Heimskringla - 23.05.1912, Blaðsíða 7

HEIMSKRINGLA
WINNTPEG, 23. MAl 1912.
7. BLS^
Landsbanka-rimman.
Bréfkaflar að heiman.
29. íebr. 1912.
I.
BÓKARA-H-NEYKSLIÐ.
Yæntanlega eru menn nú teknir
að skilja, hvaS valdið hefir kapp-
inu í landsbankabókaramálinu ný-
afstaðna, — áhuga bankastjóranna
að £á sínum tillögum fullnægt, og
kappi og ofbeldi ráðherrans að
setja í það sæti einn af auðsveip-
um gæðingum samábyrgðarinnar
og heimastjórnarinnar, þvert á
móti' eindregnum tillögum þeirra,
er þar um áttu að ráða, og um
leið þvert á rnóti lögum, sem þar
um gilda.
Bankastjórunum var borið það
á brýn — manna í milli og í heyr-
anda hljóði —, að stjórnmálafylgi
réði tillögum þeirra, það og ekk-
ert annað ; þeir vildu bola burt úr
bankanum þeim mönnum, er ann-
arar stjórnmálaskoðunar væru en
þeir sjálfir, en pota þar að sínum
skoðanabræðruim eingöngu, — og
þó einkum í hin æðri sætin.
Nú er það hins vegar orðið ljóst,
af því sem fram er komið i gjald-
kera-hneykslismálinu, að banka-
stjórarnir virðast hafa haft full-
gildar ástæður til vantrausts á
manninium, sem hér var um að
tefla, og stjórnarráðið þröngvaði
meðrólögmætu valdi inn í bókara-
stöðuna. þeir (bankastj.) virðast
meira að segja hafa haft svo al-
varlegar og knýjandi ástæður fyr-
ir sig að bera, að það er eitt af
stórfurðulegustu atriðum þessara
hneykslismála beggja, að ráðherr-
ann skyldi ekki umsvifalaust taka
tillögur þeirra til greina, er hon-
ruii var bent á vantrausts-ástæð-
mna, — eins og lika framkoma
hinna svonefndu “gæslustjóra” í
því máii er alveg ófyrirgefanleg og
óskiljanleg, ef nokkur hliðsjón er
höfð á hagsmunum og orðstir
'bankans.
Nei, málið hefir nú snúist svo í
hendi, að það sem bankastjórun-
rim var borið á brýn : pólitisk
hlutdrægni, það virðist nú vera
orðið augljóst, að einmitt hið
sama hefir ráðið gerðum ráðherra
og gæslustjóra í málinu. Og það
er stórfurðulegt, þar sem ætla
mátti, að hag bankans væri með
þessu teflt í áframhaldandi voða,
eða því tálmað, að hægt vrði að
koma leiðréttingu á þær stórfeldu
misfellur, er á voru.
það er nú orðið öllum ljóst, af
ótvíræðtim sönnunargögnum í
gjaldkera-hneykslismálinu, —> að
bankastjórnin hafði gefið heina og
skýlausa skipun um það, að bók-
ari reiknaði ávalt með gjaldkera
vexti af víxlum, sem bankinn
kevpti, eða sæi um, að annar hæf-
ur rnaður gerði það.
þessari fvrirskipun er ekki hlýtt.
Og þann veg er gjaldkefánum gert
það mögulegt, að draga sér af fé
bankans (víxlavö.xtunum).
Hefði bókari hins vegar hlýtt
fvrirskipuninni, var óhugsanlegt,
að fjárdrátturinn hefði getað átt
sér stað, — netna þá með hans
vitund.
Og hvorttyeggja er jafn ófyrir-
gefanleg óhæfa.
Höfuðkostur núverandi bókara,
sem honum var talinn til gildis
fram vftr þann, er bankastjórarnir
vildu fá og báru traust til, var
sá, að hann væri vanur störfunum
og kunnugri. En því kunnugri sem
hann er Og vanari, því meiri og
sterkari eru líkur þess, að hann
hafi einnig hlotið að vera kunnug-
ur hinu átalda atferli gjaldkerans.
Eða hvernig má það ske, að
gjaldkerinn, — sem situr rétt við
andlit bókara og sömu skjölin
ganga til afgreiðslu gegnum beggja
hendur — geti dregið sér stórfé af
bankanum, án þess DÓkari verði
þess var ?
Nefnum t. d. víxilinn 1. des. f.á.,
þar sem gjaldkeri færði bankanum
til tekna 1—eina— krónu í stað 181
kr. 60 aura (sbr. skýrsluna í Isa-
fold 2. þ.m.).— Hví þegir bókari
um þetta — hafi hann orðið þess
var ? Hví leynir hann því ? Hví
vandar hann ekki um það við
gjaldkerann ? Hví segir hann ekki
bankastjórninni frá því og firrir sig
þar með öllum vanda? — Er það
það fvrir þá sök, að hann veitir
því ekki eftirtekt, — sér það ekki?
Og sjái liann ekki slíkar stórfeldar
misfellur, sem gerast rétt ‘‘við nef-
ið” á honum, þá er langt frá því,
að hann sé bókarastöðunni vax-
•nn.
Hér virðist ekki geta verið til
að dreifa nema einu af tvennu :
annaðhvort yfirhylmingu eða ó-
fyrirgefanlegu athugaleysi af hálfu
bókarans.
Og hvorttveggja eru fullgildar
°g knýjandi ástæður fyrir banka-
stjórana, til að halda þeesum
manni frá bókarastöðunni.
En einmitt þenna mann
knýr r.áðherra með valdi inn
í stöðuna, þvert á móti tillögum
hankastjóranna Pg þar um gild-
audi lagafyrirmælum, svo sem fyr
greinir.
Og hví fer ráðherra svo að ráði
sínu ? IIví leggur hann slíkt kapp
á, að halda einmitt þ e s s u m
manni við hlið gjaldkerans — Og
það e f t i r að búið er að benda
honum á misfellurnar, sem tví-
mælalaust stafi meðfram af van-
rækslu hans ?
Hér kemur í ljós sama sterka
tilhneigingin til að breiða yfir og
kæfa með valdi allan grun um
misfellur af hálfu samábyrgðar.
gæðinganna, sem lýsir sér svo ó-
hemju-freklega í flæmings-atferli
ráðherrans í ákærumálinu gegn
gjaldkeranum.
þ a r virðist höfðingja-samá-
byrgðin vera b.úin að ná hámark-
inu — og mætti þá sól hennar fara
að síga á lofti lir þessu.
það er þannig öllum ljóst, að
bankastjórarnir höfðu ekki einung-
is fullgilda ástæðu, heldur og
1) e i n a s k y 1 d u til að leggjast
á móti skipun þessa manns i bók-
arastöðuna. Eins og líka hver
sæmileg landsstjórn mundi hafa
talið það sjálfsagða og ljúfa skyldu
sína, að styðja bankastjórana á
alla lund, tii að fá sem allra
fvrst illgresið upprætt með rótum,
þegar þess var orðið vart.
15. marz 1912.
II.
ÓALDADFLOKKUR!' FJÁR-
GLÆFRAIIENN!
það var heróp Ileimastjórnar-
manna í baráttunni fyrir innlimun
landsins — í baráttunni um völd-
i in — biaráttunni fyrir lífi og hags-
I munu samábyrgðar hinna svo-
j nefndu “höfðingjastétta” vor á
meðal.
Óaldarflokkurl i
F járglæframenn! 1
þ a ð var lierópið við síðustu
! alþingiskosningar. Og það hreif —
þá í svipinn.
Vitfirt óaldar- og fjárglæfra-
stjórn : Með því herópi var reynt
að níða æru og mannorð af fyrv.
i ráðherra Birni Jónssyni, — hon-
| um, sem fyrstur manna rótaði við
rotnuninni. Og sigri munu þeir
| hrósa í þeim hildarleik, æpendurn-
ir.
Stundarsigri!!
En vel sé þeim, er starfið hóf,
þótt eigi fengi hann það til lykta
leitt. — þ a ð tekur lengri tíma :
j áratugi, mannsaldur, einn eða
lleiri. En héÖan af verður það ekki
stöðvað, bælt eða brotið á bak
j aftur. Rækileg gagnrýni á atferli
j “höfðingja”-samábyrgðarinnar er
komin það á veg í huga þjóðar-
innar, að hún verður ekki heft —
j nema þá í bili —, hversu hávær
j lieróp, sem gegn hcnni eru mögu-
uð.
Stundar-ósigur þeirrar alþýðu-
! hreyfingar táknar ekki sigur sam-
ábvrgðar-nátttröllanna, heldur að
| eins framlengingu á dauðastríði
! þeirra.
Enn er herópið sama : Óaldar-
ílokkur! — fjárglæframenn! e f t -
i r að orðnir erit kunnir hinir síð-
ustu viðburðir, er gerst hafa með-
al vor.
Stjórnmálafiokkur, sem hefir
Ilannes Hafstein að átrúnaðargoði
og Lárus Bjarnason að merkis-
bera, — stjórnmálaflokkur, sem
stjórnað er af Jóni Ólafssvni, Hall-
j dóri Jónssyni og fleirum þeirra
nótum, — stjórnmálaflokkur, sem
hefir fvrir leiðtoga slíka menn sem
Jón Ólafsson, þorstein Gíslason,
Pétur Zóphoníasson, Jón Stefáns-
j son, Björp Líndal o. s. frv., h a n n
æ p i r gegn oss til alþýðunnar :
forðist og fvrirlítið óaldarflokk-
inn! Ilrindið frá >'kkur fjárglæfra-
mönnunum! J
Ilvar eða hvenær mundi blygð-
unarleysið hafa komist á hærra
stig? /
þaö er Laufáspólitíkin þetta,
grein í helgri trúar- og siðferðis-
vandlæting og borin alþýðunni í
málgagni kirkjunnar og — flokks-
æsingablöðum samábyrgðarinnar.
Hún reyndist sigursæl síðast,
enda var vígið álitlegt. Og enn er
henni bedtt með blygðunarlausum
ofsa og harðfylgi, og þá einkum
gegn þeim mönnum, er dirfst hafa
að fletta ofan af samábyrgðinni pg
sýna, hvernig þeir, hinir “flekk-
lausu fjármálamenn”, spila með fé
alþýðunnar.
Nú eru það bankastjórar Lands-
bankans, sem æpa á niður með
herópinu fræga Og öllum hugsan-
legutn rógi ; þeir, sem gerðust svo
djarfir, að skygnast um störf trún-
aðarmanns samábyrgðarinnar í
bankanum og leiða athæfi hans
fram í dagsljósið.
— Niður með þá! 1
— Burt með þá!
— Rekið þá tafarlaust!!
— Stundu lengur mega þeir ekki
vera í biankanum!.
— Burt með þá umsvifalaust! —
off helzt í tukthúsiðó
Eitthvað á þessa leið æpir nú
aðalmálgagn samábyr.gðarinnar í
tryllingslegri óhemju-bræði.
það þykist sjá á aðra hönd
blasa við réttmæt forlög samá-
byrgðarinnar — og skelfist. En
hins vegar hyllir undir átrúnaðar-
guðinn í ráðherrasætinu — og
h o n u m , með fulltingi vors
makalausa landritara, er treyst-
andi til að varðveita órjúfanlega
friðhelgi samábyrgðarinnar, virða
aö vettugi hvern “goluþyt” al-
þýö’uviljans, og að öðru leyti að
láta fullnægt hverri hjartans ósk
hinnar miklu samábþrgðar, svo
sem :
Að kevra núverandi bankastjóra
burt úr Landsbankanum, en setja
í þcirra stað einhverja verðuga
gæðinga., segjutn t. d. Ilalldór
J ónsson og Björn Líndal. í gjald-
kerasætið mundi vel til hlýða að
fá Pétitr Zóph., “sökum eldri
reynslu” hans ; en bókarinn góður
sem er — hæfilega glöggur á grun-
samlegar misfellur, sem síður mega
vitnast. En hins vegar b u r t
með alla óráðþæga og taumstirða
starfsmenn. Gæzlustjórar eru vænt
anlega nógir til taks : Kristján,
vilji hann nýta það, Jón Ólafsson,
Tryggvi gamli og Lækjartorgs-
presturinn, hafi hann tíma til að
ltirða launin.
þ á mundi Landsbankanum hæfi-
lega borgið.
Og mundi þá ekki líka mega
náða hinn horfna Friðrik banka-
mann og setja hann á ný í schou-
sveina-fylking samábyrgðarinnar —
gera hann t. d. að bankastjóra t
stað Ilannesar ?
Æ'östi vörður laga og réttvísi í
lattditiu sjálfkjörinn Kristján Jóns-
son — fyrirmynd hinnar lýtalausu
dómarastéttar. Hann upp í dóm-
arastólinn! Svo bert er það orðið
á síðustu timum, ltve vel hann er
því starfi vaxinn.
menn varðar engu, og ekki ættu
að bjóðast blöðum utan landsins.
þegar sá tími kemur — Og hann
virðist ekki afar-fjarlægur — að
oss hér vestra finnist ástæða til
að ræða íslands pólitik, þá mun-
utn vér gera það ótilkvaddir, og
án nokkurar örfunar eða æsinga
austan að.
Vér vildum og mega benda þess-
um brékafla-höfundi og öðrum
Austmönnuim á, að þó Heims-
kringlu að sjálfsögSu sé ljúft aS
fá fregnbréf þaðan að austan, þá
óskar hún að þau sé.u svo valin
að efni og rithætti, aS höfttndar
þori að láta'nöfn stn fylgja þeim.
Ritstj.
Inn í skuggann.
Óma strengir huliðsheima,
hugur dvín við ómælt djúp ;
h-rir andans augum sveima
ótal líf í dularhjúp.
Er sem reki’ á reginhafi
ráðlaust fley á unnarsköflum ;
alt ee fjötrað viðja-vafi
vægðarlaust af heljaröflum.
Ittn í skuggann dauða-dimma,
djitpt í tímans aldasporin,
lítið sögu gegnum grimma,
greypta böli. Á minning skorin
er þar æfi alls, sem lifir,
alt frá lífsins fyrstu rótum ;
en því hverju hvílir yfir
kolsvört nótt aS dagsins fótum.
Ilver neisti’ af ltfsins lægstu eining
á lífsins vonaröldum þreyr,
líkt og einhver æðri meining
ennj>á hulin því sem deyr ,
á bak við þetta bjargföst standi,
birtist þar að háHu leyti.
því rofar fyrir rýmra landi,
j>ó revnslu og þekking timinn neiti.
H 1 e n n i.
Agrip af reglugjörð
dm heimilisréttarlönd í C a n a d a
Norðvesturlandinu.
OKEYPIS BÓK UM
MANITOBA
AKUR\ RKJU og innflutninga deildin mælist til
samvinnu allra fbúa fylkisius til þess að
tryggja [aðsetur í þessu fylki, nokkurs hluta
þeirra mörgu innflytjenda sem nú koma til
VesturCanada.
Þetta fylki veitir duglegum mönnum öviðjafnanleg
tækifæri. Hér eru þúsundir ekra af ágætu landi til
heimilisrettartöku ásamt með stórum land svæðum sem
fást keypt á lágu verði.
Margar ágætar bættar bújarðir eru fáanlegar til kaups
með sanngjörnu verði, og aðrar bújarðir fást leigðar gegn
peninga borgun eða árlegum hluta uppskerunnar.
Gróða möguleikinn f Manitoba er nákvæmlega lýst í
nýju bókinni, sem akuryrkju og innflutninga deildin hefir
gefið út og sem verður send ókeypis hverjum sem um
hana biður.
Allir þeir sem láta sér annt um framfarir Manitoba
ættu að senda eintak af bók þessari til vina sinna og ætt-
ingja f heimalanisins, ásamt með bréfi um líðan þeirra og
framför hér. Slfk bréf ásamt með bókinni um “Frosper-
ous Manitoba” mun suglýsa þúsundum komandi inn-
flytjenda kosti þessa fylkis.
Skrifið f dag eftir bókinni til undirritaðra sem svo
senda yður hana tafarlaust,
J. GOLDEN, Deputy Minúter of Agrículture, Winnipeg.Manitoba
JOS. BURKE, 178 Logan Atenve. Winnipeg, Manitoba.
JAS. HARTNET, 77 Tork Street, Toronto, Ontario.
J. F. TENNANT, Gretna, Manitoba,
W. IV. UNSWORTIJ. Emereon, Manitoba; og allrn umboðemanna
Dominion etjárnarinnar utanríkú.
Mei þvt ai biija nfinlega nm
'T.L. CKiAR." þá ertu viss aö
ffi ágœtan vindil.
(UNIO> MADE)
Wentern iligar Fartory
Thomas Lee, eijfandi WinnnipeK
Viö jTtrhiröi kirkjunnar þarf ekki
að hrófla ; liatin er hinn ákjósan-
leirasti. Otr slíkt hið sama höfuð-
paurarnir við aðalmentastofnanir
landsins.
SímaiTæzlan í ltöndum sona og
<lætra æðstu samábyrgðar-“höfð-
iilgjanna”, og þá helzt undir yfir-
stjórn Eggerts þess, er frægðar-
verkið vann forðum í þeirri þjón-
tistu ; en Forberg lofað að hvíla
sig— við full laun þó.
Ojr leiðtogar lýðsins þeir hinir
sömu “valinkunnu sæmdarmenn”,
er verið hafa, svo scin Lands-
sannleikurinn stóri, þorsteinn, Jón
gjallandi o. s. frv.
Með þessum hætti mundi sam-
ábyrgðinni þykja vel borgið : “Ó-
aldarílokkur fjárglæframanna” að
velli lagður, en “vitið og ráðdeild-
in í laiidintt” sezt að völdum, meS
“ílekklausa fjármálamenn” sér við
hönd, til að annast hverja fésýslu.
Væri það ekki æskilegt, aö þess-
ar óskir samábyrgðarinnar rætt-
ust — í bili ?
Vrði þá ekki hrun hennar enn
íerlegra en ella, }>egar til kæmi, —
fall hins réttnefnda óaldarflokks
Otr fjárglæframanna því meira og
maklegra ?
Og mtindi þess verða langt að
bíða?
Nei — fylling tímans hlýtur að
vera skamt framundan.
ATHUGASEMD.
Jtessir brékaflar frá Islandi eru
Ileimskringlu sendir af manni, er
um mörg síðastl. ár hefir fengið
Hkr. sér ókeypis senda. það hefir
aldrci fyrri bólað á því, að hann
kynni að meta þá sending, því að
aldrei hefir hann sent hingað vest-
ur svo mikið sem viðurkenningar-
skeyti um, að hann hafi fengið
blaðið. En nú hefir samvizkan
snortið skyldurækni hans svo, að
liann hefir ekki getað stilt sig um,
að senda fregnbréf til Hfiims-
kringlu.
Vér kunnum honum þökk fyrir
þann kaflann, sem skýrir Lands-
banka-málið. Vestur-lslendingar
fvlgjast með því, sem þar' gerist,
og vilja eiga kost á, að fá sem
fullkomnastar, nákvæmastar og ó-
hlutdrægastar fregnir ttm það, og
ritaðar án pólitiskra hugaræsinga,
sem of mjög hafa slæðst inn í
þennan kafla hjá bréfritaranum.
En kaflann nr. 2 höfum vér tekið
í blaðið, sem sýnishorn ritsnildar.
En ekki af því, að hann að öðru
leyti hefði átt að prentast í vest-
ur-íslenzku blaði. því að hann fel-
tir ekkert annað í sér en flokkslega
æsing og stóryrði, sem oss Vest-
Sérhver manneskja, sem fjöl-
skyldu hefir fyrir að sjá, og scr-
hver karlmaður, sem orðinu er 18
ára, hefir heimilisrétt til fjórðungs
úr ‘section’ af óteknu stjórnarlandi
í Manitoba, Saskatchewan og AI-
berta. Umsækjandinn verður sjálf-
ur að koma á landskrifstofu stjórn
arinnar eða undirskrifstofu í því
héraði. Samkvæmt umboði og með
sérstökum skilyrðum má faðir,
móðir, sonur, dóttir, bróðir eöa
systir umsækjandans sækja um
landið fyrir hans hönd á hvaða
skrifstofu sem er.
Skyldur. — Sex mánaða á-
búð á ári og ræktun á landinu í
þrjú ár. Landnemi má þó búa á
landi innan 9 milna frá heimilis-
réttarlandinu, og ekki er minna en
80 ekrur og er eignar og ábúðar-
jörð hans, eða föður, móður, son-
ar, dóttur bróður eða systur hans.
I vissum héruðum hefir landnem-
inn, sem fullnægt hefir landtöku
skyldum sínum, forkaupsrétt (pre-
emption) að sectionarfjórðungi á-
föstum við land sitt. Verð $3.00
ekran. Skvldur :—Verður að
sitja 6 mánuði af ári á landinu í
6 ár frá því er heimilisréttarlandið
var tekið (að þeim tima meðtöld-
um, er til þess þarf að ná eignar-
I bréfi á heimilisréttarlandinu), og
50 ekrur verður að yrkja auk-
reitis.
Landtökumaður, sem hefir þegar
| notað heimilisrétt sinn og getur
| ekki náð forkaupsrétti (pre-emtion
] á landi, getur keypt heimilisréttar-
! land í sérstökum héruðum. Verð
$3.00 ekran. Skyldur : Verðiö að
sitja 6 mánuði á landinu á ári i
þrjú ár og rækta 50 ekrur, reisa
hús, $300.00 virði.
W. W. C O R Y,
Deputy Minister of the Interior.
™ DOMINION BANK
llorni Notre Dame og Sherbrooke Str.
HöfuðstóU uppb. $4.700,000.00
Varasjóður - - $5,700,000.00
Allar eignir - - $70,000,000.00
Vér óskum eftir vidskiftumverz-
lunar manna og ébyrgumst a'S gefa
þeim fullnægju. <Sparisjóðsdeild vor
| er sú stsersta sem nokttur banki
} hefir í borginni.
íbúendur þessa hluta borgarinn-
ar óska að skifta við stofnun sem
þeir vita að er algerlega trygg.
Nafu vort er fulltrygging óhnl -
leika, Byrjið spari innlegg fyrir
sjáffa yður, konuyðarog börn.
GEO. H. MATUEWSON, EáSsmaður
Phone (íarrj 34 50
Tli« VVi[iui|i«g Saíe Works,
LIMITED
L
50 Priucess St, Wiunipeg
VERZLA MEÐ
Nýja og brúkaða öryggis skápa [safes],
Ný og brúkuð “Cash Registers”
Verðið lágt, Vægir söluskilmálar,
!=■" 1
VÉR BJÓÐUM YÐUR AÐ SKOÐA VÖRURNAR.
éééééééééééééééééééééé
♦
\ýITUR MAÐUR er varkár rneð að drekka ein-
* göngu hreint öl. þér getið jafna reitt yður á.
, OREWRY’S REDWOOD LflGER !
það er léttur, freyðandi bjór, gerður eingöngu 5
■ úr Malt og Hops. Biðjið æ.tíð um bann. j
E. L. DREWRY, Manufacturer, WINNIPEG. Jj
nBBBBBBMBgWBBBgaaagaa"""*—I
X
\ LDREl SKALTU geyma til “
„ 1*- morguns sem hægt er að gera
j| 1 dag. Pantið Heimskringlu f dag. ^
íry) mmBBamæmmwumamweBsmxwsBttam (cy\
^AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA^^^^^AAAAA^^^^
STRAX
í dag er bezt að gerast kaupandi
að Heimskringlu. Þ&ð er ekki
semna vœnna.
flHH-H-l-H-l-H-H-l-H-l-l-H-H-
I