Heimskringla - 07.11.1907, Blaðsíða 3

HEIMSKRINGLA
Wittnápeg, 7. nóv. 1907.
Þá eru þær þrjár
Stórgroinarnar, scm mest at-
l.ygli haia vakiÖ meðal Vestur-
ísknding'a eru orðnar 3 tals’ins, —
allar ritaðar ai ritstjóra Hedms-
kr.itigiu og birtar í því blaði. J>ær
eru : “Tíun-dargreinin”, “Aíagrein-
in” og nú síðast greinin rnn “Há-
skólamál Vestur-lskndinga’ ’.
iþessi síðasta grein er sjáiisögð
að vekja a£ar víðtæka cftirtekt og
athvgii, og því óhæbt, að skipa
lieiuii á bekk með þeim ívrtöldu.
Háskólagreinin er að mínu áliti
svo mikils virði og þannig úr garði
gierð, að líf eða dauði ijáskóla-
tnáls Vestur-ískndinga er undir
iþví kominn, hvernig tneð hana
verður íarið, — hverrng hiennd verð
ur tekið og svarað. Ef um þá
grein verður deiit á sama hátt og
í sama anda, sem þær fyrtöldu :
Hún kölluð uppreist og fi}andskap-
ur geign starfi og framkvætndum
kirkjufiélag'sins og þess beatu og
mest kiðandi mönnum, — þá vierð
ur ritgerðdn íótakcíi i og sjálísagð-
ur dauðadómur skólamálsins í
hugta og á itilfinning aAlra manna,
sem um þetta stórmál Vestur-
ískndinga hugsa. Verðd hins veg-
ar háskólagreininm svarað með
íullri virðingu og færðar r.ecgar
sannanir og rök fyrir nytsemi skól-
ans, og sannfiærandi og ljós.tr sk\"r
ing’ar geinar yfir l.vert pað atiiðt
og þau öll í bedld sinni, senv ritst.j.
Heimskringlu vill fræðast utn, og
sem hann krefst að almeuningt
verði gierð grein fyrÍT áður eu
lengra er farið út í jætta mal,
j>4 er greindn stór nauðsyn og l.ag
txr fyrir málefniið, og peniugaiega
verður hún þá ekki hundraða hvld-
nr þúsunda dollara virði, bæði í
byrjun og framtíð fyrir þeuttaa ts-
lenzka liáskóla. Greinin er öllum
almenniinigi þjóðar vorrar hcr, ~ofi
sjádíu hiáskólamálinu einkar
tiauðsynleg. Hún er orð i tíina
talað, og íelur í sér athuganir, er
o£t hata legið í vorum og í huga
allra mattna, sem málinu hafa gef-
ið gaum, og þess vegna verðskuld-
ar höfundur hennar virðingu og
þakklæti almennings.
Málefnið hangir nú á vog. írkál-
arnar ertt tvær. Kirkjuijlagið og
þess góðu, leiðandi menn verfta að
láta í þá fyrri, — almctiuingur í
þá síðari. lif þeir fyrtöldu láta
fyrirliuiing og skæting til Ileims-
kringlu og ritstjóra hennar í skál
sína, í stað röksemda og sannana
um þörf skólans, þá er skólauiál
Vestur-lslendinga 'þar með dautt
og grafið um aldur og ævi. ISng-
inn lætur þá ceut og því síður
dollar í hitta skálina, og þess
vegna sekkur alt málefnið í haf
vantrausts og áhugaleysís, og
þatta litla líf, sem barist hefir vier-
ið við árum satnati að halda í því,
slokknar algerlega, og svo sléttir
tíminn og gleymskan yfir alt.
“Viestur yfir ver ég fór, vandi er
mér á höndum stór”, sagði séra
Matthías. Eins má segja um skóla
málið. jþeim er stór vatdi á hönd-
utn, forgöngumönnum skólamáls-
ins. það er líf eða dauði þess, setn
um er að ticfla.
Herra ritstjóri. Eg hefi aldrei,
hvorki prívat eða opinherlega,
sagt eitt orð um hinar fyrri rit-
gerðir, er ég nefndi í upphafi. Eg
er nærri viss um, að marigian lang-
ar til að vita, hvaða lálit ég hafi
lvafit á þeitn, jnar sem þau ósköp
hefir verdð um þær déilt bæði tneð
og móti. Mig sárlangar þvt til, að
segja fáein orð um þær, 4n þess
mieð því að ydlja vekja nokkrar
deilur.
Tíundargtedniinia las ég upp aítur
og aftur með rnesta athyigli, eins
og flestir þeir munu haía gert, sem
baina sán. Hún var einihliða og
þráðbein, og að vissu leyti mesta
snildarverk, sem í blöð og tímarit
Ves'tur-ísleti'dinga hefir vcrið ritað,
— sérstaklega að því, er hugsuu
og rökscmdir smertir. Og til þess
að sanna þá skoðun mína, þarf ég
ekki annuð en benda á, að engin
grein hefir hér viestra niokkurnitím'a
í blöðum sést, sem vakið hefir
slíka eftirtekt, enda Lafa ósköpin
öll um hatta verið r'ituð, og það
framiirskarandi merkilega í því
sambandi er það, að sú grein
stendur þann dag i dag öldnngis
óhögguð og óhrakin frá uppl.afi
til enda, þrátt fyrir alt, sem um
hana hefir' verið rætt og ritað. En
merkilegt má það heita, að enginn
hefir enn komið, sem hefir kunnað
að taka málið ré.tt upp, því þrátt
fyrir það, þó Tíundargroinin væri
saildarlega rituð og rökstudd, þá
var enginn hhrtur auðveldari, cn
að draga að mestu leyti áhrif
hennar frá ahnennin,gi. ICn sá var
eiun vegur til þess, að taka málið
rétt upp. Grein sú i Samcining-
unni, setn orsakaði Tíundargrein-
iitia, er of stirð og tiær því giaurs-
legu framsett, og það notaði vin-
ur minn H.L.B. (og ég lái honum
það ekki) og tók svo allan ibúniug-
inn eins og hatttt var til fyrir-
myndar og málaði þessa afar á-
hrifamiklu mvnd fyrir alþýftu, sent
allir störðu á, og hafa starað edns
og steini lostnir fram á þennan
dag. það hlægilega og aðdánnlega
er, að af öllttm, sem á móti hafct
ritað, hefir sá rattði þráður verið
ráðandi, að ráðast að og hamast
á höfundinum og því, að m'yndin
sem' hann dró, væri ranglát og ó-
alandi meðal kristinna manna.
Ritsitjóri Heimskringlu gerði Itrittg
utan mn aðal máLefnið, sem lá til
grundvallar og lokaði það iinni,
og allir hafa síðan, bæði vitrir og
■óv’itrir, nákvætnlega rakið spor
hans og farið eftir þeim sama
hring, og þess vegna hefir ávdnn-
inigurinn af öllum þeim gaura-
gangi qg hringsóli ekki orðið ann-
að en tómt spark og troðniugar.
Fyrir minna hugsjóna attgu hetir
aldrei borið meira og fegurra cfni
að rita nm en eiumitt þetta, og
tnig hefir aldnei langað meira til
þess, að hjálpa nokkrum manní en
séra Jóni þá, þegar áhrif greinar-
innar ætluðu að gera út af við
blessaðan karlinn. það var búdð
að slá vopnið úr höndum lians og
allra vcstan prestanna með þe'im
ajfarheétti og víðtæku áhrifum, sem'
TíundargTeitiin hafði á huga
manna og það þurfti að koma
rnaður ítr alþýðuflokknum, sem
gæti kipt öllu í lag, eða að minsta
kosti mýkt og dredift. En ég var
þanmig settux, að mér var það
ekki mögulegt. I/ögbergi var lok-
að fyrir tnér fyrir sára litlar sakir
B.L.B. ojg blað hans ætíð oipið til
að bera blak af mér, þegar þörf
gerðist. Ég sá strax, hviernig átti
að verja máJið, og það var efni i
ednia fegurstu grein, scm nokkurt
alþýðttblað getur flntt. Kjarni mál
eínisins var hreinasti igitnsteinn,
það var sól, sem stráði geiislum
sínum í allar ábtir. það var trú,
von og kærkiikttr. það var elskati
og traustið, og hvað mikið vilja
svo þeir ntenn og konur leiggja í
söluniar fyrir þann mann eða það
málefni, sem þeir bera elsktt ög
traust tíl ? Tíunda partitin af fylgi
símt og efnum, eða hversu mikið?
Nei, það á enginn brotareikniingur
að koma þar við. Ef elskan og
traustið er lireint og faitslaust, þá
fylgir maðttrinn því allur rnieð lífi
og sál, og sér ekki afbir meiuti, sem
f>TÍr það er gert. Og til að rök-
styðja þetta, var auðvelt nð íá
hundrað dæmi hvert öðrtt fegnrra.
þannig ábti að taka máliö upp og
sýna almenmitiigi þessa hltð þess,
ett varast eins og heitan eid, að
kasta fram ttokkru stygðaryxði til
höfundarins. Hann var búinn að
má' áJtrifttm og alþýðtt ltyll'inni, og
því var það að liella oHu í eldinn,
að Teyma að svivirða hann. — Kn
var það nokkur þörf.fyrir ri'ts't'jóra
Hioi'inskriitigl'U, að semja þetta
Jxetta meistarastykki, sem fór eins
og fleygur gegn um þjóðflokkinn
og skffti mönnnm í tvær raðir ?
þessu ætla ég ekki að svara, vegna
þess, að ég ætla enga vörn eða
deilu að rita. En ég ætla að svyra
því, að engmu ritstjóri eða blað
hefir þolað annað eins og gengið
þeigjattdi framlvjá, eitts og B.L.B.
og blað hans af mótstöðuflokki.
Og hugsið yður nú áð vera í rit-
stjóra sæti og hafa orðið svo láti-
satnur, að eignast hieila skjald-
borg í krfngum sig af ■atgerfis-
mönnum, bæði á andkigan og Hk-
amlogan hátt, sem allir stanida
með Rimmigígju reidda um öxl
og glotta við tönn, og segja allir
þessi sömu orð : “Mér Jeiðist þóf
{'ietta, sveinar”, — þá er varla að
iurfta., þó ritstjór'inn skari frá sér
einstöku sinnttm og sýni þar með,
að hann verðskuldd fylgi. Enda
má hantt eigia það, að jxigiar hann
fer af stað, þá standa aðrir tftir
eins og hálfvi'ta ungliugar. J>ann-
ig var það í tíund'ar-ntiáli'n'U.
Um “Afa-greimna” ætti ég fátt
að seigja, hún er sprobtin ai illri
röt, og enginn getur lesið víniber
af þi'stkim. Höfundurinn gat ekk'i
með nokkurri sanngirni átt minsta
vausa af henni, nema hjá þeim
inönniim, sem lieimta það af öðr-
um, sem 'þedr ekki vilja e.ða geita
sjálfir. Eg var staddur í Wiktnipeg,
þegar ég las grein þá í Sameining-
unni, setn gaf orsök til “Afa-grein-
arinmar”, og svei mér ef ég lýg
því, að ég bæði grét og hló í einu,
þegar ég sá þetta axarskaft, Eg
vissi, eins og af höndunum á mér,
að úr þessu svarta skýi mundu
koma þrumur og eldingar eða felli-
byljir. þess utan er mér sárilla
við heimatrúboðs imey.xliö', sem
átti að gróðuraetja imt í sálir
Ves t u r, í sleiidi ng a, s«m mesta
happaigrip fyrir heknaþjóðiua'. Og
því álít ég ‘‘Afa-grein'ina” eina
með þeim allra mikilvægustu og
nýtustu, sent bdrtar hafa verið
hér vestra. Húu var sannarlcgt
salt í heimatrúboðs málið. Áöur
var það væmið og ólystugt og fór
huldu ltöfði. F,n eítir þá grein
fóru menn að geta bragðað á
grau.tnum og drógu djásnfð fram
í dagsJjósið til þess að sjá, hvers
virði það væri.
Lárns Guðmutiidsson.
JÓN : “Nú hvernig gekk það
me-ð jónífrú A. ? Hefirðu tajað við
föður hennar, eikts og þú ætlaðir
Jtér?”
“Axel : “Já"
Jón : “Hverju svaraði hatm ?!’
Axiel : “Ég sagði við hanti': ‘Hr.
Péitur, ég eíska dóttur yðar’, og
hanu svaraði: ‘það geri ég líka.
Við skulum heldur tala um eitt-
hvað annað’."
Það var þeim mátulegt
Fyrir nokkrum árum síðan vortt
Gyðingar gerðir útlagar úr eitm
héraði &• Rússlandi. Höfðu þi
bændur ,þeir, er við landamaerin
bjuggu, góða atvinnu við að flytja
þá yfir landamærin.
Tveir ökumcnn, sem ávult ábtu í
illdöilum, mættust einn dag imeð
sinn G.yðinginn hvor.
Um lei-ð og annar þeirra ætlaði
að aka framhjá til þess að forðast
illdeiJur, reiðir hinn svipuna til
höggs, en hittir ekki lahda sinu
heldur Gyðinginn.
“Fyrst að þú lemur tninn Gyð-
ittig, þá skal ég lemja þinn", segir
sá, sem framhjá ætlaði, og aú
byrjaði svipubardaginn á Gyðéng-
unum, sem hélt á'fram þattgað til
ökinnennirnir voru orðniir upp-
giefnir. 1
þá ris upip annar Gyðinigurinn og
hriitidir Rússanum ofan úr kerr-
tinnii, ett undir eins og hinn Rúss-
inn sá það, stekkur bann oían nr
sinni kerru og flýgur þegar á
landa sinn. Meðan á áflagunvmt
stóð, óku Gyðittgarttir 4 brott
með kerrttrnar og Laifa ekki skilað
þeim síðau.
Áhrif matarins á lundernið
léftir því, sem franskt hetlbrigð-
isblað segir, á svínaket, þegar þess
er neytt mestmegtiiis, að gera
manninn óáuægðan og bölsýuian.
Sé uxakjöts neytt að jafnaði,
gerir það tnatutirm hrausbsut, hroka
ftilla.it og ákafatt við vinnu, en
sauðaket þar á móti gierir matm-
inn þunglyndan. Maður, sem borð-
ar að jafnaði kálfsket, verður fjör-
Utill og táplaus. Egg og mjólk
gera konutta heilsugóða og frjáls-
lega, en srnjör, sé þess neytt tíl
muna, gerir manninn kærulansan
og laitan.
Epli eru ágæt fæða fyrir þá, sem
haia andlega áreynslu. Kartöflnr
gera manninn latan og auka óþæg-
ittdi. Mustarður heldur minuinu
við líði til elliáranna og jafnviel til
æfiloka.
Ameríkska blaðið, sem þetta er
tek'ið úr, bætir þessu við :
“Ettir er að vita, hve tr.ikil
saunindi eru fólgin í þessum stað-
hæfingum".

The Winnipeg ITercantile Trust Co
( LÖGGILT MEÐ SÉRSTÖKUM LÖGUM )
LÖGHEIMILAÐUR HOFUÐSTÓLL $1,000,000
ðtjoronroefnd :
FORSETI: D. R. DINGWALL, forseti D. R. Dingwall, Limited. VARA FOR-
iSESAR: WILLIAM J. BETTINGEN, ráðsmaður Imperial Elevator Co. J0HN
LESLIE, kaupmaður.
STJÓRNENDUR:
W. MADELEY CRICHTON, félagi f lögfrseðingafélaginu Daly, Crichton & MoClure.
JOHNSON DOUGLASS, ráðsmaður Douglass-Mclntyre Prentsmiðju félagsins.
STJÓRNENDUR:
GEO. LAWRENCE, Þingmaður f Kiilarney. E. S. MILLER, ráðsm' Winnipeg
Mercantile Trust fölagsins og varaforseti E. S. Miller, Limited. ALEXANDER
REID, formaður Western Elevator félagsins. ARTHUR E. ROWLAND, f félagiuu
Rowland & Parker, Wholcsale Jewéllers. WILLIAM A. WINDATT, kola kuupm.ðr
REYKNINGA YFIRSKOÐARI: T. HARRY WEBB. LÖGMENN: DALY,
CRICHTON & McCLURE. BANKARAR: THE BANK OF TORONTO.
FKLAG ÞETTA hefir með ldggildinga leyfi sínu, vald til
að verja fé félaga og einstaklinga, að sjá nm fast-
eignir, að lána fé gegn fasteignum, og öðrttm tryggum
eignum; að verja slnu eiginn og annnara fé; að taka við
annara fé til geymslu. Einnig hefir það vald til þess,
að skifta dánarbúum, geyma fé ómyndugra, og að leysa
önnur slfk störf af liendi.
THE WINNIPEC MERCAKTILE TRUST CO'V.
verður Öflugt HEIMA FÉLAG, stjórnað með hyggindum
og varkámi, með þeim ásetníngi að örfa það, að útlendu fé sé
varið til framfara fyrirtækja hér f landi. Félagið vonar að
verða hið öflugasta VESTURLANDS FÉLAG sinnar teg-
undar. Stjómendur þess hafa ákveðið að bjóða 250 þúsund
dollars af höfuðstól þess til sölu f Manitoba Saskatchewan og
Alberta, áður en aðrir fá kauprétt Og TÖLUVERÐUR
HLUTI ÞESSARAR UPPHÆÐAR HEFIR ÞEGAR
VERIÐ KEYPTUR.
Þessi hðfuðstóla hluti verður seldur með 15% yfirverði.
En stjómendur ráða hvort verðið verður hækkað á nokkru
sem sfðar kannn að verða selt. Borgunarskilmálar á núver-
andi íitgáfu eru þessir : —
Það eru fylstu ástæður til að halda, að kaup f The
Winnipeg Mercantile Trust Company, verði
arðsamt fyrirtæki. Hér er um enga áhættu að ræða, heldur
það sem frá upphafi hlýtur að veita góðan arð. Það er skoð-
un stjórnendanna að aldrei fyrr f sögu Canada hafi samkyns
stofnun gefið betri gróðavon en þessi nú gerir.
10% af höfuðstólskaupum
Og 15% yfirborgun
10% af höfuðstólnum ....
Þegar kaupin eru gerð
.....Eftir 3 mánuði'
Löggildingarleyfi fél. áskilur að þar eftir skulu hluthaf-
ar ekki krafðir um meira en 5% af höfuðstóls kaupum sínum
á hverjum 3 mánúðum.
Eins og sýnt er hér að framan, þá eru stjórnendur og
embættismenn þessa félags í fremstu röð þeirra, sein liafa pen
ingaleg efni, starfslega þekkingu og viðskiftalega varkámi.
Þeir eru allir velþektir “ business ”-menn, sem hafa unnið
sér traust og hylli landsbúa, og sem treysta má til að stjórna
félaginu með gætni, — um leið og þeir hafa álirif til þess að
útlandir auðmenn verji fé sínu hér f landi.
Áskriftir fyrir frá 5 til 2oo hluta verður veitt móttaka frá hverjum sérstökum kaupenda.
Frakari uþplýsingar fást með því að skrifa eða finna
IE3. S. MILLEB, ~R, ALnSTVT A TÖTT~R,
PHONE 2083
217 MclNTYRE BLOCK, WINNIPEG. MAN.