, og sómatilfinningin lifandi og
öflug í brjóstum vorum; en vjer erum svo daufir og fram-
takslausir, og úrræðalitlir, og rígbundnir við venjuna, hvernig
sem bún svo er. Enginn heilvita maður finnur að því, þótt
vjer höldum fast við góða venju, en hitt er einfeldnislegt
og rangt, að fylgja vondri venju; en það köllum vjer vonda
venju, að bregða ekki út af uppteknum hætti, t. a. m. í
vöruverkun, þótt mönnum sje sagt og sýnt, að þessi upp-
tekni háttur, þessi forna venja sje skaðleg og röng, af
því hún spilli vörunni í augum útlendra þjóða og rýri
hana í verði. Og nú vantar eigi það, að mönnum sje
bent á, hvernig betur megi verka vöruna, en hingað tii
hefur verið gjört hjer á landi. Lesi menn vel og vand-
lega það, sem ritað hefur verið um það efni, t. a. m. nú
seinast í »Varningsbókinni«, og menn munu komast að
raun um, ef því er fylgt sumu, sem þar er bent á, þá
kemst breyting á til hins belra.
Vjer viljum geta þess, að nýlega höfum vjer sjeð
nokkrar »reglur um fiskverkun«, sem faktor Guðmundur
Thorgrimsen á Eyrarbakka hefur látið prenta, ogsemhann
mun ætla að út býta meðal manna fyrir austan fjall, er
íiskiafia stunda; er það vel og drengilega gjört af hon-
um, að vilja leiðbeina mönnum til þess, sem er gott og
gagnlegt, og vjer óskum þess og vonum, að kaupmenn
vorir hjer syðra leggist aliir á eitt í þessu efni, og gjöri
hvað í þeirra valdi stendur, tii að hvetja menn og leiðbeina
í svo áríðandi efni sem vöruverkun er, þeim sjálfum og
landsmönnum til gagns og sóma. Vjer skulum enn fremur
geta þess, sem með fram gaf oss tilefni til að rita grein-
arkorn þetta, að vjer höfum fyrir skemmstu sjeð kafla úr
brjcfi frá kaupmanni einum, er verzlun hefur hjer á landi;
brjefið er ritað í Kaupmh. snemma í des. mán. árið sem
leið, og þar segir hjer um bil á þessa leið: »Sárt er til
215
ini. þegar Livingstone hafði kynnt sjer tungu og siðu
þessara þjóða, þá settist hann þar að hjá þeim, kvong-
aðist dóttur Moflats, og fjekk mann til liðs við sig, og
tók að boða heiðingjum kristna trú og kenna þeim betri
siðu. Einatt ber það til í löndum þessum, að villidýr
verða œrið nærgöngul, og gjöra það ilit, er þau geta. Ein-
hverju sinni bar það til, að Ijón gjörðu mikinn skaða á
fjenaði manna í því byggðarlag, er Livingstone var. Menn
gripu til vopna og bjuggust að vinna Ijónin; Livingstone
var einn í för þeirra; komst hann þá í krappan leik og
segir svo frá: »Jeg hafði skotið Ijón eitt, en meðan jeg
var að hlaða byssuna aptur, heyrði jeg dýrsorg; jeg leit
við og sá ljón koma stökkvandi; það greip tönnum í herð-
ar mjer, svo jeg fjell við, og hrötuðum við þannig ofan
fyrir brekku þá, er jeg stóð á; ljónið urraði hryllilega við
eyra mjer og hristi mig allan, eins og þá hundur hristir
völsku, er hann liefur náð. Ilöggið, sem jeg fjekk, þegar
Ijónið greip mig, gjörði mig ailan scm agndofa; það kom
yíir mig eitthvert magnleysi, líkast því sem oss virðist j
216
koma yfir mús, þegar köttur hremmir hana. Jeg fanu
hvorki til sársauka nje ótta, en sá glöggt og vissi það,
sem gjörðist í kring um mig; jeg var eins og sjúklingur
sá, sem brugðið er deyfandi lyfjum fyrir vitin; hann sjer
hnífinn og skurðinn, sem læknirinn sker, en finnur eigi
til sviðans. þessi undarlega værð, sem á mig kom, var
eigi sjálfum mjer að þakka; hristingurinn eyddi hræðslunni,
og jeg horfði óttalaus á hið ólma villidýr. Að öllum lík-
indum fer öllum kvikindum þannig, er óargadýrin drepa,
og það er gœzkurík ráðstöfun skaparans til þess að minnka
kvalir dauðans. Jeg sneri höfðinu lítið eitt við, því dýrið
þrýsti svo fast að hnakkanum á mjer, og þá sá jeg, að
það starði á Mcbalve, einn af fjelögum mínum; hann stóð
skammt eitt frá, mundaði byssuna og miðaði á ljónið;
tinnulásar voru á byssunni; járnin hlupu bæði, en hvor-
ugt kveykti í púðrinu; ljónið sleppti mjer, hóf sig á lopt
og beit Mebalve í lærið. Maður var þar sá, er jeg hafði
eitt sinn bjargað undan buffal-nauti1; hann hljóp til og
1) Buffalo á ensku, Bóffel-oxe á. dOnsku, rettiÆur austau af lud-