Fréttablaðið - 23.04.2001, Qupperneq 8

FRÉTTABLAÐIÐ
25. apríl MÁNUPACUR
8
FRETTABLAÐIÐ
Útgáfufélag: Fréttablaðið ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjóri: Einar Karl Haraldsson
Fréttastjóri: Pétur Gunnarsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Þverholti 9, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Slmbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjóm@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Fréttablaðið ehf.
Plötugerð: (P-prentþjónustan ehf.
Prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Dreifing: Póstflutningar ehf.
Fréttaþjónusta á Netinu: Vísir.is
Fréttablaðinu er dreift ókeypis til allra heimila á
höfuðborgarsvæðinu. Fyrirtæki geta fengið blaðið
með því að greiða 1.100 kr. í sendingarkostnað.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins I stafrænu formi og I gagnabönkum
án endurgjalds.
| BREF TIL BLAÐSINS |
Með hugann við
„ skít og skarn “
Björn Guðbrandur fónsson,
framkvæmdastjóri Gróðurs fyrir fólk
i Landnámi Ingólfs, skrifar:
Samtökin Gróður fyrir fólk kenna
sig við landnám Ingólfs Arnarsonar
sem í dag er jafnan kallað suðvestur-
hornið. Ovíða er land jafn grátt leikið
í kjölfar ofbeitar og eldvirkni ald-
anna. Samtökin kenna sig líka við
tengsl gróðurs og fólks. Það samband
er margslungið. Ekki er eingöngu
spurt hvað gerir gróður fyrir fólk
heldur hvað getur fólk gert fyrir
gróður? Það er ástæða þess að sam-
tökin eru alla jafna með hugann við
skít og skarn. Er þar komið að þætti
og fordæmi bóndans á Bergþórshvoli.
Njála greinir frá því að Njáll lét „aka
skarni á hóla“ því „að þar yrði taða
betri en annars staðar".
Þetta er leiðarljós í starfi GFF.
Verkfræðistofan Línuhönnun vann
skýrslu fyrir GFF árið 1997 þar sem
fram kemur að um 70 þúsund tonn
falla til árlega í Landnámi Ingólfs af
húsdýraáburði. Sum þessara efna, t.d.
svínamykja, eru „non grata“ og mega
helst hvergi finnast. GFF beitir sér
fyrir að efnin rati rétta leið, á útmörk-
ina, á örfoka land þar sem þessi efn-
um er best fyrirkomið sem undir-
stöðu nýs gróðurlendis.
GRÓÐURBYLTING
Húsdýráburð ber að nota við uppgræðslu
á örfoka landi, það er útfærsla nútímans á
aðferð Njáls á Bergþórshvoli.
í raun hefði slík notkun átt að vera
komin á fyrir löngu þar sem stór
svæði í Landnámi Ingólfs vantar
átakanlega lífrænt efni. Sumt er ein-
faldlega klassík og verður ekki
betrumbætt þótt upp sé runnin öld nr.
21. Þetta á við um aðferð Njáls enda
smellpassar hún inn í sjálfbæra þró-
un við aðstæður eins og þær sem
ríkja hér á suðvesturhorninu. Við lít-
um svo á að húsdýraáburður sem fer
til annarra nota en uppgræðslu á ör-
foka landi fari meira og minna til
spillis. ■
Sótti blöðin á hverjum degifyrir skáldið
Fréttablaðið kemur út í fyrsta
sinn á fæðingardegi Halldórs Lax-
ness. Það er vel við hæfi því Halldór
las íslensk blöð í þaula, gagnrýndi
þau oft óvægilega og tók framan af
ævi virkan þátt í umræðu á síðum
þeirra. Hann nýtti sér betur en aðrir
orð og efni úr blöðunum í verk sín.
_______ Auður Laxness
segir að það hafi
verið morgunverk
hennar þegar Hall-
dór var heima á
Gljúfrasteini að
sækja öll blöðin 15
mínútna gang, eða
snögga bílferð, að
næsta bæ, á Hraða-
stöðum. „Þá voru
blöðin fjögur, Al-
þýðublaðið, Morg-
„Halldór segist
eyða meirihluta
dagsins í að því
er virðist óarð-
bært sýsl: lestur
dagblaða,
skemmtigöngur,
samtöl við vini
og þessháttar."
unblaðið, Tíminn og Þjóðviljinn, og
Halldór las þau öll áður en hann byrj-
aði að vinna um níuleytið. Svo ef eitt-
hvað var sem hann vildi skoða nánar
eða svara, þá gaf hann sér tíma sein-
na um daginn til þess að huga betur
að því.“
Auður gengur sér til heilsubótar
dag hvern að sækja blaðið - þeas
Morgunblaðið - að Hraðastöðum en
finnst blaðaflóran orðin einhæf.
íslenskir blaðstjórar áttu það til
að ausa Ilalldór fúkyrðum, og hann
var ekki seinn til svars. Arið 1939
svarar hann fyrirspurn frá félags-
manni 1 Tímariti Máls og menningar:
Hann varast að fullyrða nokkuð um
réttmæti þeirrar skoðunar að blöð
hljóti að standa á því menningarstigi
sem fólk það sem þau eru ætluð. „En
ég vil leyfa mér að gera þá persónu-
......M..á.l.m..a.Q.na
EINAR KARL HARALDSSON
tekur Auði Laxness til vitnls um
að óhætt sé að lesa blöðin.
legu yfirlýsingu að ég þekki ekki
fólk, hvorki til sjávar og sveita á ís-
landi, sem stendur á jafn lágu menn-
ingarstigi og íslensk dagblöð."
Þau urðu honum samt sem áður
drjúg uppspretta í skáldverk eins og
t.d. Sölku Völku, þar sem fjallað er
um mál sem höfðu verið þvæld og
þæfð í blöðunum, og persónurnar
draga dám af þeim sem mest voru í
fjölmiðlaatinu. Frá ritunartíma Sölku
Völku er til bréf þar sem hann segist
eyða „meirihluta dagsins í að því er
virðist óarðbært sýsl: lestur dag-
blaða, skemmtigöngur, samtöl við
vini og þessháttar."
Þarna vil ég setja aðaláhersluna á
að því er virðist. Óarðbæra sýslið og
allt þessháttar hversdags verður
eldsneytið í arðbæru vinnuloturnar.
Þess vegna er óhætt að fara að dæmi
skáldsins og gefa sér tíma til þess að
lesa blöðin á morgnana. Hitt er svo
annað mál eins og hann sagði: Að
skrifa er ævinlega óleyst vandamál
listamannsins. Og það er einnig dag-
legur vandi að gefa út blað sem er
samboðið lesendum. ■
|HVE MIKINN MARKAÐ ÞOLIR IVIANNLÍFIÐ?|
Hagfræðingurinn Assa Lindback spurði í kunnri bók: Hve mikla póli-
tík þolir efnahagslifið?
Þeir Finnbjörn og Jón Baldvin spyrja hvorir með sínum hætti:
Hve mikinn markað þolir mannlífið?
Jón Baldvin gengur þó skrefinu lengra og viðurkennir að krafan
sem reist er vegna þeirra niðurstöðu sem markaðurinn skilar, sé ósk
um aukin opinber afskipti. Hægt er að túlka kröfuna um aukið lýð-
ræði sem mótvægi við markaðsöflin einnig á þann hátt að um sé
að ræða fróma ósk um meiri þátttöku almennings I ákvörðunum
sem varða hag fólks I bráð og lengd. En summan verður hin sama:
Það er verið að biðja um meiri pólitík en ekki minni. Meiri en lítinn
kjark þarf til þess að biðja um slíkt þegar höfð er I huga neikvæð
umræða um stýringu stjórnmálamanna á undanförnum árum.
Úr orðabók stjórnmálanna: Handstýring, geðþóttaákvarðanir, of-
stjórn, niðurgreiðslur, innflutningshöft, búverndarstefna, byggða-
stefna, hagsmunahópapot, misvægi atkvæða, markaðshamlandi
aðgerðir, reglugerðarfargan, eftirlitsiðnaður
Finnbjöm Hermannsson vill tefla lýðræði gegn markaði:
Hagvaxtarflóðið lyftir ekki öllum bátnum og þess vegna mun
kröfunni um aukin ríkisafskipti vaxa fiskur um hrygg,
segir Jón Baldvin Hannibalsson.
Aðlögun eða skipbrot
Formaður Samiðn-
ar, Finnbjörn A. Her-
mannson, hefur gagn-
rýnt í viðtölum við
fjömiðla að innlent og
alþjóðlegt markaðs-
hagkerfi ráðskist
með búsetu og hagi
alþýðu manna án þess
að hún fái rönd við
reist.
Á móti þessari
þróun vill hann efla
umræðu um lýðræðið
og pólitíska ákvörðunatöku um það
hvað verði um fólk. í þessu skyni
efndi Samiðn, sem er samband iðnfé-
laga, til umræðu um lýðræði og vinn-
andi fólk í upphafi ársþings síns, sem
stóð nú um helgina.
Hér kveður við nýjan tón því
nokkuð almenn sátt hefur verið um
það síðasta kastið að hlutverk stjórn-
málamanna og opinberra aðila sé að
setja ramma um efnahagssstarfsem-
FINNBJORN
HERMANNSSON
Vill meiri opin-
ber afskipti sem
mótvægi við
markaðinn.
ina, en að innan þeirra marka sé af-
fararsælast að markaðsöflin leikist á
í frjálsri samkeppni og að réttarríkið
gæti hagsmuna einstaklinganna.
Erfitt er að túlka innlegg Finn-
björns öðruvísi en sem kröfu um
meiri opinber afskipti af því hvernig
fyrirtækin haga starfsemi sinni, hvar
þau setja starfsemi sina niður og
hvaða hagsmunir eru settir í fyrir-
rúm.Stjórnmálamenn, sem hafa mátt
þola gengisfall í samanburði við
markaðsjöfrana á verðbréfamarkað-
inum, hljóta að hlusta á þetta sem
ljúfa framtíðarmúsík. Hagfræðingar
munu hins vegar halda fast við að
frjáls samkeppni, með reglum gegn
fákeppni og einokun, leiði til bestu
niðurstöðu fyrir alla, enda þótt hún
geti oft kostað erfiða aðlögun,
byggðaröskun og tilflutning vinnu-
afls: Þeir sem ekki laga sig að breyt-
ingum og þróun eru dæmdir til að
tapa. ■
Pendúllinn sveiflast
Margt er umdeil-
anlegt í tölfræði um
þróun tekju-og eigna-
skiptingar. í ritgerða-
bók sem Háskólaút-
gáfan gaf út á sl. ári
þar sem birt er fram-
tíðarsýn 22 íslend-
inga, segir Jón Bald-
vin Hannibalsson
sendiherra m.a.
„En af umræðunni
verður ekki ráðið
annað en að menn
rengi ekki meginniðurstöðunar: Að
hagvaxtarflóðið hafi ekki lyft öllum
bátnum. Að þeir sem vegna menntun-
arskorts þykja ekki gjaldgengir í hin
tölvuvæddu störf hagvaxgtageir-
anna, hafi beinlínis lækkað í tekjum
að raungildi. Og að hinir ofurríku
hafi hagnast mest á eigna- og fjár-
magnstekjum, sem hafa vaxið jafnt
og þétt, langt umfram hagvöxt og
framleiðni þjóðfélagsins, sl. áratug."
JÓN BALDVIN
HANNIBALSSON
Það stenst ekki
til frambúðar að
auðurinn færist
á færri hendur.
Flest bendir til þess að þi'óunin að
þessu leyti sé svipuð, bæði í háþróuð-
um ríkjum og þróunarríkjum, ef þau
eru á annað borð þátttakendur í hinu
alþjóðavædda hagkerfi.
Ályktunin sem Jón Baldvin dreg-
ur af þessum upplýsingum er m.a.
svohljóðandi:
„Ef aukin samkeppni í alþjóða-
væddu markaðshagkerfi með minni
ríkisafskiptum eykur hagvöxt og
verðmætasköpun, en arðurinn af
framleiðslustarfinu færist stöðugt á
færri hendur og bilið á milli ríkra og
fátækra fer vaxandi, þá mun það ekki
standast til frambúðar. Þá mun hinn
pólitíski pendúll aftur sveiflast til
baka með vaxandi þunga að baki
kröfunni um aukin ríkisafskipti til að
jafna eigna- og tekjuskiptinguna, í
nafni sanngirni og réttlætis, eins og
reyndin varð eftir hrun markaðskerf-
isins í kreppunni miklu forðum
daga.“ ■
IorðréttJ
Ætli lóan mundi þekkja aftur íslenskan dreing
um, og ekki einu sinni í
góðum bókum, heldur í
mönnum sem hafa gott
hjartalag.
Alþýðubókin.Bækur.1928.
----*----
Fegurðin er sjálfstæð
höfuðskepna, hún er tak-
mark. Um hitt er barist,
hvort margir eða fáir
eigi að njóta fagurra
hluta.
Ætli lóan mundi þekk-
ja aftur íslenskan dreing
eða íslenska stúlku ef þau
færu útí heim að leita
hennar og fyndu hana í
staðnum þar sem hún á
heima þegar hún er ekki
hjá okkur? Við vitum það
ekki. kannski. Það hefur
ekki, verið reynt. En ég
held það nú samt.
Gjömingabók.Lóan. 1956.
Vaka Helgafell gefur í dag út bókina
Gullkorn í greinum Laxness, en þar
er að finna um þúsund tilvitnanir í
greinasöfn Nóbelskáldsins og er
þeim deilt í á tíunda tug efnisflokka.
Símon Jón Jóhannsson tók saman.
Hér eru nokkur gullkorn:
Vandi kristindómsins yfir hjört-
um manna getur aldrei stafað hætta
af sannri þekkingu. Lýgin og van-
þekkíngin eru hinsvegar svarnir
óvinir hans, og vissulega hinir skæð-
ustu.
Og árin líða. Kaþólsk viðhorf. 1925
---♦----
Menn skyldu varast að halda að
þeir viti nú alla skapaða hluti þó þeir
hafi lesið eitthvert slángur af bók-
um, því sannleikurinn er ekki í bók-
Dagleið fjöllum. Fagra veröld. 1933
—........
Hafi maður einu sinni skilið harm
þjóðar er sem maður sé bundinn
henni órjúfandi böndum alla stund
uppfrá því.
Vettvángur dagsins. (sland og Frakkland. 1942
—*------
Sá maður sem hvorki hefur mál-
úngi matar né pjötlu uppá kroppinn
er hvort sem er ekki meðtækilegur
fyrir skoðanir list stjórnmál eða
menningu.
Skáldatími. Sonur Guðmundar heitins
í apótekinu og aðrir menn. 1963.