Fjallkonan - 22.11.1899, Blaðsíða 6

202
FJALLKONAN.
XV, 46.-46.
fjóaið er, eða allur útbúnaður þess, þess vandameira
er að láta alt fara vel úr hendi. Flest fjós hafa
verið og eru enn þannig úr garði gerð, að heyið er
gefið í básinn undir kýrnar, engin göng eða upp-
hækkuð stétt eftir húsinu og þrengslin svo raikil,
að eigi verður þverfótað. Fjósmaðurinn verður að
vaða upp í skóvörp og þannig til reika gengur hann
upp í básana og ofan á hevið, sem oft liggur
slætt fram á bássteina. En þá er hætt við, að hey-
ið velkist og verði til muna óiystugra. Kýrnar éta
ilia, og gera litið meira en hálft gagn við það, er þær
annars gætu gert, ef alt væri í lagi. Ofan á ait
þetta bætist svo sífeit myrkur, bæði dag og nótt,
því tíðast eru giuggar Iitlir eða engir, og ljós er ó-
víða haft nema þá að eins meðan mjaltað er.
Þegar á þetta er litið, er eigi að furða, þótt kýrn-
ar séu oft arðlitlar og heyið ódrjúgt. Fjósin þurfa
því að taka endurbótum, til þess að kúnum geti lið-
ið vel í þeim. Endurbæturnar á þeim mundu einn-
ig hafa þau áhrif, að auðsóttara yrði að fá fólk til
að vera í þeim, og vir.na þau verk, er þar til heyra.
— Fjósin þurfa að vera björt, hlý, rúmgóð og leka-
laus. Nú er því svo varið fyrir mörgum, að þeir
hafa eigi efni á að gera þau svo sem skyldi; en
mikið má þó Iagfæra þau, ef vilji og hagsýni skipa
öndvegið. Þeim sem kýr eiga fáar, ræð ég heízt til
að gera fjós einstœð. Mega þau þá vera mjórri; en
þá ætti ávalt. að hafa jötu undir heyið, mjóau flór
fyrir aftan bássteinana, og gangstétt meðfram liinurn
hliðarveggnum. Þauættu helzt að vera með járnþaki.
Þeir sem kýr eiga margar hafa betri efni á að
ganga vei frá^ öllu og ættu að gera fjósin eins og þau
eiga að vera. En umfram alt ríður á að hafa bjart í
fjósunum. Það hefir góð áhrif á kýrnar og gerir
öll fjósverkin miklu léttsóttari og auðunnari.
n.
Eitt af því, sem mjög er ábótavant í meðferð á
kúm er það, hvað þeim er gefið iila, gefið lélegt
fóður yfir geldstöðu tímann. Hin algenga aðferð er
það, að draga við kýr um þann tíma, og það svo,
að þær Ieggja oft af til muna. En er færist nær
burði, þá er byrjað að traðgefa þeim, „gefa þeim til“,
sem kallað er. En þetta er fráleitur siður og hættu-
legur. Eftir geldstöðutímann ætti að gefa kúnum,
að minsta kosti svo, að þær haldist vel við, og held-
ur fitni; en draga fremur úr gjöfinni næstu daga
fyrir burðinn. Um burðinn þurfa þær að fá iétt
meltanlegt fóður, en þó lystugt, og varast að gefa
þeim meira en þær éta. Þá er líður frá burði, t. d
4—8 dagar, má aftur freka gjöfina, og auka hana
smátt og smátt þar tii kýrin er fullgrædd.
Mjög er það áríðandi, að fjósamaðurinn sé nákvæm-
ur við kýrnar. Hann þarf að vera regiufastur í öllu>
er að hirðingu kúnna iýtur, og láta sér þykja vænt
nm þær. Góðir fjósamenn hafa það fyrir venju>
sumir hverjir, að tala við kýrnar, og virðist svo, sem
þeim geðjist að þvi, enda er það víst, að þann sið
hafa engir aðrir en þeir, er láta sér ant um þær.
Það er einkar áríðandi, að alls þrifnaðar sé gætt,
bæði hvað snertir hirðinguna, mjaitir og meðferð
mjólkurinnar. Mjaltakonurnar þurfa að vera hreinar
um hendurnar, og skifta oft um „kastföt", og láta
kýrnar aldrei hungra í fjósinu milli mjalta.
TTT.
Þegar um það er að ræða, hvað gera beri til þess
að auka áhuga manna á meðferð og hirðing naut-
gripa, og velvild til skepnanna yfir höfuð, þá vand-
ast fyrst málið. Heyrt hefi ég suma stinga upp á
því, að æskilegt mundi að auka hina verklegu kenslu
á búnaðarskóluuum í þessari grein. Getur vel verið,
að það mundi hjálpa að einhverju leyti, því eins og
nú er taka þeir, sem á skólana hafa gengið, eigi
öðrum fram í því að hirða kýr eða vera í fjósi. í
Noregi er það tíðkað sumstaðar, að láta fram fara
að vetrinum svo nefndar fjósskoðanir („fjösskuer“),
og eru til þess valdir þeir menn, er áður hafa notið
mentunar í búvísindum. Skoðunarmaður kemur heim
á hvern bæ í þeirri sveit, er hann fer um, og lítur
eftir heybirgðum, meðferðinni á kúnum og hvernig
fjósaverkin eru af hendi leyst. Gefur hann svo hverri
fjósakonu eða fjósamanni einkunn fyrir, hvernig alt
er umhorfs. Stundum er verðlaunum útbýtt fyrir
vel unninn fjósverk, og verðlaunin fá þá þær eða
þeir, sem hirða kýrnar eða eru í fjósinu. Þykir
þetta örva fólk til þess að vanda verk sín, og eyk-
ur virðingu þess fyrir þeim störfum, sem verðlaunuð
eru.
Það er mjög áríðandi að innræta börnunum á
unga aldri, velvild til skepnanna, virðing fyrir verk-
um þeim, er lúta að hirðing þeirri. Það er einnig
gott að venja þau við að taka þátt í þessum störf-
um, að svo miklu leyti, sem þeim er það er mögu-
legt. Gagn það er skepnurnar gera, t. d. kýrnar,
er undir því komið, hvernig við þær er verið og með
þær farið. Það er fært í frásögur um margar eldri
búkonur, að þær hafa haft vakandi auga með hirð-
ing og meðferð kúnna sinna, og tekið enda sjálfar
þátt í fjósaverkunum að nokkru Ieyti. Þetta eftirlit
af hálfu húsmæðranna hefir meiri þýðingu en marg-
ur hyggur; enda er því ávalt samfara velvild til
skepnanna. Það er líka að dæmum haft, að kýrnar
hjá þessum, er ég hefi heyrt sumar nafngreindar,
hafi mjólkað betur en alment gerist, og er það vel
skiljanlegt. Mundu ungu konurnar ekki viija taka
þetta til greina, og fara að dæmi hinna eldri í þessu
efni? S.
Hjá Páli Búa-forseta.
Þjóðverji einn, sem heimsótti í haust Pál Búa-for-
seta, skömmu áður en stríðið hófst, hefir skýrt svo
frá:
Forsetinn býr f litlu húsi, eins og bóndabæir ger-
ast þar í landi. Húsið er stráþakið og veröud veit
út að veginum. Framan við húsið er túnblettur,
sem fáein tjöld voru reist á; í þeim voru varðmenn
Páls, sem hann hafði nýlega fengið.
Ekkert hringifæri var við dyrnar, og börðum við
því á dyr með hnefunum. En enginn kom til dyr-
anna, þó við æptum og kölluðum. Það var þó auð-
heyrt, að einhverir vóruheima í húsinu, því þar var