Tíminn - 19.03.1873, Blaðsíða 4

36
sjeu að því, hvað fjenaði er bráðapestar hætt. Jeg
skal láta ósagt hvert það er að þakka hagfeldara
andrúmslopti eða hollari jurtaefnum eða öðrum or-
sökum, þegar almenntber minna á pestinni í einn
tíma en annan, en hitt má telja víst, að veikinni
fylgir sóttnæmi nokkurt og að hús þau, sem að
fje drepst í úr bráðapest, fyllast með óheilnæmt
lopt. Menn hafa enda tekið eptir því, að hið bráð-
dauða hefir fundizt, hver kindin eptir aðra í sama
bólinu, eða í sama stað í húsinu.
4. Inkuls og blóðríki. Það þykir staðreynt
að þá sje bráðasóttar hættast, þegar óstöðug veðr-
átta og umhleypingar ganga, og fje er ýmisl vott
eðaþurt, eða því heitt eða kalt. Innkulsið hleypir
í fleð sóttveiki, sem aptur verkar á meltingar verk-
færin. Það er í eðli sínu að innkulsið fái helzt
á hið yngsta og blóðrikasta fjeð, enda er því jafn-
aðarlega hættast við pestinni.
5. Lungnaveiki. Sú mun raun á verða að
lnngnaveiku fje er pesthættara enn öðru fje, enda
eru miklar líkur lil að svo sje; þvíbæði er lungna-
veiku fje mjög hætt við innkulsi og svo er nátt-
úrlegt, að það blóð, sem fær lífsafl sitt gegnum
skemmd lungu, sje meðtækilegra að taka á móti
ábrifum sýkinnar, en það bióð sem rennur í gegn-
um heilbrigð liffæri.
Nú er er eptir að minnast á varnarráðin við
bráðapestinni og tel jeg þau, sem nú skal greina:
1. Til að varna því, að fóðrið verði óhag-
fellt, þegar grösin fara að dofna að mun, og hafa
þegar misst hinn fína fitusafa sinn, er annaðhvert
að taka fjeð inn á holla fóðurgjöf, en holl verður
hún að vera, annars getur bráðapestin eins heim-
sótt innistöðufje eins og hitt sem útigengur, eða
þá að viðhafa ýms varnarmeðöl, sem varni þvi,
að hið óhagfelda fóður hafi sýkjandi áhrif á fjeð.
Reynslan sýnir að það sje að hvorutveggju nokkur
bót. Það bregzt sjaldnar, að þegar fje, sem bráða-
pest er enda lögst í og farin að drepa, er tekið
inn á góða og holla heygjöf, einkum sje það um
viku tii hálfsmánaðar tíma ekki látið sjá út og
vatnað inni, að þá taki ekki fyrir pestina. Tilraunir
þær gegn bráðapestinni sem sýnzt hefir að vægðu
ákefð hennar, eða við hverjar að tekið hefir fyr-
ir hana í það skiptið, lúta allar að þeim meðölum,
sem kæla og þynna blóðið, deyfa ólgu þess, og
mýkja vallganginn, og vil jeg nú telja nokkrar
þeirra:
Að taka fjeð inn á töðugjöf í 3 til 7 daga
og láta það ekki sjá út, beita því síðan með gætni
og gefa því gott hey með beilinni.
Að gefa fjenu inn matarsalt eða glaubersalt
svo mikið að það laxeri og hafa það þann dag inni.
Að gefa fjenu inn matarsalt og lýsi saman-
hrært, svo sem tvo matspæni hverri kind.
Að gefa hverri kind inn minnst 3 matspæni
af góðu lýsi.
Að gefa mörk af nýmjólk hverri kind.
Að gefa saltað hey, eða salt í heyi með því
móti, að strá salti yfir heygjöfina i jötunni, svo
sem potti af salti handa 30 fjár, eða leysa pott
af salti upp í vatni og alvæta í þessum pækli eilt
hneppi og gefa það yfir allt heyið í jötunni. Jeg
hefi heyrt menn fullyrða af eigin reynslu að sje
fje gefið ár eptir ár saltað hey vel orðið, eða salt
í heyi, svo að til þess eyðist hjerum ein skeppa
af salti handa hverjum 15 kindum í 15 til 20 vik-
ur, og sje önnur hirðing fjárins í góðu lagi, þá
skuli fjeð verða frítt við bráðapest.
Að gefa fjenu inn á hverjum viku eða hálfs-
mánaðar fresti frá því með byrjun okt. mán. og
fram á útmánuði linfulla matskeið af matarsalti
hverri kind. Þetta verk tekur lítinn tíma þegar
vaninn er kominn á. Karlmaður leggur kindina
niður eins og hann ætli að binda hana sauða-
bandi, og tekur í sundur á henni munninn, en þá
er annar til taks að láta upp í hana skeið (því
bezt er að verkfærið sje í lögun sem skeið) með
saltinu í og jafnharðan aðra með vatni í, og þá
kýkir kindin strax.
Að gefa inn salt og tjöru hefir ekki ennú,
það jeg veit til, orðið að liði. Jeg held betra væri
að gefa salt inn í rjett tilbúnu tjöruvatni.
Að taka blóð hverri kind á haustin og fram