Tíminn - 20.10.1874, Blaðsíða 4

76
J>að er mikið skæð skoðan, sem þjóðhátíðarbarnið
virðist vilja koma inn hjá þjóðinni, nefnil. sú, að
stjórnin og þjóðin sjeu hvor annari óvinveittar per-
sónur. í>að ætti ekki að byrja göngu sína með
þessu. |>að heldureftil vill, aðþað með þessu geti
áunnið sjer nokkuð fleiri níumörk, en það verður
aldrei lengi. Jeg skal nú segja barninu einn sann-
leika,sem ekki er von aðþað þekki, því hann er eldri
en barnið; en hann er sá: vjer megum þakka
guði fyrir að vjer ekki vorum búnir að fá löggef-
andi þing árin 1869, 71 og 73;vjer megum þakka
guði fyrir, að stjórnin átti hægt með að brjóta á
bak aptur uppástungur þingsins um erindsreka,
jarl, o. s. frv.; en jeg vil segja meir: af því að
það sýndi sig ljóslega á þeim árum, að þingmenn
flestir ekki vissil sjállir, hvað þeir vildu,
þá efast jeg um, að þeim öllum hafi nú allt í einu
farið svo fram, að það sje eiginlega hollt fyrir
þjóðina, að láta þingið hafa það vald, sem stjórnin
á mjög örðugt með að brjóta á bak aptur, þvíjeg
er hræddur um, að þess þurfi við á stundum enn
þá. Hefðirðu, barnið gott, tekið hvern einstakan
þingmann á þeim árum, og látið hann segja þjer
út í æsar álit sitt um stjórnarfyrirkomulag vort, og
fjárhag vorn, og um það, hvernig þessu bezt yrði
hrundið í lag, þá mundi þjer hafa fundist, að
sumir þeirra ekki hefðu djúpa hugmynd, og ekki
^asta, um þetta. Að stagast á þessu: «jeg vil
hafa löggjafarvald og fjárforræði«, það geta allir;
það má kenna það páfagaukum. J>að eru miklar
framfarir fyrir hverja þjóð, að fá freisi, en þó með
því skilyrði, að hún kunui að hagnýta sjer það.
Sumir vilja segja, að vjer höfum sætt kúgun af
Dönum, eins hin seinni árín, sem áður. En í
hverju var hún fólgin? Gat ekki hver einstakling-
ur stundað atvinnu sína stjórnarinnar vegna?
Höfðuui vjer þunga skatta að borga? Jeg spyr
enn: í hverju var þessi kúgun fólgin? Jeg hef
spurt marga að þessu, en enginn hefur getað út-
skýrt kúgunina fyrir mjer. Sumir hafa sagt, þeg-
ar þeir ekki hafa getað útlistað þessa kúgun, að
það hafi þá eiginlega ekki verið kúgun, heldur
stjórnleysi, og að stjórnin ekkert hafi gjört fyrir
okkur. En ef hún nú hefði sýnt hjer stjórnsemi,
og þrýst oss til að vinna að gagni voru, þá hefði
það líka verið kallað kúgun. þessir sömu menn
hafa t. a. m. kennt stjórninni um, að ekki væri
vegir til á Islandi. Varla geta þeir ætlast til, að
stjórnin hefði sent hingað upp danska eða útlenda
menn á sinn kostnað, til að leggja vegi hjer; en
ef stjórnin vildi þrýsta íslendingum til að gjöra
vegi hjá oss, mundi það ekki vera kallað kúgun?
Og svo er um hvað eina. Framfaraleysi vort er
sprottið af deyfð og aðgjörðaleysi sjálfra vor. Ef
stjórnin ætti að knýja oss 'til að vinna, þá mundi
það vera kallað kúgun; ef hún ekki gjörir það, er
henni kennt um stjórnleysi. Vjer lifum í kúgun,
það er orða sannast, en sú kúgun kemur ekki frá
stjórninni, heldur frá þeirri eigingirni, tortryggni
og leti, sem býr í sjálfum oss. Hversu duglega,
hversu frjálsa stjórn sem vjer höfum, getum vjer
ekki bjargast, ef vjer ekki köstum vorum eigin
slóðaskap langt í burtu.
Barnið segir, að stjórnin byggi upp á lið af
2—3 hræðum þjóðkjörnum. Jeg veit nú ekki
1 hvað barnið leggur í orðið «hræða« í þessu sam-
bandi, og jeg nenni ekki að vera að hugsa um það
nákvæmlega; en ef það á að merkja einhverja
fyrirlitningu, þá verður maður að fyrirgefa barninu,
þó það firtist af því, þó einhverjir 2 eða 3 menn
framfylgi sinni sannfæringu, þó hún ekki alveg
komi heim við álit þeirra, sem læra utan að hvað
þeir eiga að segja. Hvort stjórnin byggi upp á
lið slíkra mann, veit jeg ekki, en það veit jeg, því
það er samkvæmt rjettum hugsunarreglum, að
stjórnin hefur aldrei búist við, að eptir 22. ára
þras og heimtufullar kröfur frá meiri hluia alþingis
— hverjar kröfur þó ekki væri sjálfum sjer sam-
kvæmur — mundi hinn sami meirihluti gefa sig
svo alveg upp á «gat» (eins og mælt er að stú-
dennt einn í Höfn hafi komist að orði við gefið
tækifæri), að hann loksins beiddi stjórnina um að
ráða sjálfa, hvernig hún vildi fara með oss.
Mjer geðjaðist svo illa að þessum fræðandi
og gagnandi köflum í *< Isafold» í þetta sinn, að