Heimskringla - 18.12.1913, Blaðsíða 15

heimskringla
WINNIPEG, 18. DES. 1913.
í áöurnefndri grein Próf. J. H. segir hann aB.Jesús Kristur
hafi veriö sannur maöur, um þaö beri allt nýja testam. vott,
En þetta vilji fólk ekki heyra nema jafnskjótt sje því bætt viö
aö hann hafi veriö guö. En þó sje hitt hiö sanna; og þaö aö
vera sannur maöur sje aö vera hiö æösta er hugsast geti í sköp-
unarverkinu. Kristur sje hinn sannasti maöur og að rjettu lagi
“eini alsanni maðurinn sem lifað hefir hjer á jörð”,
Vegna þess hafi þaö líka orðið skoðun lærisveinanna strax,
að hann væri líka guðssonur. Rekur hann svo skýringartil-
raunir fornkyrkjunnar á þessu efni, en kemst að þeirri niður-
stöðu aö hún hafi farið feilt í öllum sínum kenningum.
Jesús var sannur maður en hann var líka guðsson og við
lestur oröa hans og íhugun verka hans, finnur maBur hversu því
var variö. “Guö var í Kristi”, “Guö kemur sjálfur niöur til
mín í persónu mannsins Jesú.” Þetta ber að skilja þannig, að í
innsta eðli sínu er guö, persónulegur rndlegur kærleiksvilji.
Og þessi persónulegi andlegi kærleiksvilji fylgir sálu Jesú og
myndar inni'nald hennar. í því er fólginn guðdómur Jesú1’,
“Maðurinn Jesús er J á guðssonur af því að andlegur kærleiks-
vilji guðs er orðinn innihald sálar hans og allt líf hans þess
vegna dýrðleg opinberun guðs”.
Þetta er skýring hinnar nýju guðfr. á þrenningarlærdóm-
inum sem hún segist halda við, og á persónu Jesú. Hve fráleit
hún er hinni fornu lút. kenn. þarf ekki á að minna.
Það er þá fyrst að athuga hvert þetta, í stað þess að vera
þrenningarkenning, ekki beint mótmælir þeirri hugmynd um
guðdóminn og hvaða skoðun þaö skilur oss eftir á persónu Jesú.
I fyrstalagi þá talar n. guöfr. ávalt um guö sem persónulega
veru. En persónuleg vera er hvaö? Vjer játum aö vjer getum
ekki útskýrt þaö fyllilega, en þó mun flestum skiljast þaö sem
svo, aö þaö sje sú vera er hafi til að bera alla eiginlegleika per-
sónuleikans, en þar á meðal er viljinn eitt, En nú er viljinn
ekki frumverund sálarlífsins eða persónuleikans, yfir alla aðra
andlega eiginlegleika hafinn, heldur er hann framkallaðar af
hugsun, stjórnað af hugsun og beint í vissa átt af hugsun. Svo
fjarri því þá aö viljinn tæmi innihald persónuleikans er hann aö
eins eitt af eiginlegleikum hans, hugsuninni undirgefinn, eöa
hinum skynjandi krafti.
En nú er hjer ekki um allan vilja hinnar eilífu veru að ræða,
heldur þann sem leiöir í ljós ást, hjálpsemi, viökvæmni, meö-
líðan eða alt það er vjer viljum lesa út úr orðinu kærleiki. Er
þá eftir rjettlætisviljinn, hinn lífgandi og skapandi vilji. Nú
ef kærleiksvilji guðs hefir fylgt sálu Jesú og myndað innihald
hennar, er ekki þar með allur persónuleiki guðdómsins í því
innifalinn, heldur að eins eitt brot eiginlegleika hans, er fram
kemur í ást, samlíðan og miskunsemi Krists með öllu mann-
legu lífi.
En með þaö gjörir ekki þrenningarkenningin sig sátta. Því
hún segir skilyröislaust aö Jesús sje fööurnum jafn, og hiö sama
og faöirinn.
En sannur maður hversu sem hann er tengdur eðli guðdóms-
ins getur ekki verið jafn hinu eilffa og alfullkomna. “Þó að frá
fyrsta augnabliki tilveru hans,” eins og Próf. J, H. kemst að
orði, “hafi guð sett sig í samband við hann, til þess að hafa áhrif
á h8nn.”
Þá er og lfka þess að gæta, að hver sú vera sem á tilveru sfna
hjer í tfmanum, henni er ekki rjettilega lýst með því að segja, að
hún sje til frá eilffð til eilífðar. En það fer þrenningarkenningin
fram á, að Kristur hafi verið hjá föðurnum frá eilffð áður en
hann birtist hjer.
Þarf ekki lengi um þessa kenning Próf. J. H. að hugsa til þess
að finna að hann gjörir Jesö óæðri föðurnum, að hann er, eins og
Próf. kemst að orði, “ljómi guðs dýrðar og ímynd hans veru.”
En ljómi dýrðarinnar er ekki jafn dýrðinni sjálfri nje ímyndin,
fyrirmyndinni fullkomnu.
Þessi kenning Próf. J. H. um persónu Jesú neitar þvf þrenn-
ingarlærdóminum eins og hann hefirávalt verið skilinn.
En gjörir hann það þá skýrt að Jesús sje guðsson fram yfir
aðra menn? Guðssonar eðlið er í þvf fólgið segir hann oss að
“kærleiksvilji guðs er orðinn innihald sálar hans.” Á hvern hátt
eru allir menn guðs börn? Er ekki hægt að komast nokkuð svip-
að að orði um það? Er það ekki fyrst og fremst að allir menn
eiga liöfundi alls lífs, lff sitt að þakka, og, að á sjerstakan hátt
eru geislar guðlegs eiginleika fólgnir þeim í sál, veita þeim
kraft til að hugsa og áforma, elska, vona og trúa?
Hið eina sem sjeð verður á þessari ritgj. Próf. J. H. er að
liann vill álfta að Jesús hafi haft í ríkari mæli, en aðrir menn,
guðseðlið, geisla hinna guðlegu eiginlegleika. Milli Jesús og
mannanna er því ekki eðlismunur nokkur, heldur að hann hefir f
ríkari mæli það sem allir menn hafa í smærri mæli.
En hvaða kenning er þetta? Hefir hún áður komið fram í
sögu trúarbragðanna ? Fyrir tæpum hundrað árum voru menn
uppi er hjeldu fram alveg sömu skoðunum. Þeir voru bæði á
Englandi og í Bandarfkjunum, en á báðum stöðum taldir villi-
trúarmenn. Þeir vom nefndir Unitarar, af því að með þessari
kenmngu um persónu Jesú, höfnuðu þeir hinni eldri þrenningar-
kenningu erskoðaði Jesú sem sannan guð.
Bæði Dr. Channing, Dr. Clarke, Dr. Lindsay og Dr. Henry
Ware höfðu þessa skoðun á persónu Jesú. Og enn til þessa dags
hafa þúsundir Unitara þessa skoðun líka. En allir játa þeir að
mismunur sje manna, að einn geti geymt í rfkari mæli geisla hinna
guðlegu eiginlegleika en annar.
Neyðumst vjer því til að skoða þessar kenningar J. H. um
Jesú, únitariskar, fremur en lúterskar.
Yfir það heila tekið er kenning n, guðfr. únitarisk þegar hún
er tekin úr umbúðum þeirra orða sem fiytjendum hennar þóknast
að færa hana f, og sem teknar eru frá skoðaninni sem heimurinn
er nú óðum að yfirgefa.
Með enn styttri samanburði en vjer höfum enn þá gjört verð-
ur þetta skýrara. Með kenninguna um eðli, uppruna og gildi
ritningarinnar er n.guðfr. samhljóða Únit., um sköpun heimsins
og mannsins, um eðli og uppruna kyrkjunnar, um gildi og þýð-
ingu altaris sakramentisins, um ódauðleikann, um rjettlætingu
mannsins, um frelsun mannsins, um, og það er þýðingarmesta
atriðið, persónu og dæmi Jesú Krists.
Af kenningum lút. kyrkjunnar neitar n guðfr. alveg, upprisu
holdsins, nálægð líkama og blóðs Jesú í sakramentinu, endur-
lausn fyrir krossdauða, innblæstri ritningarinnar, syndafalli,
sjerstökum guðdómi Jesú og þrenningarkenningunni, eins og hún
hefirverið skilin, ennfremur dómsdegi, persónulegri tilveru Sat-
ans, fordæmingu ungbarna, að frelsun mannsins sje ómöguleg
utan kyrkjunnar.
Og það sem mestu varðar, kenningarnar er komið hafa f
stað þessara og hinna annara er breytt hefir verið, eiga ekki upp-
tök sfn f heimspekinni eða irúfræðinni fornu, heldur eru þær allar
teknar frá rannsóknum, sögulegum og \fsindalegum, aldarinnar
sem leið. Sögulegum og vísindalegum sannleik er menn hafa
leitað að og fundið, þrátt fyrirbann og forboð kyrkjunnar. Allur
sá forni grundvöllur sem hin nýja guðfr. byggir þvf á, er trúar-
tilhneiging mannsins, sem jafngömul er mannkyninu, Þeirri
tilhneigingu er leitað fullnægingar samkvæmt bendingum vfsind-
anna og rannsókr.um fornfræðinnar. Er hjer um alveg sömu af-
stöðu að ræða og TJnitarakyrkjunnar.
Hversu n guðfr. fær kallað sig þá lút. trú, fáum vjer ekki
skilið, fær enginn skilið, þvf það eru bein ósannindi. Enda er
það hvergi reynt nema í lút. löndum. En þó er hún söm við sig
f því að í hinum löndunum kallar hún sig hinum rfkiskyrkjunöfn-
unum gömlu, svo sem Presbytera, Methodista, Reformendur o.s.frv.
Það er þessi varfærnis og ódjarfleika stefna, hylmingaleikur,
sem gjörir skoðun þessa að máltæki meðal manna.
Það hefir verið minst á það í riti hjer vestra, að auðsætt væri
það að n. guðfr. væri ekki únitaratrú, því Únitörum væri mein
illa við hana. Fyrst og fresnst sannar það sáralftið hvers eðlis
skoðanir eru, hvort mönnum er vel eða illa við þær, og svo í öðru-
lagi er þessi staðhæfing^ósönn. Það eina sem Únitörum er illa
við, er það, að farið sje f felur með þær skoðanir sem þeir telja
bæði sannar og háleitar og helgar. Að þær sjeu gjörðar sem næst
óskiljanlegar með of fastri ílialdssemi við nöfn, og með undan-
slætti við menn. Og að hinir nýju lærisveinar fagnaðar og frels-
isboðskaparins loki sig inni af ótta fyrir Gyðingum. Þeir vilja
eins og kenningarnar eru fagrar svo hafi þær hreinan og látlausan
búning, er þrer eigi sjálfar, en gangi hvorki í bættum görmum
eða lánuðum flfkum.
Oss Únitörum er ekki illa við þessar skoðanir. En vjer erum
vandlátir fyrir þeirra hönd, að þær fái að auglýsa sig f sinni eðli-
legu tign og prýði. Og vjer erum vandlátir með það að þær sjeu
ekki knúðar í þjónustu óttans og óhreinskilninnar og notaðar til
þess að misbjóða viti, velsæmi og skynsemd manna. Um það hafa
kvartanir heyrst frá oss, en þar hafa þær lfka byrjað og þar hafa
þær ent.
LANDSÖLUFÉLAGIÐ
SKÚLI HANSSON & CO.
óskar öllum sínum viðskifta mönnum gleðilegra jóla. ÞaÖ þakkar fyrir undanfarin
viöskifti og tiltrú er íslendingar hafa sýnt því, og vonast eftir aö mega njóta viöskifta
þeirra á komandi tíö. Út um landsbygöina eru margir er ýmist vildi selja bújaröir
sínar eöa kaupa nýjar, ef þeir hefðu kynni af áreiðanleguin landsölumönnum tilað um-
gangast þaö fyrir sig. Aörir aftur vildi helzt flytja sig til bæjarins, gæti þeir fengiö
hér íbúöar hús með þolanlegum kjörum. í þessu hvortveggja gjörðu menn réttast aö
snúa sér til Skula Hansson. Skuli Hansson & Co. er alþekt og velþekt fasteignasölu
félag, búið aö reka verzlun í mörg ár. Leitiö til þeirra áöur en þér fariö annað.
HANSSON
47 Aikens Building, Winnipeg
Criterion Hotel
Rétt við Main Street á McDermot Ave. Einn bezti
greiðasölu staður í bænum. Fœði og húsnæði með
mjög sanngjörnu verði, Billiard stofa ein hin bezta.
Við billiard spil skemta sér margir, er það sú bezta
skemtun, Þangað ættuð þér að koma. Vín og vind-
lar ávalt á reiðum höndum, hvortveggja af beztu teg-
und og lægsta verði. Forstöðunefnd hotelsins leyfir
sér að þakka öllum viðskiftamönnum sínum undanfarin
viðskifti og óska þeim gleðilegra jóla!
P* Cook, eigandi