Íslendingur - 25.06.1864, Blaðsíða 5

5
sjálfsagt til að ná aðalaugnamiðinu, útrýmingu kláðans
og heilbrigði sauðfjárins, en ekki til hins, að láta veikt
og grunað fje lifa, en heilbrigt fje falla fyrir hnífnum,
af því ráðherrann hvorki heflr vitað um kláðann, hve
víða og hve magnaður hann var, nje heldur hvernig
lógun hins grunaða og sjúka fjár varð þann veg fyrir
komið, að iífsstofn bænda vorra sauðfjeð, eigi fækkaði
að mun.
En hvað um þetta, þá áleit valdstjórnin sjer skylt
að hamla því, að fjenu væri lógað á hinu umtalaða svæði,
og þetta kom aptur dugnum í einstaka menn, sem svo
drengilega hafa gengið fram í því, að ala og viðhalda
kláðanum, til að spilla almennum samtökum í því að
eyða hinum kláðagrunaða fjárstofni og fá annan heil-
brigðan í staðinn, sem hvervetna var á boðstólum. Mál-
tækið: eigi þarf nema einn gikkinn í hverja veiðistöð-
una, rættist hjer sem optar, Að vísu fengu bændur sjer
heiibrigðan stofn á gjörvöllu Kjalarnesi með svo góðri
stjórn og reglu fyrir meðalgöngu sveitarstjórans og beztu
manna, að vjer vitum eigi til, að valdstjórninni hafikomið
til hugar að skerast í þann leik eptir ráðherrabrjefinu,
og sama átti sjer stað í öllum efra hluta Mosfellssveitar
og mestum hluta Seltjarnarneshrepps. f>ar á móti ljet
Kjósin, suðurhluti Mosfellssveitar og sjávarsíðan öll fyrir
sunnan Seltjarnarneshrepp standa við svo búið, — ogsvona
dó þá haustið 1863 einhver hin helzta og mest um-
varðandi, sjálfráðasta og saklausasta ósk íslendinga, og
alþingis: að aðalatvinnuvegi landsins sauðfjenu mætti
verða borgið, á vörum nokkurra þrákálfa meðal bænda,
sem hvorki sjá sinn eður landsins hag, og í höndum
valdstjórnarinnar í Kjósar- og Gullbringusýslu. |>ess
konar dauða gráta sumir menn eigi á þessum dögum,
bara ef kláðamaurinn er eigi um skör fram af döguin
ráðinn I
En hver var afleiðingin af þessu! Sú, að kláðinn
kom upp á öllutn þeim 3 svæðum, sem vjer nefndum,
auk þess sem kláðinn útbreiddist austur í Ölves úr fje
Mosfellssveitarmanna, og að þeir sem nú hafa fengið
heilbrigðan stofn, eru umsetnir eins og tóur í greni,
ogsamakosti mega öll þauhjeruð, sem umhverfis kláða-
svæðið eru, ef ekki allt ísland, sæta, nema því að eins,
að nú sje nógu öflugir verðir settir umhverfis allt kláða-
svæðið, svo menn þó geti keypt á sig frið kláðadyrling-
anna með peningagjaldi í jafnaðarsjóðinn, enda ætlum
vjer, að skipun stjórnarinnar um veröina í fyrra og á-
sigkomulag málsins, sem nú er, sje næg hvöt og heimild
fyrir valdstjórnina til að skipa nú öfluga verði sumarlangt,
eins og bændur líka almennt hafa óskað. En vjer treyst-
um líka hinu, að ef hið opinbera ekki vill skerast í að
setja tryggjandi verði, þá muni bændur, sem eiga lönd
sín umhverfis kláðagrunað fje, sjálfkrafa og afsjálfsdáð-
um verja með alefli lönd sín, svo að kláðinn nái eigi
útbreiðslu sumarlangt. J>að er reyndar jafnan þungur
kostur, þegar einstakir menn neyðast til að verja fje og
fyrirhöfn til að forðast tjón og skaða hver af öðrum;
en svona gengur það i þeim fjelögum, þar sem hag-
kvæm og harðfylgin stjórn og strangt rjettlæti ekki held-
ur sterkara hlífðarskyldi yfir rjettindum þeirra, en átt
hefur sjer stað í þessu máli fram á þenna dag, enda
er það sannast sagt, að lögheimiluð rjettindi hins ein-
staka eru ofur vel löguð til þess að opna augun á hinu
opinbera og almenningi yfir höfuð fyrir því, sem miður
má fara í stjórnarathöfn lands og lýða.
En hvað á þetta lengi að ganga með fjárkláðann?
Vjer spánm, að hann helzt ár frá ári þrátt fyrir alla vora
viðleitni, vjer höldum honum að eins í skefjum, en vjer
útrýmum honum ekki, hann er sem falinn eldur, sem
ekki að eins eyðir því litla, sem vjer öflum, heldur einnig
eyðir sjálfu vinnumagni voru, áhuga og samdrægni á ó-
segjanlega marga vegu.
Lítum fyrst á sjáifa stjórn landsins. Stjórn hvers
lands nýtur og styðst við nokkurn hluta þess, sem það
gefur af sjer, þess, sem aflað er eður framleitt af
skauti náttúrunnar, í vissu hlutfalli, og þessi hluti hins
opinbera nefnist tollar og tekjur o. s. fr.; af þessu sjest
það nú ljóst, að sjerhver rýrnun í framfærslu bænda leiðir
í för með sjer eigi að eins skaða fyrir sjálfaþá, heldur
einnig tjón fyrir hið opinbera, og þetta tjón lendir aptur
bæði á því opinbera sjálfu, skoðuðu sem heiid, og eins
á þeim, er í þess þjónustu standa, þó þessu sje ólíkt
háttað, já á hinum fátæku og guðsvoluðu, sem hið opin-
bera og almenningur sjer um, og er þess meðal annars
ljóst dæmi tíundin vor. f»ví er ei ofsagt: bóndi er bú-
stólpi, bú er landstólpi.
f>að mega og allir vita, að verzlun landsins og verzl-
unarágóðinn byggist á og fer eptir því, hve öflugir og
ávaxtarsamir atvinnuvegirnir eru, verzluninni ferþví óum-
flýjanlega aptur við rýrnun þeirra, og þar sem hið opin-
bera einnig nýtur viss hluta af verzlunarágóðanum, verður
tjón þess tvöfalt, þegar á hann er lilið.
Af framfara og framkvæmdarmagni því, sem af blómg-
un og blessun atvinnuveganna leiðir, lifir og einnig hver
líkamleg og andleg iðn, því hvervetna verður það ofan á:
auðurinn er afl þeirra hluta, er gjöra skal.
En nú er enn eitt atriði, að hinir ýmsu atvinnu-
vegir lands vors standa í svo nánu sambandi hverir við
aðra, að einn hlýtur að bera annars böl1, og að sauðfjár-
1) paib er þamiig t. a. m. liart, en þó satt, aí> kostnaþur og
hætta, sem flýtur beinlínis og óbeinlínis af kláþaroilu á Suímr-
nesjum, hann fellur ár frá ári eigi aí) eins á kindur, kýr og hesta
bóndans á aiistur- og vestfjiirþum, heldur einuig á báta og skip, sjá
varþkostnabinn og alþingiskostnaþinn, orsökhans og niþurjöfnun, m.m.