Íslendingur - 28.01.1863, Blaðsíða 3

131
(allt í öllu) eptir sem áður, og nefndin fjekk þegar til
kastanna kom, engu til leiðar komið nema því einu, að
fá ástœðulausar snuprur og ákúrur bæði frá stjóruinni og
íslendingum, enda leið ekki á löngu, áður enn einn nefnd-
armanna beiddi stjórnina vel að lifa, og þann kost kusu
allir nefndarmenn skömmu seinna. í sambandi við þetta
viljum vjer samt geta þess, að þessi svo kallaða kláða-
nefnd í Reykjavík fjekk mestar og beztar ákúrurnar hjá
stjórninni fyrir það, að hún ljet það afdráttarlaust í Ijósi,
að lækningarnar, eður algjörð útrýming kláðans með þeim
mundi aldrei vinnast, nema með einfaldari, vafningslausri
og eindreginni stjórn á kláðamálinu, jafnframt og bún
dróg alls ekkert úr því, að sú stjórn, sem þá var á mál-
inn eigi hefði þessa kosti til að bera. það vita og allir
að það var einmitt sú uppástunga þessarar nefndar, að
sjálfir helztu og beztu bœndur í sveitunum sæji um lækn-
ingarnar, mót sanngjarnri borgun, sem miklum mun heppn-
ast betur, en þessi ímyndaða starfsemi dýralæknanna, sem
hvergi sást nema á pappírnum! |>að liggur og í augum
uppi að þessi kláðanefnd, þó Islendingar köstuðu á liana
þungum steini mundi, eptir því sem nú sögðum vjer, og
vjer vitum með vissu að ekki er ýkt, ekki hafa haldið
fram árangurslausitm lœliningum til tengdar, þar sem
hún ofurvel vissi, að það eiginlega var algjörð útrýming
kláðans, sem átti að vera ætlunarverk hennar, með hverju
helzt móti, sem bezt gegndi eptir kringumstœðunum, en
stjórnin veitti henni aldrei það atkvæði í málinu, að hún
gæti sýnt það, að skoðun hennar á kláðanum var miklum
mun alþýðlegri en menn hjeldu. þegar þess er nú enn
framar gætt, að engar almennar ráðstafanir frá stjórninni
hafa verið birtar almenningi, eptir að þessi geypimikla
íjárkláðahríð datt í dúna logn eptir svo sem liðugt ár,
virðist það auðsætt, að stjórnin hefur ætlast til að stipt-
amtmaðurinn ræki endahnútinn á kláðalækningarnar sem
hún sjálf fjekk engan endaámeð öllu sínu valdi og nœgu
fje, án þess hún hefði við að styðjast annað en hið vana-
lega embættisvald sitt eður nokkurt fje sem nefnandi væri.
Reyndin er nú ólýgnust um það, hvort þettavarekki
nokkuð vanhugsað frá stjörnarinnar hálfu. það er óhætt
að fullyrða, að stiptamtmaður hefur litlu sem engu getað
áorkað í því að eyða kláðanum eptir að hann tók aptur
við stjórn málsins, eins og raunin varð á byrjun kláðans.
Samt sem áður lítur svo út, eins og stjórnin enn þann
dag í dag, láti hann einan á vígvellinum, og samt sem
áður beinast menn jafnvel í blöðum að stiptamtmanni,
með óvægilegum orðum og þungum brigslum fyrir það,
hvað honum verði lítið ágengt, og allt gangi öfugt og
apturábak í málinu. Sá sem vel þekkir til þess, hvernig
sambandið hefur verið millnm stiptamtmannsins á Islandi
og stjórnarinnar í Danmörku frá öndverðu, getur þó ekki,
ef hann sjálfur vill vera rjettsýnn og samvizkusamur mað-
ur í dónnim sínum, álasað stiptamtmanninnm svo mjög
fyrirþað, þó hann i skýrslum sínum til stjórnarinnar haldi
því einkum fram, sem vera má honum og sjálfri stjórn-
inni tii afsökunar, allrasízt þegar eins stendur á og hjer
er, að hlutaðeigendur1 geta á lögmætan hátt sýnt og sann-
að stjórninni ásigkomulagið frá öðru sjónarmiði3. |>að er
gamalt og góður málshúttur, að sú stjórn sjái bezt sem
heyri bezt. það er að skilja sjái og skynji bezt allar
þarfir og skynsamlegar óskir almennings og veiti þeim
áhevrn, Og það mætli þá virðast svo, sem það hefði ekki
borast i eyrun ú stjórninni, að kláðinn er hjer enn þá
til og að skaðinn, þar sem liann er, sje óbærilegur, og
qeÍQurinn og óttinn af honum, þar sem hann væri, sje
1) Meb þessu orli evu túkuaíiir íslevulingar jiir iiíiful.
2) N^fnilegu alþingi.
orðinn hreint óþolandi. þessu tvennu varlýst mótmæla-
laust yfir á alpingi seinast, þó það væri með öðrum orð-
um, sjá ræðu framsögumanns í málinu, sem hefur verið
talinn lækningamaður, og er það líka (en vel að merkja
með því skilyrði, að lækningunum sje fram fylgt alstaðar
undir eins svo öfluglega, að hann sje allæknaður á stutt-
um tíma, eður með öðrum orðum, svo framarlega sem
sjeð verður fram á það, að lækningarnar hafi minni skaða
í för með sjer en niðurskurðurinn, eptir því sem á stend-
ur þar og hjer), og jeg held, að það megi lesa það á
milli línanna í ræðum allra þingmanna, sem um það mál
töluðu, og jafnvel sjálfs konungsfulltrúa.
Annað mál var það, að tvískiptar voru meiningar
manna á þinginu um það, hvað víða kláðinn væri, en
eins og sjálfur konungsfulltrúinn játaði, að hann þó væri
á stöku stað, þannig benti framsögumaður Ijóslega á það,
að menn gætu ekki sagt um það, livar kláðinn væri og
hvar hann ekki væri með neinni áreiðanlegri vissu.
því næst kom nú þingvallafundurinn í sumar, erleið,
og þó hann eptir eðli sínu, ekki hafi neitt löglieimilað
atkvæði í þessu nje öðrum málum, þá var hann sannar-
lega fullnóg sönnun fyrir stjórnina um það, að kláðinn
væri, eins og hann líka var, allvíða enn þá óupprættur.
Taki maður nú skýrslu þá, sem stiptamtmaðurinn gaf um
málið, sjer maður fljótt, að hún inniheldur í rauninni nær-
hæfis hið sama, sem konungsfulltrúinn Ijet í ljósi í fyrra
á þinginu, að kláðinn væri mjög óvíða en þó sumstaðar,
og væri ekki hœttulegur. Nú var, eins og allir vita, stipt-
amtmaður vor konungsfulltrúi á alþíngi 1861, og liggur það
því í augum uppi, að skýrsla hans í sumar er leið við
hliðina á bænarskrá þingvallafundarins er engin, já minna
en engin afsökun fyrir stjórnina, að láta málið standa
svona aðgjörðarlaust og gefa alls engan gaum ítrekuðum
bænum íslendinga í slíku velferðarmáli sem þessu. Áhinn
bóginn bíður það og varla svörum, að vjer getum vonast
af stiptamtmanni, að hann leiði nokkurn tíma mál þetta til
lykta, sem amtmaður eingöngu, eins og vjer því álítum
það með öllu óviðurkvæmilegt, að kasta á hann þungum
steini fyrir það, sem stjórnin sjálf bersýnilega hefur tekið
upp á sig að framkvæma með alveg ónógum meðulum,
og óhönduglegri aðferð.
En um leið og vjer þannig þykjumst mega lá stjórn-
inni, að hún í svo langan tíma hefur látið lenda við það,
sem stiptamtmaðurinn hefur svona styrktarlaus og upp á
sitt eindæmi getað aðgjört í málinu, getum vjer ekki leilt
það hjá oss, að geta þess, að það eptir vorri ætlun var
mjög svo ófyrirsynju og óviturlegt er alþingi 1861 beiddi
konung vorn allraþegnsamlegast um það, að stipamtmað-
urinn fengi sjerstaklegt vald til þess, að framfylgja þeim
bráðabirgðarráðstöfunum sem þingið samþykti og sendi
honum 27. júlí s. á, og lesa má í aiþingistíðindunum bls.
728.1, en hann þóttist ekki hafa vald til að framkvæma,
því eins og slíkur konungúrskurður sem hjer var farið
fram á og sem átti að ná að eins yfir lítinn hluta lands-
ins, og eitt einstakt meðal einungis í vissa stefnu, hefði
verið ærið óvanalegur og andstæðilegur rjettum og vana-
legum grundvallarreglum fyrir löggjöf um slík mál, sem
snerta allt landið, og hafa hin margbreyttustu og veruleg-
ustu áhrif á eignarrjettindi manna, þannig uggir oss, að
stjórnin hafi, sem eins og búast má við2 skilið þessa
bæn þingsins þannig, að það, eins og út lítur fyrir að
einlægt hafi verið skoðun stjórnarinnar sjálfrar, áliti að
þetta mál, væri sjerstaklegs og eiginlegs umboðslegs
1) Sjá 1, nitnjrlagsatrf&i í bæaarskránni í fjárklábamálinu alþ.tít),
1861, bls. 1S12 efst.
2) Sjá einnig 2. nfturlagsatriíÆ á sómu bls.