Íslendingur - 28.01.1863, Blaðsíða 4

132
eðlis, sem er einmitt helber misskilningur, og lá því nærri
eptir áliti stjórnarinnar sjáifrar og ósk þingsins, að láta
enn þá sjá hvað setti, og vita hvað stiptamtmaður sjálfur
segði, um málið. Sje þetta rjett tilgáta, sem vjer þykjumst
liafa mikið fvrir oss að svo sje, verður það aptur ofur
skiljanlegt, að skýrsia stiptamtsins í sumar hefur máske
haft meiri þýðingu hjá stjórninni, en rnargir hefðu óskað;
en hverjum er það þá að kenna? Stjórninni og alþingi.
svörum vjer. J>á nnin nú heldur ekki byrjunin á 3. at-
riðinu1 hafa bætt úr skákinni. |>að var allt eius og þing-
inu væri alveg ómissandi þessi alkunnu orð, sem alltaf
hafa látið svo illa í eyrum stjórnarinnar, að prungoa idáða-
sviðið, og að engar tillögur af þess hálfu væru að nokkru
nýtar, nema þau væru með, og má lesa býsna kynlegar
umræðurum þessi orð, í ályktarumræðunni í kláðamálinu2.
Vjer þorum nú að fullyrða, að orð og spá framsögumanns
í fjárkláðamálinu um atriðin 1—3 í bænarskrá þingsins
til konungs hafi því miður rætzt allt of vel og að þau, í
sambandi við þær umræður sem út úr þeim spunUust3,
hafi eptír kringumstæðunum einmitt stutt að því, að árang-
urinn af tillögum alþingis 1861 um fjárklúðamálið, er enn
sem komiðeralls enginn uema kostnaðurinn fyrir þá, sem
greiða alþingistollinn. En ekki veldur sá, sem varir, þó
ver fari.
En hvað um gildir, þó þinginu hafi skjátlazt í því,
að fara sem liðlegast veröa mátti að stjórninni, og jafnvel
hafi villt fyrir henni sjónir, eins og nú var bent á, þá getur
þó engum dottið í hug, að hún ætti þar fyrir að leggja
árar í bát, og allra sízt að hún ælti að hafna þeim til-
lögum þingsins, sem voru ómótmælanlega rjettar og ein-
mitt boettu úr því, sem hana sjálfa haföi áskort í þessu
máli, að undanförnu, og vjer munum bráðum um geta.
Eptir því sem nú er sagt um fjárkláðamálið og allir
að öðru leyti ofur vel vita, nnin óhætt að fullyrða:
1. Að kláðinn er óupprœttur og geigvænlegur hingað og
þangað um Kjósar- og Gullbringusýslu4.
2. Að þeipi, sem á kláðasvæðinu búa, er nauðugur einn
kostur að eiga ekkert fje, eða þá kláðugt, því lækni
menn kemur kláðinn að vor'um sjónum aptur úr ann-
ara fje, sje hið veika fje skorib, og annað heilbrigt
koini í staðinn, fer á sömu leið.
3. Að þeir, sem fyrir utan kláðasvæðið búa, mega sífelt
búast við, að íje þeirra fái kláðann og á ný ef það
er læknað fje.
4. Að stjórnin er nú hjer um bil í 2 ár búin að horfa
á þennan sorgarleik þvert á móti ítrekiiðum, já marg-
itrckuðum tillögum og ráðum þeirrar nefndar, sein
hún setti sjálf eður ljet setja í rnálið, og þrátt fyr-
ir bœnir og andvörp alþingis og beztu manna á
íslandi, um það, að láta ekki þenna vogest kláð-
ann, lengur eyðileggja hinn helzta bjargræðisstofn
vorn Islendinga.
o. Að þó vjer fúslega játum, að stiptamtið liafi haft vak-
andi auga og athygli á fjárkláðanum eptir því sem
föng voru á og gjarnan viljað gjöra allt hið bezta í
þessu máli, þá hafi samt lítið sem ekkert, ef ekki minna
heldur en ekki neitt, áunnizt, hvorki i þvi, að eyða og
útrýma kláðanum fyrir alvöru með lækningum, nje
heldur í því, að losa almenning á íslandi við þann ótta
sem honum stendr af útbreiðslu hans jafnvel um allt
Island, og það af þeirri ofur einföldu og skiljanlegu
1) Sjá sómii bla. og fyrr.
2) Sjá einkum bls.
3) Sauiaiiber t. a. m. rœíiu fulltrúa Dalasýslu bls. 1750, og rceibu
konungsfulltrúa bis. 1742.
4) Sjerhver klábabúia er geigvœnleg.
ástœðu, að stiptamtmanninn hefur bæði vantað vald og
fje til að framlýlgja síniim vel meintu ráðstöfunum,
seny því hafa dáið, jeg held nær því allar með tölu
jafnskjótt sem þær hafa fœðst á pappírnum!
Vjer ætluin því, að það sje ekkert ófyrirsynju orð,
þó vjer segjum að stjórnin muni mega byrja á nýjan, já
spánýjan leik. Yjer segjiim spánýjan leik, því ekki mundi
það einhlýtt, þó jafn miklum kostnaði væri nú enn á ný
varið á sama hátt og áöur var.
þetta sýnist nú vera ofurhægt fyrir stjórnina, því al-
þingi benti henni á þaö aðaiatriði, sem öll meðferð þessa
máls átti auðsjáanlega frá öndverðti að byggjast á, það
voru skýr og skorinorð lög sem náðu yfir alla, yfirvöld
og undirgefna, og sem væru þannig löguð, að hinar ó-
líku stefnur, sem fram hafa komið í málinu, frá hálfu
stjórnarinnar og landsmanna, kæmust báðar í baráttu við
lcláðann en ekki í bága hvor við aðra, og styddu jöfnum
höndum að hinu sama, sem bæði stjórnin og landsmenn
eiginlega vildu og hlutu að vilja, algjörlegri útrýming kláð-
ans á stuttum tíma á öllu þvl svæði sem haun var á.
Vjer leyfum oss hjer að vísa til álits nefndarinnar í fjár-
kláðamálinu á alþiugi 1861, bls. 1538, til rœðu framsögu-
manns t. a. m. bls. 1542 og sjálfs konungsfiilltr. bls. 1545.
Ilver sem les frumvarp alþingis 1861 sjá (alþingis-
tíðindin bls. 1812—1813) um þetta efni, getur víst ekki
annað sagt, en að það miðli svo málum milli lækninga og
niðurskurðar, sem frekast er unnt, ef menn eiga ekki
hreint og beint að gjöra þetta mál að slíkti kappsmáli,
sem hvorki getur borið stjórninni nje íslendingum heilla-
ríkan ávöxt, og allra sízt getur orðið nú eður síðar meir
til neins álits eður sœmdar auka fyrir hana eður þá, enda
hafa þeir nú og sjálfir á lögmætu þjóðþingi sínu beðið
stjórnina allraþegnsamlegast um að veita reglu og miðlun
í málinu, sein óbrjáluð skynsemi, sanngirni, og rjettvís
stjórnarhyggindi frekast geta óskað og af þeim heimtað,
því endalaust kláðalceltningakák vonum vjer að Islending-
ar láti aldrei við gangast.
En hvað um þetta þá höfum vjer nú samt sem áður,
eptir meira en heillt ár ekki fengiö þessi lög, og það þó
allfjölmennur þingvallafundur í sumar er var, ítrekaði þessa
bæn alþingis1. Gæti maður að því, að kláðamálið, eins
og allir liljóta að geta sjeð, er alis ekki þesskonar mál,
sem stjórnað verður með umboðslegu valdi og reglum
eingöngu, nema því að eins að hinn einstaki fallist á
skipanir yörvaldsins, rifji svo upp fyrir sjer þenna litla á-
greining milli bænda og valdsmanna í þessu máli, og beri
síðan saman frumvarp alþingis 1861 og hin splunkurnýju
lög í Danmörku 29. des. 1857 (sjá og ástæðu fyrir l'rurn-
varpi þingsins bls. 1813—1814), gjöri maður allt þetta
rækilega, þykir oss þess öli von, að honum verði hið sama
á og oss, að liann verði alveg í vandræðum með að gjöra
sjer það á nokkurn hátt skiljanlegt, hversvegna oss ís-
lendingum ekki hefur verið gjört það til geðs, að gefa
þessu frumvarpi alþingis lagagildi: því hvað sem öðru líður,
mun kláðamálið, eður rjettara algjörð útrýming kláðans
aldrei vinnast frá stjórnarinnar hálfu nema með nýjum
lögum, og verðum vjer alveg að efast um, að þau geti
gengið nær stefnu stjórnarinnar, en þetta frumvarp alþingis
gjörir. í aunan stað þykir oss það næsta miklum undrun
sæta, að alþingi, sem þrisvar sinnum er búið að hafamál
þetta til meðferðar hvað ofan í annað, og einlægt hefur
heldur nálgazt skoðun stjórnarinnar á því, þangað tii það
1) Vjer vertum at> ó'&ru leyti, aí> álíta þab mjög úheppilegt, at>
þessi þingvallafundur skyldi ekki, bva?) klá&amálií) snertir, láta sjer
alveg nœgja þessa bœn til stjúrnarinnar byggba á áreibauleguin (aut-
euthiskj skýrslum um þaí>, hve útbreiddur og megu klábinu þá vfan.