Tíminn - 19.03.1873, Blaðsíða 3

35
þur. Kjötið af kjndinni er ekki að sjá og finna
annað en óskeramt, blæði kindinni meira eða
minna. En drepist nú kindin úrpestinni og verði
ekki blóðinu hleypt út úr henni, þá sjást öll hin
áðurtöldu einkenni, nema hvað vinstrin er þá að
sjá orðin eins og soðhlaup og að finna eins og
hún sje margföld. Kindin blæs upp, blóðið hleyp-
ur út í kroppinn, sem verðurallur svartrauður er
megnan ódaun leggur af.
Á hinni veiku kind sjást því þessi sýkisein-
kenni: melting fóðursins hefir minnkað eða þverr-
að með öllu, það hefir tekið fyrir gang þess um
innyflin, þau sjálf eru skemmd orðin og blóðið
spillt. Þetta gefur manni ástæðu til að ætla, að
ýmist valdi fóðrið upptökum veikinnar og spilli
blóðinu, eða að blóðið valdi upptökum veikinnar
og valdi óreglu meltingarinnar og þrautum þeim,
er hin sjúka kind þjáist af og sem verða henni
að bana, eða þá að bæði fóðrið og blóðið valdi í
sameiningu mögnun veikinnar og þaðhyggjeg að
jafnvel sje.
Yaldi nú fóðrið upptökum veikinnar, kemur
það að líkindum til af því, að fóðrið i vömbinni
verður of þungt og óþjált, eða ofþurt og safa-
laust, eða það hleypur ólga í það, þar af mun
leiða að fóðrið verður óhæfilegra til að jórtrast
en ella, og það sem jórtrast vantar næg mýkindi
4il að geta gengið að fullu um vælindið í
keppinn, síðan gegnum hið mjóa gat úr keppn-
um í lakann, og en nú í gegnum mjótt gat úr
lakanum í vinstrina, staðnæmast því máske í lak-
anum smátt og smátt nokkrar leyfar meltingar-
efnisins, sem harðna upp við þann hitaseyðing
og síðan verk, er þessari óreglu hlýtur að fylgja;
loks þegar lakinn er orðinn útsteyttur og óhæfur
til að gegna köllun sinni, verða þrautirnar ólíð-
andi, og leggurþær úr lakanum í hina tómu vinst-
ur, sem en nú mun halda meltingarkrapti sín-
um, en hefir ekkert til að melta, og verður því
meðtækilegri fyrir áhrif þrautanna, og því mun
drepið sjást fyrst á henni.
Valdi blóðið upptökum veikinnar, tel jeg það
komi af sóttnæmi, er kindin dregur í sig með
loptinu, eða af innkulsi, eða af lungnasýki,
eða af samblandi þessara orsaka samfara blóð-
ríki opt og tíðum; hleypur þá hitasótt í blóð-
ið, er streymir á meltingarverkfærin og um
þau, og mun þá ekki þurfa langan tíma til að
lakinn verði steinharður af þrautunum og drep
komi í vinstrina.
J>essu næst er að geta þeirra orsaka, semjeg
ælla að muni valda upptókum bráðapestarinnar og
tel jeg þær helztu þessar:
1. Óhagfellt fóður. Bráðapestin er tíðust á
þeim kafla ársins, þegar grösin eru að missa
frjósafa sinn, eða vantar hann að mestu eða öllu,
og þegar þau mun vanta jafnvægi það, sem þau
hafa í sjer fólgið af þeim næringarefnum, sem
nauðsynleg eru til að viðhalda fjöri og holdum
fjenaðarins í sem beztri samstemmu. Þegar nú
svo er komið getur fóðrið orðið of þungt og ó-
þjált til meltingar, t. a. m. töðugresi, eða það verð-
ur of Ijett og þyrkingslegt, t. a. m. mýrgresi á
þurrlendi, eða gras með hjelufalli á; eða það
verður of vatnskynjað, t. a. m. beit á votlendum
mýraflóum, eða beit í hlákum á vetrum; eða of
þungt og ólgumikið, t. a. m. fjörubeit samfara
töðugresi.
Jeg hygg að Viborg dýralæknir hafi komizt
mjög nærri sannleikanum þegar hann segir, að
undirrót til bráðapestarinnar muni vera sú, «að
blóðið ofmettast af kolefni og vatnsefni, (en þetta
er óhentugu fóðri að kenna), og þá komi óregla á
blóðið íportæðakerfmu, af þeirri óreglu spillistmelt-
ingin, af meltingarspillingunni leiðir harðlífið og
meiri og minni bólga í innyflunum».
2. Óhagfellt, loptslag. Breytingar lopts frá
hita til kulda og eins frá kulda til hita, eru örf-
andi fyrir áhrif bráðapestarinnar, enda er hún
skæðust þann tima árs, sem þessar eru mestar.
Veðuráttufarið mun verka á blóðið og það aptur á
meltingarverkfærin. í*á er líka opt um leið fóð-
urbreyting á fje.
3. Óhollt lopt. Menn hyggja að áraskipti