Íslendingur - 28.01.1863, Blaðsíða 2

130
Vjer fyrirverðum oss ekki við því, að lýsa því hreint
og beint yfir, að það var hjartans sannfæring vor, að fjár-
kláðamálið hafði hæglega, getað til lykta leiðst á þenna
hátt, sem stjórnin þannig valdi, bæði oss og henni sjálfri
til hins mesta gagns og sóma. En það fór hjer sem
eudra nær, þegar eigi á að veiðast, já, það lítur jafnvel
svo út, eins og árangurinn af viðureign hinna konnng-
legu erindsreka, iandsmanna og aiþingis í fjárkláðamáiinu,
sje einhvers konar bending forsjónarinnar til vor íslend*
inga, sem vjer ættum að rótfesta hjá oss, þegar líkt stend-
ur á seinna meir, að mál vor munu trauðlega vinnast
meðan vjer erum innbyrðis á sundrung, og viljum ekkert
slaka til í skoðunum sjálfra vor, þó um sœmd og vel-
ferð fósturjarðar vorrar og hinnar lögmætu stjórnar
sje að tefla. Iljer var þó það glœsiiega tœkifœri
til þess, að beita viturleik og drengskap frá beggja
hálfu, svo sátt og samiyndi kœmist á og yrði nýtt
bróðurband millum vor og vors ógieimanlega föðurlands-
vinar! En þetta fór alit á annan veg. Blöð og jafnvel
bœkur bergmáluðu hina óhappasælu sundrung og óvináttu
milli lækninga- og niðurskurðar-manna, milli stjórnarinn-
ar og Islendinga, já, milli íslendinga sjálfra innbyrðis, og
hamingjan má vita, hvort að einstakir menn ekki hafa
notað þetta meðal tii þess að gjöra sig góða, og dylla
eigingirni sinni1.
Svona, einmitt svona var kláðamálinu varið, þegar
blaðið Islendingur kom fyrst á gang, og hver getur þá
láð honum, þó hann kynokaði sjer við að gefa sig inn í
slíka þrætu að svo stöddu? Ilann ætlaði sjer ekki að
vinna alþýðu hylli með því að fylla flokk niðurskurðar-
manna, sem hann vel vissi að voru fleiri og allur fjöldi
íslendinga, meðan ekki var útsjeð um að stjórnin ekki
vildi kosta svo mikið lækningar fjárins á Islandi, að allir
góðir og skynsamir drengir gætu sjeð, að málið væri ekki
kappsmál frá hennar hálfu, heldur verulegt framfaramál
sem hún hvorki sparaði fje til nje öflugar og skynsam-
legar ráðstafanir. En íslendingur ætlaði sjer heldur ekki
að ganga undir merki stjórnarinnar3 i kláðamálinu fyrr en
faann sá þess alveg órœk merki, að atgjörðir hennar væru
annað og mikið meira en bólan sem þýtur upp á vatn-
inu og hjaðnar jafnskjótt aptur, því fyrir slíku hafa íslend-
ingar hvorki í þessu máli nje öðrum neina ástœðu til að
víkja frá því, sem þeir viija og áiíta skynsamiegt og um-
varðandi. í þriðja lagi treystist ísiendingur í fyrstu ekki
til að iniðla máium milli niðurskurðar- og lækningamanna,
því siður sem honum var það ekki alveg ókunnugt, að
menn höfðu illan bifur á honum í þessu máli, þó það
væri alveg að ófyrirsynju, eins og 'nú má sjá.
Vjer biðjtim nú lesendur vora að fyrirgefa oss þenna
krók, sem vjer einkum höfum gjört til. þess, að afsaka ís-
lending fyrir þögn sína hingað til um kiáðann.
Vjer tökum nú upp aptur spurningu vora: Ilver
endir á að verða á fjárkiáðanum? Eptir allan þenna litla
tíma, sem kláðirin hefur verið hjor á landi, er hann vafa-
laust enn þá óupprœttur. Vjer ætlum oss ekki að fara
að bna til neinar kláðasögur, eptir hreppakerlingum og
förumönnum, en vjer viljum fullyrða, og kynokum oss
ekki við að lýsa því yfir, að hann sje hingað og þang-
að, meira og minna um Iíjósar- og Guilbringusýslu, og
það mjög svo magnaður á sumtim stöðum, að hann eigi
1) þab or annars mcrkilegt, ef þai) skyldi vera almenn ætlun manna
ab Islendingur, sjo svokallaí) stjúrnarblat), som ætíí) sje botib og búií)
tíl at) bæla úllum atgjortöum stjórnarinnar hvernig sem þær eru, og
hallast á landa sína.
2) þessi mútbára lilytur einkum ab leiida á kinum kouunglegu er-
indsrekum í klábamálinu.
hefur verið jafn vofeiflegur 2 hin seinustu árin sem nú.
Látum það nú gott heita, að kláðinn sje læknaður í Rang-
árvalla-, Árnes- og Borgarfjarðar-sýslum, það er gleðiefni
fyrir alla; en kláðinn í Gullbringu- og Iíjósarsýslu ereigi
minni vogestur fyrir það; hann er sannarlega eptirtektaverð-
ur vottur þess, að enu þá iifir í sömu kolunum sem fyrri,
að hvorki stjómin nje landsmenn hafa fengið því áorkað,
að útrýma kláðanum algjört; hann er líka sannarlega nógu
stór neisti, sem, ef eigi er betur fyrir sjeð, auðveldlega
getur kveikt það bál um allt Island, sem eigi verður slökkt
í þeirra manna minni, sem nú lifa. þetta á þó víst ekki
að verða endirinn á kláðanum? Hvort sem maður nú er
niðurskurðarmaður eður lækningamaður, getur maður ekki
komist hjá því, að spyrja sig og aðra á þessa leið. Ilver
góður Islendingúr hlýtur að veita þessari spurn athygli
sitt og áhuga og sjálf stjórnin getur eptir því, sem á
undan er komið, ekki verið þekkt fyrir annað, en gjalda
hinn mesta varhuga við þessu. Hún hefur áður valið
lækningaveginn, og hann er eptir vorri sannfæringu, vei
mögulegur, ef ekkert ábrestur frá hennar hálfu, til að
framfylgja honum. Hún hefur og áður lagt ekki alllítið í
sölurnar til þess, að sýna oss Islendingum skörungsskap
í þessu, en atgjörðir hennar voru mikils til of endaslepp-
ar, og öll tilhögun lækninganna jafnvel ekki sem viturleg-
ust; svo ailt strandaði á miðri leið og datt niður í miðju
kafi. Stjórnin verður því að byrja á nýjan leik, ef vel á
að fara, og hún ekki á að bíða hinn kynlegasta siðferð-
islegan ósigur í þessu máli, sem mjög illa væri farið.
Vjer segjum öruggir, að stjórnin verði að byrja á nýjan
leik, því afskipti hennar af kláðamálinu núna í full tvö ár
hafi eigi verið tii annars en gjöra graut og hálfvelgju í
málið, gefa alþýðu manna tómar góðar.vonir um hina
œskilegustu endalykt þess, og setja embættismenn hennar
og einkum amtmanninn i suðuramtinu í hinn rammasta
bobba. J>ó verðum vjer að játa það, að liefði stiptamt-
maður þegar afsagt ábyrgð sína á málinu, úr því hann
fjekk engar ánœgjanlegar og beinlínis ráðstafanir frá
stjórninni, þá hafði stjórnin reyndar fyrst fullar hvatir
til að taka það að sjer á annan hátt, en hún hefur
gjört. J>eir sem hafa lesið alþingistíðindin 1861, geta1 2
sannfært sig um, að amtmaðurinn í suðuramtinu þykist
ekki hafa nœgt vald til þess sem gjöra þarf, svo sjeð
verði út fyrir endann á lækningunum; það mun og öllum
kunnugt, að hann hefur ekki ráð á fje til þess, að láta
framkvæma neitt stórvægilegt hvað þær snertir, og þetta
er þá, þegar öllu er á botninn hvolft, hvorki meira nje
minna, en að hann stendur með tvær hendur tómar, en
á þó að leysa af hendi það stórvirki, sem stjórnin sjálf
með valdstjórninni á Islandi og Islendingum til samans
hafa ekki getað afrekað nær því í 6 ár. Svo menn sjái
að þetta er ekki sagt út í biáinn biðjum vjer menn að
minnast þess að stjórnin3 dróg aptur inn í ríkissjóðinn
mikinn hluta af því fje scm ríkisdagurinn þó var búinn
að veita til fjárlækninganna á íslandi, það vita ogallir, að
hinir konunglegu erindsrekar gjörðu reikningsskap ráðs-
mennsku sinnar og lögðu niður sljórn sína i kláðamálinu
sama árið sem þeir hingað komu, og nefnd sú, sem sett
var hjerna í Reykjavík, var e-ptir þeim reglum sem hún
var rígbundin við, ekki til annars, en gjöra málið og aila
framkvæmd þess þeim mun flólmari, sem það hefði átt
að verða einfaldara því stiptamtmaðurinn var fac totum
1) Sjii einknm svar amtmannsins til alþingis npp á áskornn þess
til hans um ýmsar naufcsynlegar bráftabyrg^ar ráÍJstafanir í fjárklÁra-
málinu, alþingistíb. 1861 bls. 1063—6.
2) f>etta var þó víst ekki stjórninni aft kenna, heldur þáverandi
stiptamtmanni, sem ekki tók alla peningana, metan mátti.