Baldur - 15.05.1868, Síða 3

r
27
BÚSTJÓRNARFJELAGIÐ í SUÐLRAMTINU.
Það er fjelag hjer á íslandi, er heitir »Suðuramtsins
húss- og bústjórnarfjelag", og munu margir vita, að það er
til og uppruna þess. Fjelag þetta heflr sjálft sett sjer það
ætlunarverk, »að efla alvinnuvegi og bæta búnaðarháttu
Sunnlendínga bæði til sjós og sveita, efla jarðyrkju, kvik-
fjárrækt, útvegi í sjó og vötnum og góða hússtjórn og
bústjörn»; en aðgjörðir fjelagsins hafa, eins og flestum mun
kunnugt, að minnsta kosti þeim, sem lesið hafa skýrslurog
auglýsingar fjélagsins, bæði sem staðið hafa í Í’jóðólíi, og þær
sem fjelagið hefir gefið út sjerstaklega1, hingað til verið að
eins fólgnar í því, að heita og veita verðlaun fyrirunnin verk,
eptir því sem menn hafa beiðzt og fulltrúar fjelagsins hafa frá
skýrt. Endaþótt vjersjeum einiraf þeim, sem verðum að sam-
sinna því, aðfjelagið hafi lítið á unniðmeð slíkum verðlaunum,
skulum vjer að þessu sinni eigi fást um það; fjelagið hefir
lítil efni, því að þótt það eptir hinni síðustu skýrslu núna
í vetur, eigi 5564 rd. í sjóði, að með töldum 108 rdl. í ólokn-
um skuldum, þá sjá þó allir, að með leigunum af þessari
innstæðu, sem eru allar árstekjur fjelagsins, getur það eigi
neinu stórvægilegu til leiðar komið, enda þótt það á ninn
bóginn kunni að geta komið meiru til leiðar, enn það hefir
gjört; en með fleiru móti mætti fjelagið gagn gjöra, en
’ peningastyrk einum, enda hefir fjelagsstjórnin, sem núna
situr að völdum, að vjer ætlum, alls eigi gjört allt, sem hún
hefði getað og átt að gjöra, til að efla þekkingu íslendinga
í búnaði og öðrum atvinnuvegum sínum; það lítur svo út,
sem þessi fjelagsstjórn ætli, að hún gjöri nóg ef hún held-
ur fjelaginu og aðgjörðum þess í sama horfinu, og gjöri
sjer alls eigi svo mikið far um, sem skylda hennar er að gjöra
gagn. Þetta kann að þykja hart, en vjer viljum reyna að
færa nokkrar sannanir á það. Eins og alkunnugt er, er
íjelag það í Danmörku, sem nefnt er «hið konunglega land-
búnaðarfjelag». Fjelag þetta hefir ávallt sýnt, að það vildi
gjarnsamlega efla landbúnað vorn, og ávallt verið fúst til
þess, er þess hefir verið leitað, enda er það líka fært
| um það. Þar sem nú stjórn Suðuramtsins húss- og bú-
stjórnarljelags veit þetta, þá var það hrein og bein skylda
hennar, að ganga í sem nánast samband við fjelag þetta,
og óáskorað og af sjálfsdáðum að útvega og senda því
sem Ijósastar og greinilegastar skýrslur um sveitabúnað vorn
og aðra atvinnuvegi; en til að sýna, að þetta hefir fjelags-
stjórnin með öllu vanrækt, og alls eigi leitazt við, að hafa
fullt gagn afhinu danska landbúnaðarfjelagi, setjum vjer hjer
þá grein úr skýrslu fjelagsins danska, árið 1865, sem ís-
land snertir, og hljóðar hún svona:
• Fjelagið hafði ritað stjórnarherra dómsmálanna, er hin
islenzka stjórnardeild heyrir undir, svo látandi brjef:
1) þessum skýrslum er í mórgu ábótavant; ab vjer túkum til dæmis
hiua sííiustu skýrslu, þá sjáum vjer eigi, hvaí) ætti þar fremur aí) standa,
en skýrir og glóggir reikuingar ijelagsius, svo sem þeir eru lag?)ir fram
á fuudi; eu þetta ágrip, sem steudur í síbustu skýrsluuui, er verra eu
* tíkkert.
.Þá er landbúnaðartjelagið á að leggja úrskurð á um
bónarbrjef þau, er það einatt fær frá sveitabændum á ís-
landi um peningastyrk, eða um akuryrkjuverkfæri, fræ-
tegundir, trjáplöntur, undaneldisskepnur (til að bæta kyn
þarlendra alidýra o. s. frv.), þá finnur fjelagið einatt, að
það hefir eigi nógu nákvæman kunnugleik, einkum hversu
landbúnaði og iðnaði er þar háttað, bæði yfir höfuð að
tala, og að því, er snertir hvert einstakt hjerað lands
þessa. Allt um það hefir fjelagið leitazt við, svo sem
því hefir verið auðið, að fullnægja bónarbrjefum þessum,
til þess, eptir mætti, að styðja að umbótum á landbúnaði
á þessari hinni fjarlægu fjalla-ey, einkum þá er hlutað-
eigandi beiðendur hafa sýnt fram úr skarandi atorku í at-
vinnuvegi sínum, og því mikil líkindi til, að styrkur sá,
er fjelagið veitti, kæmi í góðar hendur og væri notaður
til sannarlegs gagns, eigi að eins fyrir sjálfa beiðendurna,
heldur og með dæmi þeirra fyrir aðra. Það er samt sem
áður mjög svo óheppilegt, að fjelagið fær svo sjaldan áreið-
anlegar og nægar skýrslur um, að hve miklu leyti áhöld
þau og hlutir, sem fjelagið hefir af hendi látið, haft verið
haganlega notuð, og hvaða árangur hefir af því orðið, bæði
hjá þeim, er styrkinn hafa þegið, og öðrum þar í sveit.
I'annig er það t. a. m., að sjaldan heflr fjelagið fengið nægi-
lega vitneskju um, hvernig tilraunir þær hafa heppnazt,
sem ýmist þarlendir ungir bændur, er dvalið hafa hjer í
Danmörku um stund, til að nema landbúnað, eða aðrir ís-
lenzkir sveitabændur, er eitthvað hugsa til framfara, hafa
gjört á íslandi, með ræktun sáðkorns, ymislegs grasfræs og
sáðgarðsplantna. Hiðsamaerað segja um einstakar tilraunir
til að bæta hið þarlenda hestakyn, nautakyn og sauðakyn
með dönskum eða öðrum að fluttum dýrum til undaneldis.
Engin er heldur vitneskja fengin um það, hvort plógar þeir,
vagnar og önnur áhöld, sem send hafa verið til íslands,
hafa þótt haganleg, eptir því, sem þar stendur á, og að
hve miklu leyti það hefir heppnazt, að fá þessi áhöld smíð-
uð á ýmsum stöðum í landinu eptir þeim, sem send voru;
og var það þó aðaltilgangurinn, að áhöld þessi skyldu vera
fyrirmynd til að smíða eptir, ef einhver vildi fá þau, áu
þess að panta þau hjeðan. Áreiðanlegar skýrslur, eigi að
eins um þessi atriði, sem hjer eru tekin fram, að eins seni
dæmi, heldur og um margt annað, sem fróðlegt væri að
vita, t. a. m. hveraðferð væri höfð í ræktun óyrktrar jarð-
ar, til umbóta engjaræktar og í vatnsveitíngum, o. s. frv.,
og hversu það hefði tekizt, mundu í mörgum greinum vera
mikilsverðar, bæði þá er skera skyldi úr um bónarbrjef
þau, er í hvert skipti lægju fyrir, og eins þegar ræða er
um, hvað helzt mætti styðja að framförum í landbúnaði á
íslandi.
Úar sem svona var ástatt, ætlaði ijelagið rjettast, að
snúa sjer að dómsmáiastjórninni, og skora á hana um, að
láta landbúnaðarfjelaginu í tje allar þær skýrslur, sem húu
hefði, um jarðyrkjuna á íslandi. En ef hún hefði eigi
nægilegar og svo áreiðanlegar skýrslur, sem þurfa þætti, til