Heimskringla - 21.11.1912, Blaðsíða 4

«, BLS,
WlNNIPECr, 21. NÓV. 1912.
Heimskríngla
Published everj Tharsday by The
Beimskringla News & Pablisbing Go. Ltd
Verö blaösins f Canada o* Bandar
|2.00 um áriö (fyrir fram horaraö).
dent til islands |2.U) (fyrir fram
borgaö).
B. L. BALDWINSON
Editor A Manager
Office:
729 Sberbrooke Street, Winnipe^
BOX 3083. Talsíml Qarry 41 10
ViMeitnin.
J>að mun ckki' hafa fariö fram
hjá athygli lesendanna, .að I.ög-
berp er með ritjrerðum sínum um
starfsemi Roblin stjórnarinnar, og
um pólitisk málefni yfirLeitt, að
búa þá undir næstu fylkiskosning-
ar.
Nú í síðasta númeri þess bl iðs
er ritgerð, sean n-efnd er “Skrípa-
ieikur”, og þvi haldið fram þar,
að bneyting sú, som gerð var á
skólalögum fylkisins á síðasta
þingi, hafi verið gerð katólskum í
vU.
Heíði nú Lögberg viljaö vera al-
gerlega sanngjarnt í þessu máli og
segja lesendum sínum satt um
það, þá heíði það að líkindum
fundið
Bandaríkja kosmng-
arnar.
þ.jóðarinnar eru nú greyptir í. —
Iákara miklu, að verzlunar og við-
skifta löggjöfinni verði brev tt
þannig, að ekki rýrist tekjur ríkis-
ins a£ tollheimttinni að nokkrum
mun.
Tuttugu ár eru liðin síðan Detn-
ókrata flokkurinn var nægilega
öflugur til þess að velja forseta
Bandaríkjanna úr ílokki sínunt,
þar til nú, að hr. Woodrow Wii-
son hefir hrept embættið með af-
armiklum yfirburðum atkvæða.
Hr. Wilson er einn í tölu þeirra
hagfræðinga, sem trúa á algerlega
frjálsa verzlun. En i ræðum sínum
fyrir kosningarnar lét hann þess
getið, að undir sinni stjórn yrði
stefnan sú, að breyta toll-lögum
landsins þannig, að tollarnir færu
stöðugt minkandi, minkandi í átt-
ina til frjálsrar verzlunar.
Undir þessari stefnu hefði mátt
ætla, að auðfélögin þar svðra
hefðu veritt Mr. Wilson alla þá
mótspvrnu, sem þeim var unt. En
í stað þess er svo að sjá, sem
liann hafi haft nokkurnveginn ein-
dregið fylgi þeirra. það virðist
því auðráðin gáta, að verksmiðju-
eigendur syðra óttast ekki mjög,
að atvinnuvegum þeirra verði mis- ’ þennan lesanda vorn,
efa. En vart mun stjórn hans
leita til þess gagnskiítasamnings-
tilrauna við Canada, né heldur
mun hún breyta toll löggjöf lands-
ins svo, að verksmiðjueigendum
ojr öðrum framleiðendum þar
svðra verði þar ekki vel við vært
hér elltir, sem að undanförnu. —
— Stjórnar-ábyrgðar meðvitundin
mun
nevti
slitin send til Washington í lokuð-
um umslögutn og stíluð til vara-
forsetans, en sem nú stendur svo
illa á að er enginn til, þar sem
Shermann er andaður og enginn
hefir enn verið valinn í hans stað.
Ákveðinn dag eru svo kosninga-
umslögin opnuð í senatinu og at-
kvæðin talin og sá lýstur kjörinn
kenna Mr. Wilson og ráða- i forseti, sem hefir meir en helming
hans, að raska sem minst kjörmanna. Eins og nú stendur,
skorðum þeim, sem atvinnuvegir j þarf Wilson að fá 26& atkvæði til
Hvernig er forsetinn
kosinn.
sér skylt að rökstyðja á-
kæru sína með tilvitnan í eiu-
hverja af þe rri breytingum, sem
gerðar voru á lögum þessum. lin
blaðið Lætur það algerlega ógert
- af j:eirri góðu og gildu ástæða,
;tð blaðið getur það ekki. í því
Llst skrípalcikur þess við lesendur
sína, að það reynir með lognttm
rógburðar ákærum, að æsa trúar-
meðvitund Jx*irra móti katólskum
meðborgurttm, með því að koma
þeim til að trúa, að í bmytingun-
tim felist lögleiðing sérskóla fyrir-
komulagsins.
Til J>ess nú að le.sendur blaösins
iái áttað sig á þeirri einu vertt-
legu brevtingu, sem gerð var á
iögunum, setjum vér liér greinina,
sém hljóðar þannig :
■‘The word “School” where-
ever it occurs in this act shall
•mean and include any and
every school bttilding, school
room or department in a school
building owned by a public
School district, presided over
bv a teacher or teachers. . It
shall be the duty of everv
Public School Board in this
Province to provide school ac-
commodation according to the
requirements of “The Public
School Aot", when so reques-
the panents or guardi-
children of school age,
‘The Public School
ted bv
ans of
under
Act’.”
Ivesendur sjá á þessari grein, að
katólskir eða katólskir skólar eru
hvergi öefndir. Hún er öll um op-
mbera skóla í opinberum skólahiúr-
uðuirfj og sem eru eign opinberra
skólahéraöa. þaö var berlega tek-
iö fram, af mentæmáljpráðgjafan-
utn t þinginu, að þessar breyting-
ar ættu ekkert skylt vtð • stofnun
sérstakra skóla bér i fjlkinu, og
afj stjórninni ditti ekki í hug, að
logleiða1 það fyrirkomulag hér í
fylkinu. Hins vegar værí það til-
gafigurinn tneð þessum breyting-
ut», að gera þau atriði skýr, sem
talin hefðu verið vafasöm, og jafn-
framt vært vonað, að með lög-
Jeiðing Jtessara l»re)'tinga gætu
hmir katólsku borgarar í J>essu
fvlki, sem nú um 20 ára tímabil
kefðu haldið uppi sérstökum skól-
utn, fundið sér fært, að haetta v|ð
þá skola og1 að ganga undir hið
opinbera skólafyrirkom-ulag fylkis-
ins ; svo að öll börn þessa fylkis
gætu hér eftir mentast á hinum
loghelguðu skólum.
Liberalar í þinginu höfðu í tvo
heila daga barist á móti þessum
lagabreytingum. En Jtegar, að
kveldi síðari dagsins, þeir heyrðu
útskýringu mentamála ráðgjafans
á þessu atriði, }>á greiddu þeir all-
ir atkvæöi með brefytingunum, og
þær voru samjyyktar í einu hljóði.
Annað eða meira virðist ój>arft
að taka fram í |>essu sambandi.
Allir geta séð, að breytingarnar
hafa ekkert samband við stofnun
sérstakra skóla, en lúta eingöngu
að því, að skýra og gera ákveðin
áður vafasöm atriði í skólalögun-
um.
boðið með toll-niðurfærsliinni fyr-
irliuguðtt. Má vera, að Jæir , hafi
í huga 16 ára revusltt verksmiðju-
cigendanna í Catvada undir frjáls-
verzlunar stjórninni, sem þann |
tima sat að völdum,, og hagaði j
tollmálnm sínttm svo, að verk- |
smiðjtteigendtirnir hér hafa aldrei 1
áðttr átt betri daga og aldrei áð- j
ttr selt vörur sínar jafn háu verði
og bá, og aldrei fyr gert ákveðin
einokunarsamtök, sem hækkað
hafa verð á allri framleiðslu frá
verkstæðum landsins, — eins og
einmitt þatt 16 árin, sem toll-
lækkunarflokkurinn sat að völdum
og la-kkaði ekki tollana. — það
er sem sé sitt hvað, að vera í and-
stæðingaflokki, ábyrgðarlaus,
ttð vera stjórnari eins lands með
fttllri áhvrvð fvrir þjóðinni á öll-
Vm stjórnarathöfnum sinttm.
Komandi ár tnunu sanna, að þó
Mr. Wilson trúi á frjálsa verzlun,
þá dettur honum ekki í hug, að
gera verzhtn Bandaríkjanna frjálsa
— enda lofaði hann ekki að gera
það, ef hann næði forsetastöðunni,
heldur að eins það aö lækka toll-
ana. þetta var einnig Jtað, sem
Mr. Taft lofaði áður en hann varð
forseti árið 1908, að færa tollana
tiiðiir ; en tilraiin gerði hann víst
sáralitla til þess, aöra en þá, að
revna að koma á gagnskiftasamn-
ingttm viö Canada, og það virðist
— eftir hans etgin játning — aðal-
lega hafa verið gert til Jtess, að
gera Canada “viðbót við Banda-
ríkin”, eins og hann svo heppilega
komst að orði í bréfi stnu til Mr.
Roosevelts, og sem Roosevelt dáð-
ist að setn drtkar stjórnviturlegu
bragði.
Frá sjónarmiði Canada manna,
\-firleitt, mun svo hafa verið skoð-
að, að Taft forseti tæki til Jx-ssa
samningabragðs við Canttda stjórn
til Jxiss — ef samningar ta-kust —
að getti sýnt Jtjóð sinni það, ekki
að eins’ að hann hefði lækkað toll-
ana með Jæim samningttm, heldur
einnig Jtað, að hann befði á ýmsan
tinnan hátt atikið hagsmuni og
veldi Bandaríkjanna á kostnaö ná-
búa-þjóðarinnar Canada.
Kn hann fékk hvorugu Jæssu ork-
að, og frá Jæirri stundu, sem það
varö vist, þá varð einnig það
ljóst, að < hann . ætti ekki aftur-
kvæmt í forsetatignina. Ekki má
ske þó svo mjög fyrir það, að hon-
um hafði ekki tckist, áð gera Can-
ada að viðbót eða viðauka við
Bandaríkiu, — eins og fyrir það
að hann hafði alls enga aðra til-
raun gert en þá einu til þess að
uppfylla það loforð sitt, að lækka
tollana. þjóðtit fékk ótrú á Taft,
þrátt fýrir hans miklu hæfileika,
eins og sýnt er tneð því, að við
þessar kosningar hlaut. hann yfir-
burði í að eins 3 ríkjum, af nálega
50 í sambandinu. — För Roose-
velts varð litlu betri ; hattn náði
að eins rúnningi t eintt ríki af hverj-
nm ttu. Ástæöan fvrir hrakförum
hans er ljóslega svi, að þjóðinni
hefir ekki geðjast að þvi, qð hann
skyldi víssvitandi leggja sína
miklu krafta fram til þess, að
kljúfa hinn mikla Repúblikana
flokk í tvent, og gerevða þannig
áhrifum hans í þjóðmálum. Ilins
vegar hafði þjóðin einkis frá hon
ttm að vænta i lækkun tolla, og
af þeirri ástæðu eiunig gat hann
ekki átt sigurs von.
það sem Repúblikana flokkurinn
veiktist við sundrungina milli
lteirra Tafts og Roosevelts, J>að
jók stvrk Demókrata flokksins,
sem nú er algerlega ráðandi afl
landsins í stjórnmálum.
Demókratar krefjast nti sem
fvrri lækkunar á tollum. Jæir
hafa kosið Mr. Wilson til }>ess að
koma J>eirri hugsjón í fram-
kvæmd, í von um, að þá lækki í
\-erði lífsnauðsynjar alþýðunnar
bar t- landi.
Að hinn nýi forseti muni að
einhverju ley.ti revna að efna lof-
orð sín í Jæssu efni, þarf ekki að
Einn af lesendum Heimskringlu
hefir sent henni bréf og fceðið skýr-
ingar á því, hverriig forseti Banda-
ríkjanna væri kosinn. ,Hann kveð-
ur sér vera um megn að skilja að-
ferðina. Oss er ánægja að fræða
og aðra þá,
sem eru t vafa, að svo miklu leyti,
sem vér erum færir iim.
Fyrst er þá það, að forsetinn og
varaforsetinn eru kosnir af hinu
svokallaða kjörþingi (Electoral
College).- Jtetta kjörjting er kosiö
af þjóðinni í heild sinni. Nii eiga
^ þar sæti 531 kjörmaður, og er
eftir fólksfjölda ; fjölmennustu rík-
j in hafa ilesta kjörruenn, en fámenn-
! ustu ríkin fæsta. þannig hefir New
York ríki 45 kjörmenn, og Penn-
; sylvánia, sem er næsta að fólks-
fjölda, 38; North Dakota hefir 5,
Utah 4 og Nevacla 3 o.s.frv.
þegar svo kjósandi í New York
ríki gekk til kosninga 5. þ.tn. var
eða í h°nu'm feitginn kjörseðill með 45
nöfnutn prentuðum í dálki, og fvr-
ir ofan nöfn Tafts og Shermans
j og merki Repúblikana flokksins ;
jvoru og önnur 45 nöfn, er höiöu
j Wilson og Marshall og Demókrat i
merkið til höfða, og enn 45 nöfi;
ttndir nöfnum Roosevelts og íohti-
j sons, o. s. frv. Kn þó nú aö mdn
forsetaefnanna stæðu á kjörseðiin-
ttm, og þó að kjósendurnir í rattn
réttri værtt að greiða atkvæði fvr-
ir Wilson, Taft eöa Roosevelt, Jtá
I voru þeir samkvæmt stjórnar-
jskránni, aö kjósa 45 tneðborgara
j sína, sem )>eir fólu þá virðtrlcg’t
og vandasötmt skvldu að velja for-
seta. Kenning stjórnarskrárinn tr
er, að kjósendurnir hafl ekki ttæga
dómgreind til að kjósa hæfasta
jmanninn fvrir forseta, þó þrrir hafi
Jxkkingii á aö velja hæfustu, menn-
ina innanhéraðs til að leysa þaltn
vanda af höndum. Hugmynd
Jx'irra, er stjórnarskrána sömdit,
var sú, að hæfustu mennirnir úr
hverju ríki kæmu satnun, og að á-
vöxturinn af satnanlögðu vtti
Jteirra vrði val hæfasta jrianns
Jtjóðarinnar. ]>essi hæíasti rrtaðttr
átti svo að verða forseti,
Kjörmennirnir eru þó að eins
j látnir á kjörseöi’linn eftir að Jxiir
j hafa skuldbundið sig til að greiða
atkvæði vissum manni. Jx-ir eru
því í raun réttri valdir á listann
ekki af almenningi, heldur af flokk-
unum. Stjórn hvers flokks velur
Jtví að réttu lagi mennina á kjör-
mannaseðilinn. Almettningur heftr
því ekkert að segja J>ar aölútandi.
Færi svo, að einhver sérstakur
maður gæft sig fram sem kjörmað-
ur og kvæötst vera óháður og ætl-
aði að velja forseta eftir sinni eig-
in dómgrc'ind, yrði hann að* öins
aö aðhlægi, og einhver annar yröi
valinn í hans staö, sem yröi' vilj-
ugur til að gera eins og honum
væri sagt. Samkvæmt atvda stjórn
arskrárinnar, getur kjörþingið val-
ið hvern þann til forseta, sem því
svo sýnist ; Jtað gæti valið' Wil-
liam H. Taft, Charles Muýpln',
Tammany leiðtogann eða jæfnvel
Tack Johnson, eða hvern annan
Bandaríkjaþtegn, sem er fæddur
þar og ekki hefir verið dæmdur
fvrir glæp. Færi svo, aö kjörþing-
ið gerði slíkt val, gæ-ti ettgtnn
breytt því ; sá útvaldi yrði að
verða forseti, og héldi því em-
bætti út kjörtímabilið, nem'a hægt
væri að setja hamt af vegna em-
bættisafglapa, eða einhver ófyrir-
sjáanleg öfl, svo sem Anarkistar
eða eðlilegur dauði, feystu hann
af hólmi.
þegar ríkin hafa kosið kjörmenn-
tna, er það skylda Jxúrra að koma
saman og vel ja forsetann. Er regl-
an sú, að kjörmenn hvers ríkis
mæta út af fyrir sig í heimaríki
sínu og bollalegg þar um ágæti
manna og kjósa siðan. Venjan er,
að í ríkjum )>eim, se.tn Demókrata
kjörlistinn hefir unnið, koma hinir
flokkarnir hvergi nærri valinu, því
teir vita hvort sem er, að öll rök
og mælska frá þeim breytti engu
til um val Demókrata ; sama gild-
ir og í Jteim ríkjum, sem hinir
flokkarnir hafa unnið, — J>ar
koma Demókratar hvergi nærri
alinu.
T>e"ar svo kjörmenn hvers rikis
hafa aflokið forsetavalinu, eru úr-
; að ná kosningu. Meirihluti gagnar
jekki. Hefði Wilson t. d. fsngið 260
atkvæði, Roosevelt 200 og Taft
|71, hefði enginn verið kosinn, og
hefði þá neðri málstofa þingsins
orðið að kjósa forsetann.
þess ber að geta, að kjörmenn í
hverju sérstöku ríki eru ætíð sam-
flokka, þeir geta aldrei orðið anr,-
að. Sá kjörlistinn, sem fasr flest
atkvæðin, er kosinn allur ; enginn
kjörmaður af hinum listunum get-
ur komist að. Ef að Wilson listinn
hefði að eins fengið einu atkvæði
[ ttmfram Roosevelt listann í Néw
j York ríki, þá hefðu allir kjör-
j tnennirnir, 45 talsins, orðið Wilson
] menn ; Roosevelt hefði ekki. getað
fert’gið neinn þeirra.
bannig sést það, að forseta-
kosningin fer ekki fram í þtim
anda, sem höfnndar grundvallar-
laganna ætluðust til, er þeir hugs-
uðu sér, að kjörmenn hvers ríkis
veldu þann fvrir forseta, sem )>eir
álitu hæfastan. Nú eru kjörmenn-
irnir skuldbundnir að kjósa for-
setaeíni llokks síns, hvaða álit,
sem Jteir svo hafa á hæfilcikum
hans.
þess vegna er það, að forsetinn
er í raun réttri kosinn við al-
mennu kosningarnar, og þessi
kjörmannakosning er því að eins
marklaus siðvenja, sem beppileg-
ast væri að nnmin yrði úr gildi
og forsetinn kosinn með fceinum
kosningum.
Ræktun sykurrófna.
Kinhver hefir ve-rið svo vænn,
aö senda Hieimskringlti skýrslu J)á
No. 890, sem l’jgð er fvrir þessa
árs þing í Washington og fjallar
ttm áhrif sykurrófnaræktar á lnnd-
búnaðinn,, eða öllu heldur á akttr-
vrkjtt landsiris. Skýrsla Jæssi er
satnin af herra Truman G. Palmer
og er m.jög fróðleg, ekki eingöngu
fvrir þær upplýðingar seni hún
veitir um svkttrgerð meðal hinna
vmsu þjóða heimsins, heldttr einn-
ig, og að því er íslanzka bændur
snertir, máske miklu fremur fyrir
þá upplýsingu, að alt framl.iðslu-
magn korntegunda verður miklu
meira úr þeiim ökrtttn, setn annað
slagið er sáð svkurrófum t.
Höfundur Jxtssarar skýrslu skýr-
ir mál sitt alt meö töflum og
uppdráttum, ]>anuig, að lesarjnn
sér í einni sviphending, begar hann
lítur á myndirnar, framleiðslu
hlutfÖllin í hinttm ýmsu löndum.
Hr. Paltner hefir varið sl. 15 ár-
utn eingöngtt til þess, að íhuga
afleiðingar sykurrófnaræktunar á
frjósemi jarðvegsins, og aiurða-
magn hinna ýmsu kornfcegunda er
til skiftis var sáð í sykurrófna-
akrana. llann ætti því að vera
í'itnisbær í Jtessti máli ; enda hef-
ir Baiidaríkjastjórnin svo dæmt
með því aö gera skýrslu hans að
þingskjali.
í formálanum fyrir skýrslu sitmi
tekur hr. Palmer það frattí, að á
fyrri árum hafi það verið eindreg
ið álit' bænda, að svkurrófnarækt
minkaði frjómagn )>ess jarðvegs,
sem Jæim væri sáð og svo var
þetta ríkjandi skoðun, að eigendur
sykurgerðarverkstæðanna urðu að
játa Jætta satt að vera, með því
að reynsla Bandaríkjanna virtist
að sanna, að svo væri í rattn
réttri. Og víst var, að þar sern
rófum Jjessum vaT sáð ár eftir ár
í sama akurinn, þar minkaði upp-
skera J>eirra með hverju líðandi
ári,
Stjórnin lagði samt að. bændun-
um, að raekta rófur Jæssar. En
þá reis upp fjöldi blaða til að
andmæla því, og sýndu þau fram
á, að rófnaræktun væri bændum
stórtap, og að þeir gerðu réttast
í, að sinna henni ekki ; því að
hversu mikil, sem uppskeran kynni
að verða, og hversu mikið verð,
sem á rófunum yrði, þá eyðilegðu
bær frjómagnið í jarðvegnum og
ónýttu þannig lönd bændanna.
En svo kveðst hr. Palmer fyrir
10 árum hafa séð í blaði einu ná-
kvæma skýrslu um það, hve mjög
sykurrófnarækt vki frjómagn jarð-
vegsins á bvzkalandi, Jægar skift-
sáning væri beitt þar ; það er að
segja, Jtegar rófum væri sáð eitt
ár í akur, en öSrum tegundum
sáð í sama akur næsta ár. þessi
skýrsla, sem bvgS virtist vera á
marp-ra ára tilraunum, sem gerS-
ar höfðu verið á bvzkalandi, var
nafnlaus, svo að ekki varS vitan-
leot, hver höfundur hennar var.
En Palmer seríT' hona hafa borlð
merlci eiT’la>'T’’i s-’nninda, og ti!
þess að fá vissu s'na um sann-
leiksgildi hennar, tók hann sér ferð
til Evrópu til þess þar í éigin per-
sónu að rannsaka þetta. En Jægar
hann kom þangað, gat hann engar
skvrslur fengið ttm þetta efni,
heldur var honum, hvervetna seim
hann ferðaðist og l.itaöi upplýs-
inva, sagt að Jætta væri svo
mar<rrevnt og málið svo marg-
sannað, að það væri ekki meiri á-
stæða tfl frekari eftirgrenslana í
bví efni, heldur en til að endur-
mæla bann landsblett, sem áður
væri margmældur og allir vissu,
hve stór væri ; og að allir búfræð-
ingar í Evrópu hefðu fyrir löngu
kannast við, að svkurrófnaræktun
væri grtinnmúr alls vísindalegs bú-
skapar bar í álfu.
En við frekari rannsókn varð
honum ljóst, hvers vegna stað-
revnd Bandarikja bændanna varð
alt önnur en bændanna í Evrópu.
Munurinn fólst í því, að Banda-
ríkja bændurnir sáðu rófunum í
sama akurinn ár eftir ár ; en Kv-
rópu bændurnir notuðu sykur-
rófnaræktina e;ns og menn nota
færikvíar á Islanci — til )>e: s að
auka frjómagn jarðvegsins. þeir
sáðtt róftinum í sama akurinn
Jtriðja, fjórða eða fimta hvert ár,
en þess á milli hveiti, höfrum eða
bv--i eða öðrttm tegundtim. —
Revndin varð sú, að uppskera
korntegundanna varð mikltt meiri
á ári hv.erju af ekru hverri úr
þeim ökrum, sem svkurrcfnarækt-
ttn var notuð sem frjóanagnsauH,
beldur en úr hinttm, sem kornteg-
ttnttm var einatt sáð i.
Nú hafa Randaríkjabændur tek-
ið upp J>essa aðferð og gefist htm
ágætlega ; og það sýnir skýrsla
J>essi, að ttppskera korntegunda er
nálega tvöfalt mieiri úr Jxlni Ökr-
nm, sem sykurrófunum er sáð í
til skiftis, eins og að framan er
sýnt, eða svo sem svarar fjárða
hvert ár. Af þesstt segir skýrsltn
íið bað sé komið, að bændur í Ev-
rópttlöndum fái úr ekrttnni af sín-
um gömht bújörðum 2 bushel t
stað hv'ers eins, sem fáist í Banda-
rikjuntim af frjósömtim, nýjum bú-
jörðttm.
Annars finnur hr. Palmier að
því, hve Bandaríkja bændur séti
seinir að notfæra sér þessa nýju
Jxtkkingu, og kennir hann um J>að
ýmsum )>eim, sem rita í búnaðar-
blöð landsins, og sem hann segir
að ekki virðist hafa komið auga á
bá búskaparaðferð, sem aukíð hafi
frjómagn lands og ttppslertt korn-
tegunda í Evrópu löndunum, með-
an tippskerumagmð standi því nær
í stað í Bandaríkjunum. þessu til
staðfestingar getur hann Jxess, að
á sl. 30 árum hafi uppskerumagn
af hverri ekru lands í Bandaríkjun-
ttm, af hveiti, byggi og höfrum,
ekki aukist meira en 6.6 prósent ;
en aö á sama tímabili hafi upp-
skerttmagmð á þessum tegundum
aukist á hverri ekru á þýzkalandi
ttm 80 próeent. Með öðrum orð-
um ; að í stað hverra 100 bush.,
sem fengust fvrir 30 árttm i Ilanda
ríkjttnttm af gefnu svæði, fást nú
106Tý bttsh.; en í þýzkalandi 180
bush. í stað 100 bush. áðttr. Og
alt )>etta þakkar hann sykurrófn t-
skiftisáningaraðferðinni þar.
Ilr. Palmer staðhæfir, að sú
reynsla, sem nú Jægar sé fengin í
Bandaríkjunum, ásamt með tuga
ára reynslu í Evrópu, sýni það (r
tvíræðlega, að sáning kálmetis
fjórða hvert ár sé algerlega nauð-
synleg til )>ess aö tryggja mikla
ttppskeru korntegunda úr sömu
ökrunum hin árin. Með Jæssu móti
segir hann, að sá bóndi, sem alls
enga búfræðilega J>ekkingu hafi,
ef hann að eins vil.fi fylgja þeirri
reglu, að sá kálmcti f.jórða hvert
ár í hluta af landi sintt, — geti
trvot sér betri uppskeru kornteg-
ttnda, heldur en nokkur bóndi gefci,
hversu mikla búfræðilegá Jxkkingu
sem hann annars hafi, ef hann van-
rækir káltnetis sáningu í akra
sína, eius og- að framan er sagt.
Ilr. Palmer telur engan efa á
því, að þar sem )>essari reglu sé
.samvizkusamlega fylgt, þar fáist
úr búlöndum bænda 2 bush. korns
fyrir hvert eiitt, sem Jx?Tr nú fá,
ocr það án nokkurs aukatilkostn-
aðar. Hann tekur fram, að í
fræðiritum J>eirra Cato og' Pliny sé
það sýnt, að skiítisáning hafi ver-
ið iðkuð fyrir tvö þúsund árum ;
og að í sl. hundraðiár hafi næpna-
bg rófnarækt verið grunnimúr
brezkrar akurvrkju, og nú sé þar
landi árlega sáð ]>essu kálmeti í
milíón ekrur, á móti 6% milión
ekra, sem séu undir ræktun korn-
tegunda. Enn tekur hann það
fram’, að fyrir ,rófnarækt sé nauð-
synlegt að plægja nokkru dýpra,
en ef korni er sáð. En bins vegar
sé kálmetið ágætt gripafóður, og
standi að því levti í fullu verði
sem verðmæt uppskerutegund. —
Frakkar einnig skilji gildi rófna-
ræktunarinnar. það var árið 1811
að Napóleon keisari skipaði akur-
yrkjttmála ráðgjafa smum að sjá
til bess, að bændur landsins sáðu
rófttm í 90 þústmd ekrur lands.
Áður var rófnaræk'tnn ój>ekt þar í
landi. Keisarinn lagði og til mil-
íón franka til þess að stofna skóla
fcil kenslu rófnaræktar og til verð-
launa )>eim bændum, sem stund-
uðu bezt þá ræktun. Afleiðingin
varð sú, að eftir tvö ár frá því
að skipun þessi gekk í gildi voru
343 smá sykurgerðarverkstæði ris-
in upp í landinu, sem framleiddu
nálega 8 miliónir punda sykurs ;
og 25 árttm síðar nam svkurgerð
landsins 40 þús. tons á ári.
Brátt tóku þjóðverjar eftir því,
að sykurrófnaræktin á Frakklandi
gerbreytti akurtrkjunni þar, í því
að auka uppskerumagn kornteg-
unda jafnvel meira en hin algenga
rófnarækt hafði orkað á Knglandi.
þjóðverjar tóku j>ví það ráð, að
veita styrk til sykurrófnaræktar
hjá sér, um leið og þeir lögðu há-
an toll á aðfluttan svkur, en
veittu verðlaun fyrir heimagerðan
svkur. þetta dugði. Svkurgerð
þjóðverja óx með ári hverju ; og
aðrar þ.jóðir tóku að rækta rófur.
Afleiðingin er sú, að yfirstandandi
tíma er fiillur helfingur alls þess
sykurs, sem framleiddur er í heim-
inum, fenginn úr svkurrófunum,
sem ræktaðar eru í Evrópu lönd-
um. ,
Ástæðan fyrir því,, að sykur-,
rófna ræktin eykur frjómagn jarð-
vegsins er sú, að jarðvegurinn er
piægður dýpra og þannig losast
ttm moldina ; annað það, að róf-
urnár vaxa 12 til 14 þuml. niður,
og stundum meira, og það losar
ttm jarðveginn svo langt niður, og
fr.jómagnið eykst að sama skapi.
Svo er og kálið af rófunttm ágæt-
ur áburður á landið. Reynslan í
Iívrópu hefir sýnt, að við rófna-
ræktina hafa miklir landflákar orð-
ið frjósamir, sem áðttr voru ófrjó-
ir og óno.taðir og taldir einskis
nýtir.
þýzkaland ílytur nú árlega 'úr
landi 50 milíón dollara virði af
svkri, og er talin mesta sykur-
framleiðslu Jtjóð í heimi. Allur
þessi sykttr er gerður úr rófum
þeim, sem þýzkir bændur rækta.
það er margt fleira frólegt í
bók þessari en það, sem hér hefir
verið talið. Sérstaklega er fróðleg
skýring á því, hvers vegna þýzka-
land hefir svo mjög aukið sykur-
gerð sínat og grætt á henni, meðan
England hefir engtt áorkað í J>essa
átt, <H’ hvernið á þýzkalandi land,
sem áður var talið einskisnýtt, er
nú frjósamt og arðberandi, og alt
land í heild sinni hefir nálega auk-
ið framledðslumagn sitt um 80
prócent, meðan landhúnaðurinn á
Bretlandi hefir stórum farið hnign-
and.i, bæði minna land ræktað þar
en áður var, og hið ræktaða land
vefur mintia af sér en á þýzka-
Iandi, tiltölulega.
þýzkaland, meö því að hlynna
að Jtessum atvinnuvegi, hefir unn-
ið tvent : fyrst að skapa sykur-
iðnaðinn og auðk'gð þá, sem af
honttm leiðir ; og í öðru lagi að
auka frjósemi jarðvegsins í land-
inu, og að skapa frjósemi í áður
illa ræktanlegum hérttðum.
England hins vegar hefir enga
svkurgerð, en kaupir árlega sykur
fyrir 120 milíónir dollars. Mikið af
honum frá þýzkalandi ; og þetta
þrátt fyrir það, að þar vaxa betri
sykurrófur og meira af hverri ekru
en á þýzkglandi. Munurinn felst í
því, að þjóðverjar vernda Jænnan
atvinnuveg, en Bretar gera J>að
ekki.
Máske einhverjir íslenzkir bænd-
ur hér í Vestur-Canada vildu gera
tilraunir á löndum sínum með
framan,greinda skiftisáning ? Iun-
an fárra ára gætu Jxeir gert sér
ljóst, að hve miklu levti staðhæf-
ing hr. Palmers um aukið frjó- og
uppskeru-magn af henni hefir við
rok að styðjast.
— Elzta dóttir Nikulásar Rússa-
keisara, Olga að nafni, er nýtrú-
lofuð frænda sínum, r>rmitri Paul-
owitch stórfursta, sem er sonur
Páls., vngsta bróður Alexanders
III. Nikulás keisari og tengdason-
ur hans tilvonandi eru því bræðra-
svnir. Olga keisaradóttir er 17 ára
p-ömul, og er talin kvepna fríðust.
Unnusti hennar er 21 árs. Enn á
Rússakeisari þrjár dætur ólofað-
ar, enda ungar, 16, 15 og 13 ára.
♦------------------------♦
FUNDARBOÐ.
Isfenzki Conservatíve
Klúbburinn heldur fund
fimtudagskveldiö
21. þ.m. í Únítarasalnum
þar sem J>etta er
fyrsti fundur á vetrin-
um til undirbúnings
undir starfsemina á \
Jtessu klú'bb-ári, er á- t
riðandi að félagsmenn I
fjölmenni. í
Stephan Sveinsson, |
forseti. |