Íslendingur - 02.12.1864, Blaðsíða 4

44
’sjálfu hneigðist enn sem fyrr að niðurskurðinum, varð
sú afleiðing lækninganna, að fjáreigendur eður bændur
á íslandi gengu í tvær sveitir og hjeldust eigi í hönd,
eins og þó þurfti nanðsynlcga að vera, ef vel hefði átt
að fara. Menn gátu, ef til vill, ámælt bændum fyrir
einstrengingsskap, að þeir eigi vildu láta sjer segjast,
að lækningarnar væru hafandi hjer á landi, að minnsta
kosti jafr\hliða niðurskurðinum, eptir því sem til hagaði
ú hverjum stað, en þetta ámæli fellur nú um sjálft sig,
þegar að reynslan og timinn er búinn að sýna mönn-
um, hve hraparlega lækningunum hefir reitt af. En
skyldi maður eigi miklu fremur geta álasað bændum,
sem fjellust á lækningarnar að ráðum og ráðstöfun yfir-
valdanna, þar sem þeir þó án alls el'a eigi gátu að
lögum orðið neyddir til að láta kláðafje sitt lifa lengur
en þeim líkaði, einmitt af þeirri ástæðu, að nógur heil-
brigður fjárstofn bauðst í staðinn, svo að hið opinbera
beið engan skaða við lógun fjárins, heldur hafði hag
af því, er efnahagur almennings við þetta batnaði en
rýrnaði ekki? þetta viljum vjer þó eigi lá bændum.
|>að er jafnan eðlilegt, heillavænlegt og rjett í sjálfu
sjer, að hinir undirgefnu hafi sem bezt traust á yfir-
boðurum sínum, og sjeu sem ljúfastir á að hlíta ráðum
þeirra, meðan þeir eigi glöggt sjá, að ráð þeirra eru
röng eður óhyggileg, enda mundi löndum og lýð illa
farnast, ef öðruvísi væri. |>að er ekki heldur neinum
vafa undirorpið, að lækningarnar hefðu mátt takast bæði
fljótt og vel, hefðu þeir menn, sem áttu að stjórna
þeim og framfylgja, verið færir um, að ávinna þeim
traust hjá almenningi með ströngu rjettlæti og öflugu
aðhaldi, og eigi látið þetta mál verða að lilægilegu papp-
írsmáli, ef vjer mættum svo að orði kveða.
Niðurstaðan verður því, að það verður víst eigi
rjettilega gefið bændum í fyrstu að sök, þó lækningarnar
kæmu því þverviði, sundrung og baráttu á stað, sem
reynd er á orðin, og sem einmitt hefir valdið því, að
fjárkláðinn er eigi fyrir löngu útrýmdur fyrir samtök og
tilstyrk bænda sjálfra og beztu manna í landinu. En
jafnframt þessu tökum vjer það sterklega fram, að bænd-
ur í öðru eíns máli og þessu, — þar sem bæði ráðin
og efnin til að framkvæma þau liggja á sjálfs þeirra
valdi, ef þeirfara rjett og hyggilega að,— geta alls eigi
verið skyldir til að leggja árar í bát, og varpa allri
sinni áhyggju upp á yfirvöidin, þegar þeir þó sjá, að
atgjörðir þeirra og ráðstafanir eru alveg ónógar, og
hvorki rekur nje gengur ár eptir ár. Vjer segjum, að
þegar hvert árið af öðru tók að líða, án þess að kláð-
anum yrði útrýmt með lækningunum, þá gafst bændum
fullt færi á að sjá og viðurkenna, að eigi mátti við svo
búið standa. Bændur sáu, að menn bæði í hinum heil-
brigðu sveitum og hinum sýktu urðu að leggja á sig
og líða þungbæra tolla til varðanna á takmörkum hinna
heilbrigðu hjeraða, svo kláðinn eigi gengi sem logi yfir
akur um allt land, og er það hægt að sjá á hinum op-
inberu reikningum, að þetta gjald hefir að meðaltali
skipt þúsundum ár hvert. þeirsáu, að þessir tollar voru
lagðir á menn, hvort sem þeir áttu sauðfje eður eigi, á
skip og báta, og yfir höfuð á öll lausafjárhundruð á
iandinu út og austur, suður og norður. Bændur sáu,
að bænarskrár streymdu inn á hvert alþingið á fætur
öðru um að fá kláðanum útrýmt, og að meðferð máls-
ins á þingi hlaut að auka alþingistollinn, sem einnig er
lagður á fasteignina í landinu. Bændur sáu, að blööin,
sem þeir kaupa og eiga að fræðast af um hagi lands-
ins og almenn málefni þess, og uppörfast af til eflingar
almenningsheilla, vörðu miklum hluta af rúmi sínu til að
tala aptur á bak og áfram um kláðann, án þcss nokkuð
yrði ágengt, og þetta þras aflaði almenningi eigi alllítils
kostnaðar, sem ganga mátti til fróðleiks og uppörfunar
um önnur áríðandi málefni. Bændur sáu og, að al-
menningur í hinum sjúku og grunuðu hjeruðum höfðu
þar að auki enn aðra byrði að bera. Skoðunargjörðir
og meðul einmitt handa þeim, sem ólu kláðann ár frá
ári, voru borgaðar af sekurn og saklausum, eins þeim,
sem í þann og þann svipinn höfðu heilbrigt fje annað-
hvort læknað eður þá aðfengið úr heilbrigðum eður ó-
sýktum sveitum, eins og trössunum. Allir lausafjáreig-
endur máttu og sæta þessari kvöð, já fátæklingurinn við
sjóinn, sem reri út báti sínum, fór heldur eigi hlutlaus.
Hver fisktir,.- sem hann dró á öngul sinn til að seðja
með konu og börn, og lúka af lögmætar fjeiagsbyrðar,
var og háður svo að segja þessu blóðtiga gjaldi, að
hlúa að átumeininu í atvinnu landsins, hinti kláða-
sjúka fje, hálflækna það og hálfskoða, rjett eptir því
sem verkast vildi. Bændur sáu, að hið sjúlta fje inn-
anum klaðasvæðið, gekk tálmunar- og aðhaldslaust sem
logi yfir akur inn á land og innan um fje granna, sveit-
unga, sýslubtia og landsmanna án allrar lagaheimildar,
án þeirra vilja og vitundar. Bændur sáu og heyrðu um-
kvartanir og andvörp þeirra, er lækna vildu samvizku-
samlega, voru búnir að því, eður og höfðu fengið sjer
ósýktan fjárstofn, bæði í ræðum og ritum, á mannfund-
um og utan mannfunda, yfir þessu himinhrópandi rang-
læti og miskunarlausa ófögnuði, enda er hægt að nafn-
greina eigi allfáa, sem tvisvar sinnum, ef eigi optar, hafa
neyðzt til að lóga gjörsamlega fjárstofni síntim fyrir
þessar sakir. Bændur sátt þráttanir, klaganir og ósam-
heldni millum embættismanna landsins á einn veg, og
þeirra og alþýðunnar á annan veg, svo hver höndin var
uppi á móti annari. Bændur horfðu í einu orði ár frá
ári á kláðaferilinn, þar sem svitadropar sjálfra þeirra,
og velsemd og velfarnan, heill og hamingja hinnar ís-