Íslendingur - 02.12.1864, Blaðsíða 3

4 3
áður svo almennar og óákveðnar, að enginn getur sagt
það yfir liöfuð grunlaust. Við þetta bætist nú það, að
í liaust eð var, þá vita ailir, að kláðinn var með versta
móti, sem liann lengi heflr verið á öllurn norðurhluta
Álptaness, eins og líka eigi allfáar kindur fundust í haust
útsteyptar í kláða á fjárstöðvum þeim, sem fjeðúrMos-
fellssveit, Seltjarnarnes-og Álptaneshrepp, og sveitunum
fyrir sunnan Hafnarfjörð, já meira að segja úr Ölvesi,
gengur saman í ruglingi hvað innan um annað, svo eng-
inn getur dregið takmörk fyrir þeim samgöngum sem
kláðakindur- þessar kunna að hafa haft í sumar og í
haust, og því síður fyrir þeim samgöngum sem fjeþað,
er gengið hefir sarnan við þær á þessu tímabili, kann
að hafa haft siðarmeir við annað fje, eptir að það korn
úr söfnum og í vetrarátthaga sína, enda er nú og svo
komið, að kláðinn er korninn upp bæði í Ölvesi og Sel-
vog, hvort sem nú sá kláði er sprottinn afþessum sanr-
göngum, eður þá er eptirleifar af þeirn kláða, sem aust-
uryfirfjall barst í fyrrasumar með Mosfellssveitarfje og
braust út í fyrra vetur á 2 bæjum í Ölvesi. Einnig er
það heyrum kunnugt, að kláðinn hefir síðan í fyrra vet-
ur verið í Njarðvíkum, og mun hann einnig hafa þang-
að borizt með kindum úr Mosfellssveit í fyrra haust,
eptirþví sem menn geta næst komizt. þó að núsvæðið
milli Njarðvíka og Álptaness hefði áður veriö kláðalaust,
þá dettur engum heilvita manni í hug, að álíta það
grunlaust nú, þegar ldáðinn var svona á báða bóga
sumarlangt og í haust, og enginn vörður eður vörn á
milli.
Svona líður þá kláðanum. Seinasta árið hefir hon-
um áunnizt að komast aptur austur í Árnessýslu, sem
áður var talin grunlas orðin, og sem er einhver hin
fjárríkasta og fjölmennasta sýsla á landinu, en var bú-
in að þola svo miklar þrengingar af kláðanum áður,
að hún ekki bíður þess bætur um langan tíma. Yfir
höfuð er fjárkláðinn sunnanfjalls sem falinn eldur í fje
manna, atvinnu þeirra og lífsstofni. það er vafalaust,
að allir óttast hann og stendur megn stuggur af hon-
um. f>að er því vafalaust að öllum kemur saman um,
að hann ætti fyrir löngu að vera gjöreyddur. f>að er
og vafalaust, að það mætti fyrir löngu, langa Iöngu,vera
búið að útrýma honum. þess vegna er það og líka
vafalaust, að hjer er illa, of illa, á haldið, og viljum vjer
nú leitast við, að gjöra mönnum það skiljanlegt, að þetta
er ekki út í bláinn sagt.
Bændur. Einsogvjer höfum áður látið í ljósi, voru
bændur einmitt þeir, sem sinnar velferðar vegna voru
þegar í öndverðu fyrst og fremst kvaddir til að eyða
kláðanum jafnskjótt sem hann bryddi á sjer hjerna um
árið. Til þessa höfðu þeir fullkomið vald, og þetta vald
lá í eignarrjetli þeirra. Til þessa voru þeir og bein-
línis skyldugir, og þessi skylda var óaðgreinanleg frá
eignarrjetii þeirra yfir hinti sýkta fje, því eins og áður
er sagt, má enginn láta eign sína gjöra öðrum skaða.
Á hinn bóginn knúði vafaiaus skylda þá bændur
eða rjettara sagt bændur á íslandi yfir höfuð, sem kláð-
inn náði eigi til, að ganga þegar í öfiuga og ötula sam-
vinnu og samtök með hinum, sem kiáðafjeð áttu, til að
koma í veginn fyrir almenn vandræði og atvinnutj^ón í land-
inu með því að miðla heilbrigðu fje og allri þeirri að-
stoð, sem föng voru á, eins og líka eignarrjettur þeirra
og hin almenna helgi á rjettindum fjelagsins yfir höfuð
gaf þeim í hendur fullt vald á því, að verjast með oddi
og egg, sem menn segja, hinu kláðasjúka fje, sem
þegar í öndverðu var eptir óbrigðulu skynsemis- og
rjettlætislögmáli óheilagt að lögum í heilbrigðum hjer-
uðum. þannig var þetta mál í fyrstu og eplir eðli sínu
einfalt og óbrotiií og. engri ráðgátu undirorpið. Yand-
inn var allur að sjá fljótt hin rjettu úrræði, og þessi áttu
að hafa þá tvo kosti: 1., að þau væru hið skjótasta og
einhlítasta rneðal til að útrýma kláðanum, og 2., að
allur meginþorri bænda í landinu vildu leggjast á eitt,
að nota það. Endurminningin og reynslan frá fyrri
kláðanum á 18. öld í sambandi við ásigkomulag og
búnaðarástand landsins, sem enn er yfir höfuð hið sama
og þá var, dýraiæknaleysi, skortur á lyfjum, stjórnleysi,
fjelagsleysi, og í einu orði, gjörsamleg vöntun á öllum
skilyrðnm fyrir fijótum og röggsamlegum lækningum og
óbrigðulum sóttvörnum, benti hvert fyrir sig og allt til
samans á þau einu urræðin, sem og eptir eðli sínu lágu
bændum á sjálfs valdi: tafarlausa lógun hins sjúkafjár.
þessi úrræði sáu nú og bændur á ísiandi, og þessi úr-
ræði vildi allur meginþorri þeirra viðhafa. þessum úr-
ræðum var og beitt með afii og atorku í þeim hluta
Norður- og Vesturamtsins, sem kláðinn komst í fyrir
dáðleysi bænda í Suðuramtinu og stjórnleysi og skeyt-
ingarleysi yfirvaldanna. Auk þessa höfðu bæði þessi
umdæmi nægta nóg fje á boðstólum handa Suðuramtinu
í stað hins sjúka fjár með vægu verði. Enda er það
og sannast sagt, að fjöldi sveita í Suðurumdæminu hefir
fengið fje að norðan og vestan, en lógað kláðafjenu og
hefir þar aldrei orðið kláðavart síðan.
En hvað um gilti. Valdstjórnin i Suðuramtinu tók
aðra stefnu, en norðan- og vestanlands, þar sem hún
hjelzt í bönd með bændum, og hlaut samþykki ráðgjaf-
ans í Banmörku, er fjallaði um íslands málefni, til að
boða og bjóða 7œlcningar. Nú kom þá lækningaaðferð-
in, brjef og boðanir, skýrslur og skoðanir, útlendir dýra-
læknar, fje til framkvæmda, nefndir og ný stjórn. Nú
voru þá orðin tvö úrræðin móti kláðanum, en með því
að lækningunum var enginn gaumur gefinn fyrir vestan
eða norðan, og allur meginþorri bænda í Suðuramtinu