Heimskringla - 11.05.1911, Blaðsíða 4

WINNIPEG, 11. MAÍ 1911.
HEIMSKRINGEA
Heimskringla
Pablished every Thursday by The
Heimskringla News 4 Hahlishing Co. Ltd
VerO biaösins í Canada og Handar
|2.00 um 6riö ifyrir fram horaraO),
Sent til islands $2.U) (fyrir fram
borgaö).
B. L. BALDWINSON
Editor & Manager
Oöice:
729 Sherbrooke Skeet, Winnipeg
BOX 3083. Talslml Oarry 41 10.
í myrkri hulið.
Mr. Borden sýndi fram á, aS
þessi 5 manna nefnd, sem L.aurier
ætlaSi aS setja, væri þýðingarlaus
sökum þess, aö hún heföi ekkert
vald til þess aö krefjast eiöfestra
framburða af vitnum. Ennfretnur,
að nefndin, samkvæmt uppástung.u
yfirráðgjafans, hafi ekki vald til að
rannsaka það atriði, sem fjallir
um aðalatriðið, sem sé það, hvað-
an Mr. Oliver hafi fengið fé }>etta,
og á hvern hátt hann hafi grætt
það fé. Ennfremur, að nefndin ætti
ekki að hafa vald til að rannsaka
gögn þau, sem herra Gillicuddy
hefir fram að bera. Öll önnur rann-
sókn væri óþörf, ef ekki mætti
ra:in«aka þessi gögn. því að öðr-
um kosti mundi sú grunsemd
magnast meðal alþýðunnar, að
sambaJidið milli Dndvals C.N.R.
i J félagsins í Saskatchewan o.g fjár-
upphæðarinnar, sem um sama
J>að var mikið rætt um það
blöðum þessa lands, þegar Hon. I
iFrank Oliver, innanríkisráðgjafi , leyti hefði verið sett á banka und-
Laurier stjórnarinnar, ferðaðist
fyrir nokkru um Vestur Canada,
hve honum var kuldalega tekdð í
hieimaíylki hans Alberta. Svo hafði
kveðið ramt að þessu, að nokkur
hluti Liberal flokksins þar neitaði
að boða til fundar til að veita ráð-
gjafanum móttöku eða koma á
fund, þar sem hann ætlaði að
halda ræður sínar. Og víst er um
það tvent, að Liberal flokkurinn
var þar þá í tveimur andvígum
hiutum, sem anhar studdi ráðgjaf-
ann að málum, en hinn ekki. Og
svo segja blöðin að ramt hafi
^kveðið að flokkadrættinum innaií
flokksins, að sá hlutinn, sem ráð-
gjafanum fylgdi, óttaðist að hann
fengi ekki áheyrn, og tók því það
ráð, að haf i við hendina — haeði
litan hússins og inni í sjálfum
fundarsakuim — bæði lögreglulið
frá bænum Edmonton o.g menn fir
riddaraliði Norðvesturlandsins. —
Ekki var ljóst af blöðunum um
þetta leyti, hver orsök ágreinings-
ins jnnan Liberal flokksins hafi
ir nafni innanríkisráðgjaians, hefði
svo náið samband, að nœst vissu
gen.gi,
En Laurier sat við sinn keip.
Ilann neitaði að veita þá rann-
sókn, sem trvgfö ákveðna vissu
um þennan gróða.
það hefði verið hyggilegra og að
öllu leyti sanngjarnara, að leyf i
rannsókn, — fullkomna' rannsókn,
heldur en að fela Ijósið undir mæli-
keri. — þar sem ekkert er að
hylja, þar er myrkrið algerlega ö-
þarft.
Stórskáld— leirskál J,
blaðamenn- -
og Uaðasnáðar.
Hið svo nefnda Menningar-
félag*), sem stendur í (einhverju)
Vetið, Og út í frá mun alniehnittg- j sambandi við .Únítara-söfnuðinn
tlr eh'ga vissu hafa um það haft ; bér í borginni, hefut í tvö skifti
e:t hitt vita allir, sem hlöðunum | undanfarið flutt erindi af allmerk-
hafa fvlg.t, að ágredningurinn er á- um mönnum um b 1 a ð a -
kveðínn og flokkurinn ekki ein- m e n s k u og skáldskap,
fauga um þennan ráðgjafa. j með tilliti til íslendinga, einkum
En nú hefir mál komið up.p í ' hír vestan hafs : k™íur f* av,ítur-
Ottawa þinginu, sem varpar ; Var yrn fynrlesturmn (um lhöa-
skýru ljósi yfir þetta atriði : Sir mensku) ,fluttur.‘ miðpim februar
Wilfrid Laurier gat þess þar fyrir
nokkrum dögum, að kvörtun hefði
til sín komið frá manni edaum
gegn innanríkisráögjafanum, og
væru ákærur þessar hinar alvar-
legustu. Ráðgjafinn þar nefndur
‘grafter’ o.g ‘boodler’, og öðrum
slíkutn vansæmdartitlum. Laurier
gat þess, að sögumaður sinn hefði
heimtað, að rannsókn yrði tafar-
laust hald.in í málinu, því að at-
ferli ráðgjafans væri að eyðiliggja
Liberal fíokkinn. Hafði og sögu-
maður hótað Laurier því, að ef
rannsóknin yrði ekki hafm, þá
skyldi hann leggja öll þau gögn,
sem hann hefði ttm sekt ráðgjaf-
ans í hendnr andstæðinganna. —
Laurier kvaðst hafa tjáð sögu-
man:ii, að hann væri sannfærður
um sýknu ráðg.jafans, og að sögu-
af dr. Sig. Júl. Jóhattniessyni ; —
! með hans fornu einkennum :
í strangar og lítt samrýmanlegar
kröfur til blaðamanna ; hlaut
strapc á fundinum frek mótmæli úr
| ýmsttm áttum, og játti þá fyrir-
lesari sumum þeirra ; fór þar
margt í millum. Seinni fyrirlestur-
! inn (um skáld og hagyrðinga) var
haldinn á skírdagskvöld fyrir fá-
menni af Guðmnndi presti Árna-
[ syni ; mjög ljós og skýr, látlaus
| oíj árásalatts ; — en þótt r.okkttr
i orðaköst ættu sér stað á 'un lln-
| um, kom það úr annari att : af
: imdnngengnum blaðastælum c:n-
staklinga, er þar voru staddir.
þess má geta hér um ietö, að
fyrir nokkrum árum kom hotð <<g
, vægðarlaus árás a
i mensku yfirleitt fram
íslen/.ka r l:< r a-
í fvcu'.citn
maður sinn gæti tekdð hverjt þá | kirkji.félags-forsetans ; og ]j ‘ * t j
stefnu í málinu, sem honum be/t J mjög mörgum þar farið með ó-
líkaði. Ilerra Oliver bar sök af bæfl 'gri óbilgirni, og alt um of
sér og krafðist þess, að rannsókn | ráðizt að einstaklin.gnum. Var j>ar
j<rði hafin. Hnirier stakk þá upp einkum snúið feiknar óvæg.ilega uð
á 5 manna þi,n.gnefnd til að rann- dr. Sig. Júl. Jóh., sem um það
saka kæruna, en sú upipástunga
var svo levíslega orðuð, að Con-
servative flokkurinn var sannfærð-
ur um, að hinn sactni tilgangur
stjórnarinnar væri sá, að sú rann-
sóknarnefnd yrði þýðin.garlaus.
Málið er risið út aí því, að fyrr-
um ritstjóri blaðsins Calgary
News, herra Daniel McGillicuddy,
bar það á ráðgjafann, að um sama
leytið, árið 1908, sem ráðgjafinn
veitti Canadian rTorthern járn-
brautarfélaginu leyfi til þess að
velja 680 þústittd ekrur af laatdi,
hvar sem það vildi í Saskatche-
wan, í skiftum fyrir jafnan ekrtt-
fjölda, sem félagið átti tilkall til
í (Manitoba fylki, en vildi ekki
nýta, — hafi 50 þúsund dollars
verið færðir inn í reikning ráðgjaf-
ans á banka í Edmonton frá banka
í New York, og litlu síðar önnur
upphæð — 19 þúsund 350 dollars.
Herra Gillicuddy, sem er Lib-
leyti átti í vök að verjast mörgu :
— meðal annars mun um það
leyti hafa úr annari átt verið haíin
árás á skjólstæðinga hans, Hag-
yrðingafélagið (þá ný-stofnað) ; og
sá ég þar vörn hans góða til
móts. —
það kann að sýnast svo, sem
það tvennt sé ekki mjög nátengt
hvað öðru : skáldskapur og blaða-
mennska. Enginn vafi er þó á því,
að hvað Vestur-íslendiaga snertir,
þá er því svo varið. því helzt
vildi ég segja, að blöðin hér hafi
ekki hing.að til komjzt af án
“skáldaitna” ; — fremur en vesal-
ings skáldin hafa komizt af án
hlaðatma. — — — íslenzkri
BLAÐAMENNSKU hér vestra
hefur liingað til verið svo háttað,
að blöðin hafa mestmegnis á bón-
björgum lifað, með meiri partinn
af innihaldi sínu. Blöðin vafalaust
í fyrstti fátæk mjög, — og almenn-
eral, kvaðst hafa öll skilríki fyrir ingur talið það eins konar skyldu
stna að hlynna að þeim eftir
megnd, Itæði með skilvísi og efnis-
forða (“fréttum” þá auðvitað
mest) ; en þá um leið þegjandi á-
þessari ákæru, sem er sú, að C.N.
R. félagið hafi séð til þess, að ráð-
gjafirm fengi þessar fjárupphæðir
fyrir hlynniudi þau, sem hann
vedttá félaginu við landvalið. — En
ráðgjafinn neitar þessu sambandd,
og kveðst hafa veitt félaginu þessi
landvals-hlynnindi af því hann hafi
skoðað það til hagsmuna fyrir
Canada ríki í beild sinni.
Andstæðingar á hinn bóginn gerð
ust spurulir, vildu fá að vita,
hvernigi ráðgjaunn hefði fengið
þessa peninga uppbæð svona alt í
einu, og rétt eftir að hann hafði
pert C.N.R. félaginu þessa þægð.
fteár benda é, að upphæðin, sem ! fylgislausri menningarstefnu, — og
um er rætt, sé jafagildi þess ef fé- | svo hitt, að krefjast ekkj aðganys-
lagið hefði þægt ráðgjafanum 10 eyris í neinni mynd af almenningí
cents fyrir ekru hverja, sem það fyrir ábeyrnina.
fékk að velja í Saskatchewan. I Höf,
* ) það má gjaman geta þess,
þeim til athugunar, sem ekki vita,
að þetta Menningarfélag er hið
: eins íslenzka félag hér, sem heldur
uppi stöðugum fyrirlestrum. Má
félag þetta heita vel skipað, svo
! mjög sem vænta má efbir atvik-
! um, — fyrirlestrafærum mönnum.
j Annars er það stórum virðandi,
I þegar til alls er litið, — bæði það,
að halda hér uppi óháðri, flokks-
skilið sér rétt til, að fá pláss í
blaðinu með þetta eða hitt vildar-
ntál sitt, — hvort setn það nú var
lí thver tegund vestheimskrar
heimspeki, eða þá nágrannakritur
í algengustu mynd. Ilefur svo
þetta lag haldizt við og orðið að
van.i, — alt að einu eftir að hlöð-
ummi fór að vaxa fiskur utn hrygg
og voru farin að btra sig ágæt-
iega ; og endirinn þá orðið sá, að
fclöðin h.ifa — orðið eins konar
ruslakistur fyrir alt að lélegustu
tilraunum almennings til að stinga
niður penna. Hefur þettað gert
mikið ilt, þar sem með þessu virð-
ingin fyrir blaðmennskunui er sett
í veð. því eins og er, má svo heita,
að hver rnaður eigi aðgáng “í
blöðunum” með hvað sem þeim
sýnist ; enda sér það og á ýmsu
því drasli, sem í islenzku hlöðitn-
um hér birtist. En í annán stað
eru ekki nærri allir nú orðið svo
skyni skroppnir, að gera ekki
hærri kröfur til blaðamennsku en
þettað ; og mjög óvíst, að íslenzku
hlöðin sótt nú len.gur í skynttgra
ma:ina augum undanþegin almenn-
ustu kröfum til blaða yfirleitt, —
eftir að þau eru alveg skriðin úr
fátæktar-kútnum, orðin útbreidd
og fyrirferðarmikil, og enda arð-
vænleg “business”-fyrirtæki. Hitt
er annað mál, jtó að einn og ann-
ar verði feginn að nota plássið í
hlöðunum fyrir áhugamál sin (hver
svo sem þau eru) ; jtví jtví er að
tjalda, sem til er. En ekki þætti
mér ósennilegt, enda að stimu
levti heint kunnugt, að ýmsir hinna
rit.fcrustu landa vorra hér drægu
sig í hlé frá blöðunum, af þvi jteir
kærðtt sfg ekki um, að láta sjá sig
fara í J>eim félagsskap, sem þau
(þ. e. blöðin) byggir. Annars veg-
ar virðast “business”-hugmyndir
hlaðei.getidanna sjálfra ttm blaðeign
o.g hlaðút'giáfu ekkj komnar lengra
á veg en það, að sjálfsag.t sé að fá
a 1 t , efni hlaðsins viðkomandi,
sem h llegast (ltvað sem gildintt
líði) ; það sé fyrsta og æðsta hoð-
orðið. því hitt mir.i ekki í tnanna
minnnm, það ég til veit, að ís-
lenzku Viesturheims-blaði hafi neitt
sinn dottið í hug, að bjóða nokkr-
tim manni þóknun fyrir ritsmiðar,
— noma þá helzt hugsanlegt af til-
viljun í þeim napðttm, að efni hefði
skort til að fylla dálkana með
“einhver ju” * * ). Að visu skal því
hvergi neitað, að ég hafi ekki af
blaðamanns vörum hér orðið
gremjti var yflr þeirri eftirmæla-
og leirljóða-súptt, som að blöðun-
tim streymdi jafnt qg stöðugt. En
ekki hefi ég séð neitt vdð j>eim leka
gert enu, sem dugi. Kemttr sér þar
og vel jxuð “frjálslynda” álit staks
manns innan blaðamanna-flokk<*-
ins, að blöðin eigi að vera eins
konar ritvöllur almen.ni.igs, þar
sem fólkið fær að leiða hesta sína
saman eftir vild, og bera fram stn-
ar andans afurðir. Og verður ekki
annað séð, en að það hlaða-
mennsku-“princip” sé prýðilega
þægilegt í vöfunnm til að fá ódýrt
og hæglega efni í blaðið. þvi alt af
er nóg til af náttngum, sem hafa
gaman af að siá nafnið sitt á
prenti, sé þess nokkur kostur. En
í annan stað renna centin * * ) ljúf-
lega niður með eftirmæla-súptinni
og leir-grautnum, o<r hæta blaða-
manninum vel í munni eftir }>áð
ómetí, sem fram hefir verið borið.
þá eru nú SKÁLDIN nœst. —
Að skáldskap Vestur-lslendinga
heíir ekki sjaldan sést vikið, aust-
an hafs og vestan, — ýmist til að
dá þá stærstu eða stjaka þeim
smærstu ; og hefur hvort tveggja
reynzt jafn auðunnið verk ; svo
mjög ber þar í millum.---------Sem
menn vita, er skáldskapurinn —
auk sögufræði, og þó fult svo
framarlega reyndar — elzta og
þjóðlegasta menntagreinjfsliendin.ga.
það er nú liðið alt að 40 árum
síðan íslendingar flutttist hingað
fyrst. Má nærri geta, hvort ekki
hafi margur dável hagmæltur mað-
ttr fluzt hittgað vestur á öllum
J>eim tíma ; enda vitum vér og um
ýmsa þeirra. Skal þar á meðal
fyrst og fremst telja nokkttr skáld,
sem hlotið höfðu fulla viðurkeitn-
ingtt heima, fyr en hingað fóru.
Mætti þar af ætla, sem einhver
talsverð skáldæð mundi lifandi
tneð Vestur-íslendingum. Er þess
og sízt að synja, að svikalaust er
það að vöxtunum, sem áður hefur
sést í bundnu máli á almanna
færi : í blöðum, Ijóðakverttm og
kvæðabókúm ; og mætti þó að
sjáirsögðu ætla, að þar sæist að
eins lítill úrvals-(! )partur. “Gáf-
uð þjóð í nýju landi”(! ) ; — svo
mætti einmitt ætla, sem hæfileikar
I
*) Undarleigt tilvdk er það, að
þrátt fyrir það, þó að blöðin
heima sétt borguð svo illa, sem all-
ir vita, þá er þó nú orðið iðulega
borgað fyrir ritsamningar í blöðin;
o.g standa Austur-íslendingar Vest-
ur-íslendingum áreiðanlega framar
að menningu í þessu atriði.
Höf.
* * ) BJöð borgast hér ágætlega.
Höf.
hennar og kostir lyftust Jtar (þ. e.
í itýja lattdinu) ttpp á æðra og göf-
ugra stig, og þá auðvitað helzt
hennar bel/tu kostir. þegar Norð-
menn, sem að íornu voru skáld-
jtjóð, íhittust til Islands, spratt
þar ttpp hinn ágæti f trnaldar-
skáldskapur íslendiuiga. Svo skyldi
nú og vera hér, ekki sizt hvað
skáldskapinn snertir, J>ar sem auk
j>ess atgjörvi þjóðarinnar yfirleitt,
! — að minsta kosti það, sem út
horfir, — virðdst glæðast nýjitm
eldi hér vestan hafs. Næsta spurn-
ingin er þá : :vær sá eldur til
skáld.skaparins ? — því er skjót-
^ svarað : það er talsvert úr leið
: (að mínum dómi) að svo sé enn,
, .jaf-n yfirleitt o,g í annarí, t.d. verk-
legri, framsókn. Að vísu væri það
I hýs:ta ósanngjörn krafa, að hnast
við mjög blómlegu inenntalífi af fá-
mennum jtjóðflokk, á fátœktar- og
nvib.vlis-árum. þó er því ónedtandi,
I að hér hafa myndazt 3—4 góð
skáld. (Um höfunda í öðrttm bók-
miennta-friæðtim er varla að
ræða, vor á meðal.) þess utan eru
hér stöku menn, sem hafa alt að
því snildar-vald á meðferð máls og
ríms ; en aldrei hrtfa fram leitt
neiita ferska, sjálfstæða né frttm-
lega lni.gsun, — nema J>á kann ske
griipna á lofti, frá öðrttm komna ;
en vegna hraðvirkni sinnar, bón-
j>ægni og orðam.ergðar hlotið hik-
laust “skálda”-nöín af sjálfttm sér
orr öðrnm ; ættu þó ölltt lielzt hag-
yrðingar að kallast. Annars ertt í
þe:m flokki (hagyrðinga-flokkinim)
aö réttu framtali ekki svo lítill
fjöldi ýngri mamia o.g eldri, — og
snmir hreint ekki svo slæmir. þó
hyy.g ég fult svo fjölmennan flokk
h'nna svo ncfndtt “leirskálda”, þ.
e. (sálar-) smælingja, sem hvork.i
haía vald á meðferð máls, ríms né
efnis, svo að jafnvel nemttr ekki
vanalegri hvers dags greind. Og
vill j>ar svo kvnlega til, að litlu
roinna mttn hafa fvrir almetining ^
bordð af andans afii.rðtnn J>essarar
ljóðagerðar-hjarðar beldttr en
beg'gja hinna flokkanna, sem ég
minntist á. Svona brjóstheilir
(eða bragðnæmir) hafa íslenzku
ritstjórarndr hér vestan hafs verið
fram að þesstt ; þótt ekki séu þeir
allir jafnt fram teljandi, heldur
hafi einn borið mjög af öðrum í
þeirri tegiind “hrjóstgæða”.
EyrLr noikkrum árttm var, sem
kunnug.t er, sto'fnað hið svo nefnda
“Hagyrðinga-féla.g” hér í Winni-
peg. Var tilgangur þess sá, að hin
nýja ljóðagerðar-kynslóð af þj tð
vorri hér í landi upp ælist undir
“kríttkk” eldri skái'.danna ; og i
þeim tilgangi vórtt skáldin ís-
len/.ku hér heiðitrsfélagar í félag-
inu. Annars er svo að sjá, sem
lntgmyndin hafi í hyrjtin fengið alt
nokkurn byr, þar sem flestallir
rímfærir íslendingar hér ttrðu að
einhverju leyti við félagið riðnir.
Enda er aðal-hugsjón félagsins :
að læra að yrkja, ltvergi nœrri frá-
leit. því í rauninni lera allir, sem
skáld verða, að yrkja, — oftast
hæði af sjálfum sér og öðrttm,
beint eða óbeint, þ. e. ýmist með
sjálfnuminnd eða aðveittri “krít-
íkk” og glæðingu. Ilitt er annað
mál, að inn í þetta félag slæddust,
— annaðhvort vegna brjóstgæða
jteirra skárri í félaginu, eða vegna
einkennilega víðtækra “jafnréttis”-
httgsjóna stofnandans (Sig. Júl.
Jóh.). — stöku maðnr, sem tæp-
lega mátti hagvrðingur teljast. Og
hlaut félagið að sjálfsögðu að
missa við það nokkuð af virðingu
skvnttgri hluta almennin.gs.' En
þó að fólag þetta yrði, þegar frá
leið, varla meira tn nafnið eitt, þá
va<r jtað mestmegnis því að kenna,
að stcfnandi félagsins, sem og var
alla tið lífið og sálin f félaginu
meðan háns naut við, flutti algert
burt af þeim slóðum, sem sjálf-
sagt voru aðalstoðvar íélagsins.
— Ei:ts og ég vék að, þá komu
fram fyrir nokkrum árum, um
sama leyti og Hagyrðinga-félagið
var stofnað, árásir á hinn lélegri
kveðskap Vestur-íslendinga. Sig.
JÚl. Jóh. varð þar fyrir svörum ;
benti ljóst og réttilega á, að stór-
um væri virðandi, hvað íslending-
ar hér ættu mikið af góðum skáld-
um ; hitt eðlilegt, að ekki yrðu
menn góð skáld alt í einu ; fátækt
og annríki ný-innfluttra manna
stæði þar, auk þess, stórum í
vegi.------En nú hefir g.ftur vinnu-
sveinn Heimskringlu stokkið i
bráðræði fram af arkarstafni,
snúningsmikill og snarförulegur, —
og förinni verið heitið í þann veg,
að lemja á leirskáldunum * ).Sýndi
þessi ungi fullhugi jafnskjótt garp-
skap sinn og áræði með því, að
ráðast jtegar á þrjár höfuðskepn-
ur, sem fyrir honutn urðu ; og
lagði hanu lurki sínum af miklum
míóði undir vanga þeim. En þessar
ósmáu stærðir voru þau : Sveinn
gamli Símonarson, Ragnheiður
Davíðsson og Jóhannes Stefáns-
son. Ekki var svo sem að smá-
*) Sbr.: þór fór f Austurveg að
heria tröll.
Höf.
mennitnum snúið ! Að vísu komst
ofurhugi þessi hvar.gi nærri ó-
meiddur af hólmi um }>að lauk ;
því ýmsir ttrðu fyrir honum, sem
guldit líku líkt, svo að af hlutust
sonpköst mikil og sauryrða-hríðar;
og lítur nú svo tit, sem drjúgur
búhitir muni af þeim viðskiftum
hrjóta fyrir íslenzku hlöðin hér
fram á sumarið. — En ekki gat óg
annað en glaðst af því, að Sveinn
gamli auminginn háfði nú enn á
ný fengið sömtt hlýju og hjartan-
legu viðtöktirnar eins og fyr hjá
sinni fornu vinkonu Heimskringlu,
eftir áverkattn frá vinnumanni
hennar. Og er vonandi, að til
góðra kær.leika dragi aftur á milli
þeirra, hjónaleysingjanna. Nú síð-
ast sé ég og, að sjálf þokkadís
flokksins aí þessu skáld-vana-
hyni*) (“ún.g”-frúin, sem ekki hef-
ur heldttr náðað neinn með því til-
tæki, að “fara til og verða hjón”),
heftir nti heimsótt sinn gamla og
góða viðskifta-vin (ritstj. Ileims-
kringlu) með hæfilegum ljúfmæl-
um, eins og ekkert hefði upp á
slegizt ; enda hefur jtað og dregdð
jtað sem dugði, líkt og vaémta
mátti af svo kveiinprúðttm manni,
— þar sem hún heftir nú, rétt eins
og áðttr fyr, hlotið gistingar-sam-
vist við hann á hans eigin aðsetu-
feldi (blaðinu bans) ; — og fór vel
á því. Annars er alt iitlit til, að
fullar sáttir muni bráðlega kom-
ast aftur á milli beggj t deilu-aðila
(Heimskringlit og skáld-vönúng-
anna), sem hingað til hafa lifað i
svo aödáanleigu hræðralagi. því
fyrst og fremst fer enginn að taka
leirskáldianaínið til sín opinberlega
'(jtví yfirleitt er skáldaþóttinn eitt
af einkennum leirskálda). En jtess
titan telur ltver einstakur af þeim,
sem fintia, að skáldatignin er þeitn
nokkuð vafasöm, það fulla upp-
reisn sínttm eigin höfttndar.heiðri
og ótvíræða undanþágii írá allri
leir-skíru, — hvort heldttr að
hljóta gistingu á gamla staðnum
eins og ívr eftir að því hefir verið
lýst yfir, að “engir flækingar séu
hýstir h'ér”, — ellegar þá að þeir
láta sér nægja, að vera ekki sér-
staklega naíngreinddr til vansæmd-
arinnar. Kn þegar allir eru jtannig
smognir í gegnttm aðhaldsigrind-
nrnar, er attðséð alt komið hless-
ttnarleva í gamla horfiö aftur. —
— — þau ómæli, sem slett var á
þorstein skáld þorsteinsson af ein,
hverjnm Lárusi Guðmttndssyni tir
(seintistu) Heimskringlu, voru sjá-
atile.-a frattt riinnin annaðhvort af
fólsktt eða flónsktt, ellegar jtá öllti
belzt af hvorttm tveggja saman.
— Aðfinnslur við íslenzka blaða-
mennsku ltér hef ég ekki séð nein-
ar, nema frá þeim tvimenningun-
um : séra Jóni Bjarnasyni (fyrir
mörgum árum) og dr. Sig. Júl.
JóhJ (núna nýlega). Náði þó hvor-
ttg fyllilega til. því séra Jóns að-
fi; nshtr lentu tnest í persónulegum
árásum á óvini hans nokkra (jiótt
snild sæist j>ar á hugsun, eins og
oft hjá þeim höfundi) ; — en Sig-
urðar erindi var mestallt tómt
skýjaflug. — En að allmargt sé að
'blaðamennsku vorri að finna, um
það blandast víst fæstum hti.gur,
skynttgri manna, — nema ef til vill
stækustu klikku-snáptinum á hvora
hlið í kirkjutnálum o,g pólitíkk.
Og ætti það þó varla að geta dul-
izt neinum, að' attk þess sem aðal-
inntak hlaðanna hér hefur nti í síð-
ustu tíð, síðan ég fór að fylgjast
stöðugt með, verið fremur illa
sagt fréttadrasl (þýtt eða aðsent),
auk, }>ess kvæðarusl, skammir * * )
og annar óhroði, — þá er mjög
mikill vafi á, hvað mdkdð af þessu
ritstjómar-greinar hafa jafnað upp.
því, að minnsta kosti attnars veg-
ar, hafa þær verið ærið veigalitlar;
en því til móts haía þá aftur þeim
megin mikið fremur sést þýddar
greinar um sitt úr hverxi áttinni,
sem ýmsir kttnna að hafa haft
gaman ai. Hins vegar hafa að vísu
stundum sést k j irnyrtar, skýrar
og skynugar ritstjórnar-greinar ;
en þeim megin aftur hefur f öðrum
atriðum verið jtess óhroðal 'gra og
ver ttm garð gengið- Enn skal því
alls ekki neitað, að talsvert mvtndi
mega hafa saman af allgóðnm
grednttm úr hlöðunum hér í seinni
tíð, — væri allt samanlagt. En
hvað mikið er það móti ölllu
himt ?' Jtað mttndi varla vera marg-
ir “pro cent”.------Eg skal fús-
lega taka það fram, að það sem
ég hefi nú mælt til íslenzkrar
hlaðamennsku hér yfirleitt, stefnir
einkum í garð aðalhlaðanna
tveggja. þá aðra ódöfnuðu vexti,
sem getir hefur að líta í blaðai-
mennskú-reitnum, utan borgar og
innan, hirði ég ekki að fram leiða
hér. — Hvað tímaritunum
vestur-íslenzku við víkur, þá koma
þau tæiplega til greina í því sam-
bandi, sem ég hef um rætt, — þar
sem j>au eru að eins sér-tfnis (guð-
fræðdleg), frammi haldin sitt af
hyerjum liinna þriggja kirkjufiokka,
sem landar vorir til heyra hér,
mestmegnis ritað af ritstjór-
tinum einum, eða þá öðrum
sérfræðdngum. En hitt má.
vaifalaust merkilegt teljast, a'ð
iþær tilraunir, sem gerðar
haia verið til að halda uppd al-
mennu menningar-tímariti, skttli
algert hafa misfarizt ; því annað
þeirra gekk fyr en varði fyrir ætt-
ernisstapann ; en bitt (sem allra
þessara er prýðilegast að útliti)
lenti bráðlega í kirkjumáladeilutrr,
og hefur hángið uppi á jteim lopa
, síðan, —
—það er jafn víst hvort tve,g,g,ja:i
að blaðamennskan hér þ a r f að
lagazt, og að hún getu.r iag-'
azt. En hver er þá leiðin til jteirr-'
ar lögttnar ? — Sú að sjálfsögðu!
hin 'bezta og beinasta, að frairt
komi á ritstjornar-völlinn kjarna-
tniklir mentamenn með nógu fé að
baki, en þó jafnframt alls óháðir
öllum klikkum, kirkj t- og pólitísk-
í um flokkum. Og hlýt ég að álíta
landa mtna hérna meg.in hafs vera
, nú orðna ttm það bdl nógtt þrosk-
aða til þess, að slíku blaði (eða
hlöðttm) yrði fagnað af almenn-
ingi. Yrðu kröfurnar til sl krar rit-
stjórnar að ve.ra þær : fyrst og
fremst, að ekki væri það aðal-
I hlaðamennsku-htihsjóni:i þar, sem
tinn maðttr sagði nýlega, að æðst
stæði hjá blöðunum okkar nútta,.
“að selja sem minstan pappír fvr-
ir sem mest verð”. 1 annan stað
smekklegt val á aðfengmt efni ; —
og J>á ekki hikað sér við, að láta
nokkur oent af hendi rakna móti
góðttm greinttm, sem ltingað tii
pefttr ekki j>ekkzt hér — hjá oss.
Mundi tvennt aftur leiða hér af.
Annars vegar : að brátt drægi tir
því ó'orði, sem á hefir legið
mennta-ástandi Vestur-íslendinga í
skáldskap og öðrum efnum, —■
]>egar að edns sæist úrvalið i stað-
inn fcrir ruslið. því góðir höfttnd-
ar mttndtt þá hins vegar hvetjast
til að hafa sig í frammi á ritvell-
inuin, sem hingað til ltafa dregið
sisr t hlé ; þar sem þeir gætu hæði
vænzt þess, að fá borgað'an að
nokkrtt Jiann timann, sem til rit-
smíðanna gengi, — og þyrftu attk
j>ess ekki að fyrirverða sig fyrir,
aið lit i skrif sín standa inttan ttm
alls kyns rusl.
Kkki skal ég dyljast þess, að
mér finnst hin mesta hjóðar-nattð-
| syn liggja til', að slík breyting,
sem ltér hefttr nú verið snúið að,
komist sem allr afyrst á hlaða-
mennsktt vora. Og er vandsagt,
hve víðtœkar afleiðingar til sannr-
ar framsóknar það gæti haft fyrir
þjóðerni vort hér í álfu. — En
hver jir hafa vilj t, vit eða mátt
til að ríða hér á vaðið ? því skal
ósvaráð. — En hitt skal sagt, að
ótrúlegt þykir mér annað, en að
sá tími sé fyrir höndttm, og víst
n;rr en marga kynni að grttna, að
fullt svo mikill sæmdarauki þyki
)>að efnuðum manni, að láta höfö-
inglega fé af höndum rakna til ó-
háðs blaðs, hókmenta-tímarits
(sem ætti að geta staðizt hér,
hæði hvað lesendur og ritendur
snertir), eða annara menningar-
i fyrirtækja, — eins og að fleygja því
í kirkjuklikkur eða “pólitískar
agitationir”, eins og nú er. En
heldur jer það grunnur minn, að sú
efnammanua-kynslóð, sem nú er
hér ©fst á baugi hjá oss, sé þessa
þó tæplega umkomin að menning-
ar-þroska, — nema ég hafi litið
rangt til ; — tæplega færir flestir
að líkindum, að mjaka sér upp úr
sínum andlegu afhvarfs-lautum,
j þangað sem betur nýtur útsýnis.
þó verður enda það ótrúlegasta
seint alveg fortekið. —
ÞoRSTEINN B.TðRNSRON
I. o.
þann 30. apríl 1911 setti Páll
I Reykdal, ttmboðsmaður stúkunnar
FRAMJtRÁ, að Lttndar, Man.,
eftirfylgjandi emhættismenn í em-
bætti fyrir ársfjórðungdnn maí,
júní og júlí :
Æ.T. — S. J. Sigfússon.
F. Æj.T'.—Kristján Halldórsson.
V.T.—Miss Sigríði T. Johnson.
G. U.T.—Séra Jón Tónsson.
R.—S. Backman.
A. R.—G. J. Breck'man.
F. R.—H. J. Hallson. w...
G. —O. J. Líndal.
D.—Miss Halldóra Einarsson.
'A.D.—Miss Kristiana IHallson.
Kap.—Miss Arnína Siguirdson.
LV.—Jón Guðmundsson.
TT.V.—Björn Hallson.
*) Freyja var Vaita-kyns, shr.
Eddu.
Ilöf.
* *) Vel skrifaðar skammir get-
ur oft verið gaman að lesa ; en
þær sjást nú fremur sjaldan í
vestur-íslenzku hlöðunum.
Höf'.
UNION LOAN & INVERT-
MENT CO. er íslenzkt félag, sem'
hefir skrifstofu að 45 Aikins Bldg.
því er stjórnað af íslendiugutn,
sem eru vel þektir, ekki eingöngu
i bænum, heldur út um sve.tir,
nieðal Islendinga. — þeir hafa stlt
yfir $100,000.00 virðd af fasteign*
um í aprílmánuði, og er það sjald1-
gœít meðal Islendinga.