Norðurljósið - 01.11.1935, Blaðsíða 1

Norðurljósið
XVIII. árg.
Nóvember—Desember 1935.
11.—12.
DÝRMÆTUR FU3VDUR.
Heimurinn þarf á radíum að halda. Alstaðar er
vöntun á þessu undraefni, því að það finst ekki nema
á tíu stöðum í heiminum. Margar smálestir af bik-
steini (pitchblende) þarf að nota til þess að fram-
leiða eitt gramm af radíunr, og er feiknamikið verk,
sem sjerfræðingar einir geta gert, í sambandi við
vinsluna.
Það er sagt, að það sjeu ekki til nema 500 grömm
af radíum í öllum heimi, og er verðið milli 250,000
og 340,000 kr. grammið.
Það eru fimm ár síðan, að jarðfræðingur einn, að
nafni Gilbert Labine, lagði af stað í flugvjel til þess
að leita að nýjunr Iögum af biksteini, sem hann
grunaði að væru til einhvers staðar í Norður-Cana-
da, nálægt Great Bear vatninu. Lengi leitaði hann
og skoðaði yfirborð eyðimerkurinnar í krók og kring
með sjónauka. Einu sinni, er flugvjel hans var í nokk-
ur þúsund feta hæð, sá hann jarðveg, sem reynsla
hans og þekking höfðu kent honum, að myndi lík-
lega hafa bikstein í sjer fólginn.
Hann hafði rjett fyrir sjer. Þar á austurströna
Great Bear vatnsins, skamt frá norðurheimskauts-
baugnum, fann hann að minsta kosti 3 stór lög af
þessu málmgrýti. Nú er kominn heilmikill bær þar
og flugstöð, og flugvjelar flytja fólk fram og aftur
til járnbrautarstöðvarinnar Waterways. Biksteinninn
er fluttur á ám og að nokkru leyti á bifreiðum til
Waterways, — 1,500 mílna leið — og þaðan er
hann sendur 1,500 rnílur enn til verksmiðjunnar, sem
vinnur úr honum.
Indíánar, sem ferðuðust þar um slóðir í veiðiför-
um sínum, voru undrandi yfir því, að hvítu menn-
irnir skyldu hafa svo mikið fyrir því, að flytja burt
mold úr þessum ófrjósama jarðvegi! Þeir sögðu fra
því, að þeim hefði altaf fundist einkennileg lykt
vera á þessum stað. Maður nokkur spurði Indíána
einn, hvort hann hefði nokkurs staðar annars staðar
fundið samskonar Iykt. Hann játti því og bauðst til
að vísa manninum á staðinn, sem var í 100 mílna
fjarlægð. Þetta var uin hávetur og jörðin var snævi
þakin, en viti menn, þegar snjórinn var farinn að
vori, fundu menn mikið af biksteini þar í grend, og
er nú unnið af kappi að taka hann og flytja í vinslu-
verksmiðju. Á báðum þessum stöðum finst einnig
mikið af silfri.
Eftir átján mánaða starf hafði verið unnið úr 58
smálestum af biksteini og hafði þá fengist 5y2
gramm af radíum. Þótti þetta ágætur árangur. Þar
að auki höfðu menn fengið mikið af úraníum og um
900 kílógrömm af silfri.
* * *
Menn leita að radíum, af því að það hefir þann
sjerstaka eiginleika, að varpa frá sjer geislum, sem
skína gegn um margt, sem vanalegir ljósgeislar geta
ekki komist í gegn. Það virðist einnig vera sjálflýs-
andi, eða að minsta kosti eyðist hið geislagefandl
efni mjög seint. Nú langar mig til að segja frá öðr-
um, sem hefir hafið leit að dýrinætum hlutum, sem
geta varpað ljósgeislum frá sjer og munu endast til
þess, þegar sólin hefir brunnið út.
En fyrst verð jeg að segja sögu frá fornöld. Það
var í landi, sem lá við Miðjarðarhafið að austan-
verðu. Óvinaher æddi inn í landið og lagði alt í eyðl.
Hann brendi, drap og eyddi alls staðar, þar sem
hann kom. Bóndi einn ríkur ásetti sjer að flýja und-
an hernum, því að hann þóttist vita, að hann ætti
engrar vægðar von hjá honum. En það var hættulegt
að flytja með sjer, í þessum kringuinstæðum, alt gull
hans og silfur. Honum kom það ráð til hugar, að fela
fjársjóð sinn í jörðu, spölkorn frá búgarði sínum.
Um hánótt, er enginn gat tekið eftir honum, bar
hann stóra kistu út á akur, gróf djúpa holu og Ijet
kistuna ofan í hana. Þá mokaði hann vendilega yfir
hana, svo að enginn gæti sjeð, að hann hefði hróflað
við jarðveginum. Þar var aleiga hans. Hann lagði
vandlega á minnið afstöðu þessa bletts, til þess að
hann gæti síðar meir fundið staðinn. Næsta dag
Iagði hann á flótta, ásamt fjölskyldu sinni og hjúum.
Lengi grúfði hið dimma ský ófriðar og tortíiningar
yfir landinu. Bóndinn lenti í miklum hrakningum og
komst aldrei aftur til óðals síns. Enginn iifandi mað-
ur vissi, hvað orðið hafði af hinum mikla fjársjóð
hans.
Aldirnar líða. Annað fólk er komið í landið. Bú-