Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1996, Blaðsíða 18

22
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
og bakslám. Þá eru þverbekkir, sinn hvoru megin kirkjudyra með sér-
staklega tilgreinduin stórurn bríkum við dyrnar. Fram kemur í vísitasí-
unni 1759 að loft hafi verið innréttað yfir tveimur fremstu stafgólfum
kirkjunnar af dönskum borðvið. I biskupsvísitasíu frá 1749 er þess látið
getið að loft hafi verið gert yfir tveimur fremstu stafgólfum kirkjunnar og
sé það fyrir ungdóminn.48 Þótt það sé ekki sagt beinum orðum mætti vel
ímynda sér að þessi tilhögun sé til komin í kjölfar vísitasíu píetistabisk-
upsins Ludvigs Harboes árið 1742 en það ár er ekkert loft i kirkjunni á
Munkaþverá.49
Litið aftur yfir kynsíóðir Munkaþverárkirkna
Lítum nú um öxl og athugum þær kirkjubyggingar sem nokkru ljósi
hefur verið varpað á hér að framan. Byrjum á að skoða samhengið milli
kirkjunnar sem birtist í Sigurðarregistri og þeirrar sem stóð í lok 17. ald-
ar.Varðandi þá síðarnefndu er vert að athuga hversu gömul hún gæti hafa
verið þegar hún fauk árið 1706. Fram kom að henni var farið að hraka
mjög þegar árið 1664 og mætti því vel hugsa sér að hún væri þá ein-
hverstaðar við tíræðisaldurinn. Ef reiknað væri með því, nryndi það færa
okkur aftur til ársins 1564. Það ártal er nærri árinu 1560 þegar konungur
sendi út beiðnina urn að klausturkirkjur landsins yrðu minnkaðar. Ef svo
hefði verið gert á Munkaþverá væri það hin minnkaða klausturkirkja
sem skyggnast má inn í um lok 17. aldar, en hið gamla sanctorium væri
mögulega síðasta uppistandandi brot hinnar eiginlegu klausturkirkju.
Skammur aldur kirkjunnar sem stóð á fyrri hluta 18. aldar, gefur tilefni
til að ætla að hún hafi verið byggð að töluverðu leyti upp af timbri hinn-
ar föllnu kirkju sem á undan stóð.Viðir hennar hafa væntanlega verið
orðnir rnjög lúnir þar sem þeir höfðu einnig verið í næstu kirkju á und-
an. Miðað við tilmælin úr konungsbréfinu frá 1560 um að nýta viði
gömlu kirkjunnar, má búast við því að eitthvað af viðum hinnar skanim-
lífu kirkju séu ættaðir alla leið aftur úr gömlu klausturkirkjunni sem uppi
stóð í kring um árið 1526. Hvað þá kirkju varðar er svo spurningin
hvort það var kirkjan sem reist var eftir brunann 1429 eða nýrra hús en
því miður er ekki hægt að svara þeirri spurningu vegna heimildaskorts
eins og sakir standa.Torfkirkjan sem byggð var einhvern tíma á árabilinu
1727-1735 virðist hafa verið gerð af nýrri viðum en kirkjan á undan, þar
sem hún varð um aldargömul.
Athyglisvert er að innréttingar og altarisumbúningur þeirra þriggja
kirkna sem stóðu á Munkaþverá frá 17. öld franr til 19. aldar, virðist mjög
áþekkur að sjá í heimildum. Mun minna mæðir á innréttingum innan