Íslendingur - 28.01.1863, Blaðsíða 7

135
og sumir hafa gizkað á, að hann veit eigi, að hinn róm-
verski rithöfundur Svetonius hefur ritað æfi Juliusar Cæ-
sars, og að það er þessi æfisaga Cœsars, er rektor las
með lærisveinum í 3. bekk, en ekkert af ritum Cœsars
sjálfs, eins og sumir ætla hann hafi ímyndað sjer; en ef
»hitt ótalmargt fleira, bæði í íslenzku og dönsku, er ber
vott um ónákvæmni og hirðuleysi«, sem vjer eigi getum
fundið, er eins á sig komið og þessi villan, þá virðist
svo, sem höfundurinn hefði betur látið óritaðan þennan
aðfinningakafia. Eins er það, að það er mönnum ó-
kunnugt, að breyting hafi orðið á kennslubókum og lestr-
arbókum hið síðasta skóla-ár frá þvi árinu á undan, nema
ef höfundurinn á við það, að annað var lesið í íslenzku
í fyrra, heldur en árið áður; en það er hvorttveggja, að
í ísienzku hafa aldrei verið neinar ákveðnar kennslubœkur
nje lestrarbœkur, og éngin ákvörðun um það, hvað eða
liversu mikið eigi að lesa í íslenzku, enda hefur það allt
af við gengizt, síðan skólinn var fiuttur hingað til lleykja-
víkur, að sín bókin hefur verið lesin hvert árið og sín í
hverjum bekk, eins og skólaskýrslurnar sýna; hafa verið
teknar til þess íslenzkar fornsögur, sem fáanlegar hafa
verið, helzt hinar smærri þeirra, er fornritafjelagið í Ivaup-
mannahöfn hefur gefið út, og svo Njála og Egilssaga; en
í 4. bekk hefur ávallt verið lesin Snorra-Edda. |>að get-
ur heldur ekki taiizt talsverð breyting, þótt málfrœði H.
Ivr. Friðrikssonar, sem bókmenntafjelagið gaf út í fyrra,
væri í tveimur neðstu bekkjunum lögð til grundvallar fyrir
kennslunni í málmyndalýsingu íslenzkunnar, þar sem áður
var notuð sú málmyndalýsing, er sami maður gaf út 1846.
f>ar sem liöfundurinn segir, að lestrartaflan á bls. 8
ag 9 sje ógreinileg og skökk, þá kann það að vera, að
rektor hafi yfirsjezt í tilhögun hennar, en það er þá sök-
um þess, að honum hefur ekki dottið í hug, að neinn sá
mundi lesa skólaskýrsluna, sem væri eins skilningslaus og
höfundur þjóðólfsgreinarinnar; því hver maður með heilli
skynsemi, eins og að orði er kveðið, hlýtur að skilja, að
»summur« þær, sem höfundurinn segir að eigi að koma
alveg heim, eiga ekki að vera jafnstórar, því að það skilja
allir, að kennslustundirnar samanlagðar á viku hverri, sem
aptast standa, er tala þeirra stunda, sem kennarar hafa
samtals, og hefði höfundurinn litið á 10. og 12. bls., þá
hefði hann líklega sjeð það. En taflau á 8. og 9. bls.
ber það sjálf með sjer, að í sumu njóta tveir og í sumu
þrír bekkir tiisagnar saman; en það sjer hver heilvita
maður, að tímafjöldinn fyrir hvern bekk verðnr hinn sami,
hvort sem hann nýtur tilsagnarninar í sameiningu við ein-
hvern annan bekk eða einn sjer; þannig fá lærisveinar í
3. bekk A kennslu í trúarfrœði 2 stundir í viku eins fyrir
það, þótt þeir fái hana í sameiningu við 3. bekk B; en
fyrir kennarann verður það ekki sama; því lesi kennari 2
stundir með báðum bekkjum í sameiningu, þá les hann ekki
nema 2 stundir, en lesi hann 2 stundir í hvorum bekkn-
um fyrir sig, þá kennir hann 4 stundir í báðum bekkjun-
um til samans.
Svo sem dœmi þess, að allt muni vera til tínt í þess-
ari þjóðólfsgrein, sem lýta mætti skýrsluna, og jafnframt
upp á viðleitni höfundarins, að lasta, má vissulega taka
það tvennt, er hann segir að skakkt muni vera: 1. það
er sagt er, að bókasafni lærisveina hafi engar bœkur bœtzt
hið síðasta skóla-ár, eða frá því hin síðasta skýrsla kom
út- því það er rjett, eptir sögn þeirra pilta, er þá höfðu
umsjón bókasafnsins á hendi, og munu þeir bezt hafa
vitað það. 2. það er »þjóðólfur« segir, að röðin á skóla-
sveinum sje skökk í 2.bekk og 3. bekk A, eptir því sem
hún varð eplir aðalprófið í júnímán. 1861, þá er það í
fyrsta lagi, að ekkertí skvrslunni gefur það í skyn, aðpiltar
sjeutaldir upp í ákveðinni röð í hverjum bekk fyrirsig, því
það stendur: »og var þeim skipt niður ábekkina þannig«,
og því næst er það, að röð þeirra breytist á hverjum
mánuði, og getur því engiu ein mánaðarröð gilt fyrir allt
skólaárið; það má því á sama standa, eptir hverri röðinni
þeir eru taldir upp, enda muuu þeir sjaldnast hafa verið
taldir upp eptir röðinni við vorprófið.
þar sem höfund. fer að gjöra sig digran yflr því,
hversu bæði íslenzka og danska á skýrslunni sje klasturs-
leg og tekur til dœmis greinina á 6. bls. um herra yfir-
kennara Björn Gunnlaugsson, þá ætla menn, að bæði ís-
lenzka og danska á grein þessari sje viðunanleg, og að
íslenzkan sje engu verri, heldur en við gengst yfir liöfuð
að tala í þeim bókum, sem samdar hafa vérið á síðari
tímum, og hvað sem því líður, þá "er íslenzka þessi betri
en víða á »þjóðólfi«, og það er í sannleika athloégisvert, að
ábyrgðarmaður »þjóðólfs« skuli vera að finnaað íslenzkú,
sem aldrei hefur kunnað og aldrei mun læra að rita það
mál, svo íslenzka megi heita, því að allt, sem hann ritar
á íslenzku, er það klastur, að víða verður varla skilið.
Vjer látum nú prenta hjer greinina um yfirkennara Björn
Gunnlaugsson í skólaskýrslunni og aðra grein úr alþingis-
tíðindunum 1855, bls. 918, eptir ábyrgðarmann »þjóðólfs«
sjálfan, og það úr álitsskjali til konungsins, sem hann
sjálfsagt liefur vandað sig á, og biðjum hvern þann, sem
nokkurt vit hefur á íslenzku, að bera saman greinarnar,
og gæta að, hver klasturslegri er eða óíslenzkulegri. Grein-
in í skólaskýrslunni er svo:
»Á kennendum skólans hefur þetta skólaár orðið sú
»breyting, að yfirkennari Björn Gunnlaugsson, fjekk
»samkvæmt beiðni sinni allramildilegast lausn frá em-
»bættinu með konungsúrskurði dagsettum 10. d. febrú-
»arm. 1862 frá 1. d. aprílm. í vor, en gegndi þó em-
»bættinu til skólaársins enda; hafði hann þá þjónað við
■ skólann í 40 ár, fyrst við Bessastaðaskóla frá 1822—
»1846, og síðan við þennan skóla frá 1846 —1862.
»Með þessum manni kveður þá skólann sá síðastibinna
»merku kennara, er áður voru við Bessastaðaskóla, og
»hverra lof að verðugleikum er í almanna-rómi; gjör-
»ist því síður þörf á, að ljúka hjer lofsorði á herra
»yfirkennara Björn Gunnlaugsson, sem hann bæði hjer
»á landi og erlendis er svo nafnkunnur orðinn sem
»stakur lærdómsmaður í sinni grein, og sem hann auk
»þess er öllum bæði utan skóla og innan svo kunnur
»að svo miklu ágæti, virðugleik persónunnar, ljúfmennsku
»og allri góðfýsi, með hverju hann hefur prýtt skólann
»og verið heiður hans um langan aldur«.
I r alþingistíðindunum er greinin svona :
»þinginu bæði var og varð það enn fremur ljóst með
»því að yfirfara afgjaldaskýrslurnar tíl alþingistollsins,
»að gjaldgreiðslan á einu og sama ákveðnu álnatali
»eða vættatali jarða - afgjaldanna er með tilliti til verð-
»hæðarinnar í daiatali ekki að eins töluvert mismun-
»andi og ólik lijer og hvar um landið, eptir því sem
»nákvæmar voru fœrð rök fyrir í álitsskjali nefndarinn-
»ar til þingsins, svo og, að þessi vægari gjaldgreiðsla
»á sjer stað í meginhlutanum í einstöku sýslum, t. a.
»m. í Snæfellsnessýslu, þar sem mikill hluti Arnarstapa
»og Skógarstrandar umboðsjarða er, og í Vestur-Skapta-
»fellssýslu, þarsem mestur liluti fasteignanna eru klaust-
»rajarðir, heldur þekldr þingið einnig svo vel til hins
»algenga leigumála í hinum ýmsu sýslum landsins, að
»það hefur treyst sjer til að benda á einstöku sýslur,
»þar sem jarðaafgjöldin, í samanburöi við fjenaðarfratn-
nfœrslu og önnur jarðagœði, eru töluvert laégri en í
»öðrum bjeruðum«.