Íslendingur - 28.01.1863, Blaðsíða 1

ÞRIÐJA ÁR.
28. jan.
M
9
Hver eiídliráað verða áíjárliláðanurn?
fessari spurningu hafa ísiendingar núna bráðum í 6
ár verið að reyna til að svara, og þessu máli mun óhætt
að fullyrða, að þeir hafi allan þenna langa tíma veitt einna
mest athygli af hinum mörgu málefnum, sem velferð fóst-
urjarðar vorrar er komin undir í bráð og lengd.
Áður enn vjer förum lengra fram í þetta mál, virð-
ist oss, að það eigi ekki illa við, að geta þess, sem að
vísu allir vita, að hingað til hefur blaðið íslendingur ekki
lagt orð í þetta mál, enda mundi mörgum hafa virzt, að
það hefði verið að bera i bakkafullan lækinn, því margt,
œði margt hefur verið skrafað, skrifað og skráð um kláð-
ann, enginn getur með sanngirni sagt að pað hafi vantað.
íslendingur hefur samt eigi sökum þessa leitt mál þetta
hjá sjer, heldur vegna þess, að hann hefur eigi viljað fylla
þann fiokkinn að ófyrirsynju, sem hann ótrauður ætlaði
sjer að veita fulltyngi sitt eptir megni, þegar hann var orð-
inn sannfœrður um, að hann hefði rjett mál að verja, og
væri ofurliða borinn af hinum yfirsterkari. Fyrir þetta
má enginn kasta þungum steini á blaðið Islending, því
blöðin eiga að vera varkár og samvizkusöm, og skoða
málin frá öllum þeim sjónarmiðum, sem ráð má fyrir
gjöra, að veruleg áhrif geti haft á það, að haga eður baga
það fjelag manna, sem þau eru ætluð til að styðja og
styrkja, í öllu því er hið almenna ásigkomulag snertir.
Sjeu hlöðin ekki annað en afmálun þess, sem einstalcir
menn af einstahlegum ástæðum hugsa og vilja, ellegar
þess, sem þorri manna hugsar og vill, af því hann ekki
hefur það yíirlit yfir málefni það, sem um er að rœða,
að hann sjái glöggt og greinilega, öll aðalatriði þess og
afieiðing, þá liggur það beint við, að blöðin afvegaleiði
lýðinn, en lciðbeina honum ekki. þau verða reykur í
augum þjóðarinnar, sem villir sjón hennar og eitrar og
eyðir afli hennar og þreki, svo að andleg dymma breiðir
sig yfir skynsemi hennar, sem þó er rödd guðs (vox po-
puli vox dei), og atgjörðir hennar verða dauðaus fjörhrot!
Vjer segjum þetta engan veginn í því skyni, að álasa
hinum öðrum blöðum vorum fyrir þessa annmarka, að
því er kláðamálið snertir að undanförnu, vjer tökum það
fram, svo menn geti rennt grun í, að íslendingur í þessu
máli sem öðrum, vill ekki gleyma því, að hann á að vera
handa þjóð sinni, en hún ekki handa honum!
Um það leyti, að íslendingur komst á fót, munumenn
minnast þess, að ásigkomulag kláðamálsins — þó kláðinn
sjálfur væri einn og hinn sami — var býsna merkilegt.
Reyndar hafði þegar áður brytt á því, að stjórnin og lands-
menn gengu í sína áttina hver, og það á tvo vegu. Lands-
menn1 álitu niðurskurð á hinu veika fje tiltœkilegra ráð-
ið, eg leituðust við að koma þannig fram með f/elagsslcap
Og samtukum. Stjórnin skoðaði það þegar í öndverðu
sjálfsagt, að viðhafa lcekningar eingöngu, og hafði ein»
Og eðlilegt var valdstjórn landsins í hendi sjer til að
framfylgja sinni skoðun og ráðstöfunum. Gjöri maður
sjer ljósa grein fyrirþví, hvað í þessu liggur, getur mað-
ur ekki furðað sig á því, þó mál þetta yrði vandamál.
RAjéiTtÓlum hjer umUndsmemi yflr húfuíi, en sleppum eiustúku
moiimim, sem voru á anuari skei)uu.
f>að sýnist liggja í augum uppi, að eins og liver einstak-
ur maður sem er fjár síns ráðandi, má gjöra það við eign
sína er hann vill, þannig megi og einstakir menn taka sig
saman um, að fara svo og svo með cign sína, einkum
þegar það er þess konar, sem eptir skoðun og sannfær-
ingu fjölda skynsamra manna, er hið fljótasta og óhultasta
meðal til þess, að hamla ógurlegum atvinnumissir frá því,
að mörg þúsund manna leggist í gröf sína af tómum sulti
og seyru 1 Á hinn bóginn virðist það jafn auðsætt, að
stjórnin, eða rjettara sagt hið opinbera, sem á að vaka
yfir hinni almennu velfarnan lands og lýða, getur og hlýt-
ur að álíta sig knúið til þess, að taka fram fyrir hönd-
urnar á hinum einstaka eður jafnvel öllum einstökum til
samans, svo framarlega sem þeir ganga í berhögg við
þær reglur, sem það gefur á lögmætan hátt jafnvel um
frelsi hins einstaka og eignarrjettindi hans, allra helzt þegar
þær einmitt miða til þess að vernda þau og viðhalda þeim.
Eins og þetta hvorttveggja er nú með öllu ómótmælan-
legt, þannig er það og alveg dagsanna, að hvorhi má hið
opinbera láta sjer það á verða, að taka öfugt í góða og
framkvæmdarsama viðleitni hinna einstöku, nje heldur
mega þeir aptur misskilja eður trássast við fyrirskipanir
og framkvæmd hins opinbera, auk þess sem þeir jafnan
verða að láta sjer vera hugfast, að hærra ber höfuð en
herðar.
Með þessum athugasemdum er nú lítið sagt, en af
þeim verður það þó, að ætlun vorri, í sjálfu sjer skiljan-
legt, að íslendingar og stjórnin hæglega gátu gengið í
tvær sveitir, ef svo mætti að orði kveða, í kláðamálinu, eptir
ö11 n þess eðli og ásigkomulagi, en að það hlyti að verða
ofan á, flaut aptur af því, sem áður er sagt, að Iands-
menn fylgdu fram niðurskurðinum en stjórnin lækning-
unum, og það svo einstrengingslega á báða bóga, að eng-
in miðlun gat á komízt.
þegar taflið stóð nú svona, hlutu íslendingar annað-
hvort að fleygja sjer hugsunarlaust í faðm stjórnarinnar1,
eða þá bíða átekta og fylgja sínu fram þangað til afl og
atorka hins opinbera gjörði viðleitni þeirra ónauðsynlega
og ómögulega að lögum, eins og stjórninni var einn kost-
ur nauðugur, annaðhvort að slaka til, og láta landsmenn
ábyrgjast afieiðingarnar2, eða þá að taka svo viturlega og
öfiugt í taumana, að hún fengi málið til lykta leitt sam-
kvæmt skoðun sinni og vilja, og það svo fljótt og skör-
uglega, að hún inni, eigi að eins bug á kláðamaurnum á
íslandi, heldur einnig siðferðislegan sigur á hug og hjört-
um vor íslendinga!
J>enna hinn síðari kost valdi nú stjórnin, og gaf það
til kynna með því, að skipa þann íslending, sem vjer
máttum og megum bera mest traust til af öllum, semnú
lifa, yfir málið ásamt öðrum manni, sem stutt gat hann
að minnsta kosti í vísindalegu tilliti, og útbjó þá með
nœgu fje.
, V Af Þ'1' h0413 8nerti hina
á Istandi, getur ongi,, 14% lóndum vorun, «% þeir eioi táku þetu rá%,
eptir því sem stjdrnin liefur hingaí) til verib hjer á Ja»di, sljdf
og 511 á reyki.
2) þetta úrræþi gat stjúrnin valla verit) þekt fyrir, nema því ab
eins ab hún aldrei hefbi hiaudab sjer ab mun í máiib.