Íslendingur - 15.12.1862, Blaðsíða 4

116
þá eingöngu komin undir ytri kringumstœðum. En það
er nú mjög svo líklegt, að flest af rœktunargrösum vor-
um taki nœringu sína beinlínis af þeim hlutum, er hinir
sjúgandi rœtlingar þeirra koma saman við, og að þau deyi,
sje þeim boðin nœringin í leystu ásigkomulagi. Svo virð-
ist, sem það sje í einhverju sambandi hjer við, þegar
grasrótin brennur eptir of sterkan áburð.
Af því, er nú hefur sagt verið um eðli og gróður
jarðarinnar, sjest það Ijóslega, að grösin sjálf hljóta að
eiga þátt í nœringaratferli sínu; útslátturinn gegnum blöð-
in gjörir án efa sitt, en í jörðunni er vörður, sem gætir
grasanna fyrir skaðsömum efnum. J>að, sem jörðin hef-
ur að bjóða, geta grösin að vísu tekið til sín, en þó því
að eins, að í rótinni sje inni fyrir afl, sem hjálpar til.
Jörðin lætur efnin grösunum í tje, en vatninu öldungis
ekki; hvernig á þessu standi, eður hvernig þetta megi
svo verða, vita menn ekki; það þarf að skoðast nákvæmar.
Tilraunir hafa verið gjörðar í þessu skyni. Menn hafa
tekið jurtir upp úr garði, og sjeð um, að rœturnar slitn-
uðu, sem minnst mátti verða. Yoru nú rœtur jurtanna
settar í daufan (neutral) lakmussafa, til að gróa þar. Rœt-
urnar hafa litað lög þennan rauðan, en við suðu hefur
hann aptur orðið blár, eins og í upphafi. Sýra þessi, sem
rœturnar hafa geflð frá sjer, verður því að hafa verið
kolsýra.
LAUSAGREIN
um
íslenzkar sagnir (verba), sem liafa misst j í nafnhætti
(infinitivo) o. s. frv.
í IV. grein um »é og Je“ í Islendingi er þess við
getið, að hjer um 500 íslenzkra sagna hafi -ja að nið-
urlagi í nafnhætti sínum (t. a. m. steðja, steikja, sitja,
synja). En því er nú hjer við að bœta, að þessar ja-
sagnir yrðu miklu fleiri, ef j gæti staðizt alstaðar, þarsem
það á heima fyrir öndverðu, og því hefði ekki verið byggt
út, t. a. m. úr sögnunum, beina, beita, benda, beysta,
bleyðast, bleyta, blína, blœða, brelta, (sb. breysti Fms.
XI 129* * * * 6), breyta, brigða (sb. t. a. m. pá brigðiz landit, í
Grágás Vilhjálms 172, bls. 783), brydda, brynna, brýna,
hrœða, brrela (fyrir bæla af bál), brölta, bylta, byrða,
byrsta, bytna, byxa, býta, bæra, bœsa, bœla, bœna,
bœta (a).
það þarf ekki lengra að fara, en bera saman íslenzku
sagnirnar 'beiða, 2bella[$)(t. a. m. hvar viti menn slílcu bellt
við knnungmann?), *birta, *breiða, 5brenna (með brenndi
i þálegum tíma), r'deila, 'xdemma (sjaldhaft), Rdeyða, 9deyfa,
*°dreifa, 1 'drcyra, '2dýpa, 1 ■hlæma, 1*fyUa, 1 sfœða,
16geyma, 11girna, 1Rgœla (y) 'Viepta (hefta), 20herða,
2'heyra, 2ihlífa(h), 22hrœpa (t. a. m. hleginn af englum,
enhrœptraf mönnum), 2*kenna, zr’kynna (gjöra kunn-
ugt), 2úleifa, 21leysa, 2Hæra, 29meiða, ■V)rnœta, 21neg1a,
32nemna (nefna), 33nenna, 3*neyða, 3r’reisa, 36renna
(með renndi í þálegum tíma), 31rigna, 33rjetta, 39rýra,
a) Og þetta er a?> eins hluti (—reyndar megiuhluti —) þeirra
sagna, sem hafa b ab upphafsstaf og aí) eins tvær sam-
stúfur í þálegum tíma: beindi o. s. frv.
h) þ>etta bella er dregib af ball (í bella, bell, ball), á sama
hátt og fella af fall, setja af sat, 0. s. frv.
7) HC’la er rcgií) af gól (í gala, geI, gól), & sama hátt og
fœra af fór, krœkja af krók-, o. s. frv.
ð) Ef hreina (== hreinsa) reynist áreiþanlegt, væri þab =
hrainjan á gotuesku. — Ilreina í sogunni af Alex. mikla (ok
reiddu rneð sjer »reinanda« svín og Síðan Ijet ek »reina«
at peim svínin) er misskilib í registrinu aptart viþ sóguna (prent.
í Kristjaníu 1848) og morkir okki hrína, eu er dregií) af hrína, á
sama hátt og beita af bíla, reisa af rísa, o. s. frv., og rnerkir
að 1 á t a h r í n a.
*°rœða, *'senda, *2skíra (skýra), *3snerpa, **steina,
*sstýra, *c’veifa (með veifði i þálegum tíma), 41velta (með
velti í þálegum tíma), *3venda, *9verma, 50væna, s'yrða
(t. a. m. í atyrða og fullyrðá), 52œpa, o. s. frv.,
við hinar gotnesku sagnir, er samsvara þeim:
'baidjan, 2balpjan, 3bairhtjan (ai = i), *braidjan,
'’brannjan, ('dai1jan, "'darnmjan, Rdaupjan, °daubjan,
10draibjan, 11drausjan, 12diupjan, 13 * *domjan, "fulljan,
ir’fodjan, lr'gaumjan, 11gairnjan (ai = i), 1?'goljart,
19haftjan, 20hardjan, 21hausjan, 22hleibjan, 23hropjam,
2*kannjan, 2r’kunpjan, 2Haibjan, 21lausjan, 2Haisjan,
29maidjan, 30motjan, 31nagtjan, 32namnjan, 33nanpjan,
3*naupjan, 3r’raisjan, 3(‘rannjan, 31rignjan, 33raihtjan,
39riurjan, *°rodjan, *}sandjan, *2skeirjan, *3snarpjan,
**stainjan, *5stiurjan, *6vaibjan, *1valtjan, *svandjan,
*9varmjan, 50venjan (gotn. e = ísl. á), slvaurdjan,
S2vopjan, o. s. frv. (það stendur á engu, hverjar af
þessum 6ögnum hafa tíðkazt ósamsettar í gotnesku).
Kaupmatmahnfh, 23. októbcr 1862.
K. Gíslason.
\ blaðinu »Norðanfara« nr. 17.—18. þ. á. er grein-
arkorn frá »30 Eyfirðingum«, sem í fjelagi yfir lýsa þar:
fyrst óánœgju sinni yfir því, að þeir ekki hafi sjeð blaðið
íslending síðan í júlí, þrútt fyrir þær mörgu ferðir, sem
failið hafa, og sjer í lagi »hinaheyrum kunnu með herra
1».« Og í öðru lagi, von sinni eða spádómi, að það
muni heldur ekki birtast þeim (nl. bl. Isl.) fyrri en undir
jólin. þetta segja þeir sje »óþolandi dráttur og hirðuleysi*
sjálfsagt á útsendingunni (?). Fjelag þetta fer síðan að
áminna og ráðleggja útg. (eður »feðrum«, eins og er ritað
í »Norðanfara«) »ísl.«, að taka sjer betur fram, nota allar
ferðir, og horfa ekki í »markið«, ef þeir vilji heita ár-
vakrir blaðamenn, eins og útg. »þjóðólfs« og »Norðan-
fara«, sem berjast einsamlir og styrktarlausir af opinberri
hálfu við útsending blaðanna«.
Nleð því það er einungis útsending »ísl.«, sem þetta
heiðraða fjelag hefur fundið ástœður til opinberlega að
kvarta um »óþolandi drátt og hirðuleysi« á, þá verð jeg
— með leyfi? — að skýra fjel. — og útg. »lsl.«, sem
þetta málefni er svo nákomið — frá ástœðum þeim, sem
hirðuleysi mitt, með að senda »ísl.«, hefur gefið fjel.
þessar ástœður til að kvarta opinberlega yfir því — jafn-
vel þó mjer skiijist greinin í »Norðanfara« fremur bcra
það með sjer, að hún sje byrjuð og fram komin af ein-
faldri en ekki þrítngfaldri umhugsun og ástœðu, en hvort
sem höfundar greinarinnar eru 30 eða færri, þá fmn jeg
skyldu mína í, ef nokkur af þeim er kaupandi að bl. »Isl.«,
að skýra þeim frá, að jeg hef sent bl. svo fljótt, sem
jeg hef átt kost á. þau nr., sem fjel. gat voúast að fá,
um það tímabil, er það (fjel.) til nefnir, nl. síðari partinn
af júlí og ágúst, og fyrri partinn af septbr., hef jeg sent
hjeðan þannig: nr. 7 og 8 þann 2. ágúst, nr. 8 þaun
29. s. m., og nr. 9 þann 26. september. þegar nú hinir
heiðruðu 30 fjelagslimir bera saman, nær hvert nr. hefur
komið frá prentsm., og svo nær það hefur orðið sent, þá
geta þeir nú að nokkru leyti dœmt um drátt og hirðu-
leysi á útsendingunni, þó vænti jeg, að þeir hafi tillit til,
að jeg álti ekki kost á að senda strax af stað með biað-
ið, þegar það var prcntað, heldur varðaðbíða eptirtœki-
fœrisferðum, og þar að auki átti jeg ekki kost á, að koma
bl. með öllum ferðum, sem jeg h'ef vitað faila, því bæði
liittist ekki ávallt svo á, þegar ferðir fjellu, að það nió af
s) Er ekki sama tiib og hrópa (á ísteiizku), heldur sarna ort) ug
hrccpa.