Heimskringla - 27.08.1914, Side 2

f t I lltl IHI IM t I i 1 1 I I I l-l-1 I I I I | | I
I
HEIMSKRINGLA
WIXNIPEG, 27. AGÚST 1914.
™ DOMINION BANK
Hornl .\olre Dame oe Sherbrooke
Str.
HfífuttMtAll uppb..
Vnra.HjAbur.........
Allar elicnir.......
......$. 6.000.000
......$. 7,000,000
... *. .«78,000,000
Vér óskum eftir vióskiftum verz-
lunarmanna og ábyrgumst a?J gefa
þeim fullnægju. Sparisjóósdeild vor
er sú stærsta sem nokkur banki hef-
ir i borginni.
Ibúendur þessa hluta borgarinnar
óska aó skifta vió stofnuh sem þeir
vita aó er algerlega trygg. Nafn
vort er fulltrygging óhlutleika.
®yrjit5 spari innlegg fyrir sjálfa
y?5tír, konu og börn.
W. M. HAMILTON, Ráðsmaður
PHOXE GARRY 3450

ICrescentÍ
i
♦
t
t
t
♦
t
t
f
t
t
t
i
i
t
MJÓLK OG RJÓMI
er svo goty fyrir börnin að
mæðurnar gerðu vel í
að nota meira af þvi »
Engin Bakteria
lifir á.mjólkinni eftir að við
höfum sótthreinsað hana.
Þér fáið áreiðanlega
hreina vöru hjá oss.
TALSIMI MAIN 1400
x>ooooooooo<xx
ÍSLENZKA LYFJABOÐIN 0
Vér leggjum kost, á að hafa
og lata af hendi eftir Itekoisá-
vísbd hin bcztu og hreinustu
lyf og lytja efni sem til eru.
Sendið læknisávisan irnar
yðar til egils
E. J. SKJÖLD
Lyfjasérfræðines < Prescription Spec-
ialisr á horninu á Wellington oc Simcoe
Warrv
FURNITURE
on Easy Payments
OVERLAND
MAIN & ALEXANDER

SHERWIN - WILLIAMS
P
AINT
fyrir alskonar
húsmálniugu .
Pryðiugar-tlmi nálgast nö. ’j
Dálftið af Sherwin-Williams !!
húsmáli getur prýtt húsið yð- • •
ar utan og innan. — B rú k ið \ \
ekkerannað mál en þetta. — ••
y.-W. Iióstnálið málar mest, ”
endist lengur, og er áferðar- I!
fegurra en nokkurt annað hús • •
mál sem búið er til. — Komið J
inn og skoðið litarspjaldið —
Um vínanda og áfenga
drykkji.
Eftir
VALD. ERLENDSSOX,
læknir.
(Framhald).
Fyr á tímum trúðu rnenn þvi, að
áfengir drykkir, einkum hreinn vír.-
andi, eftir að menh höfðu komist
upp á að framleiða hann i verk-
smiðjum á efnafræðislegan hátt,
hefðu aðeins örvandi og styrkjandi
áhrif. Menn álitu þá næstum -bót
allra meina. Það voru eiginlega þeir
Hunge og Kræpelin, sem fyrstir
manná komu fram með þá skoðun,
að vinandi hefði lamandi og deyf-
andi áhrif á miðtaugakerfið, og að
meira að segja verkanir smáskamta
af áfengi, sém annars virtust hafa
örvandi og styrkjandi áhrif, væru
'fólgnar í deyfingu vissra frumla-
kerfa í heilanum (Hæmningscentra)
Þessari skoðun mótmæla þó all-
margir yngri rithöfundar,. er stað-
hæfa, að smáskamtar af víninu hafi
hrein og bein örvandi og fjörgandi
áhrif á taugakerfið. Orsökin til
þessara áhrifa segja þeir að sé með-
al annars fólgin í áhrifunum á æða-
taugarnar (Vasomatorer), þannig,
að æðar heilans og taugakerfisins
þenjist út og verði þannig meýú
blóðsókn til þeirra. Að minsta kosti
| er það vísindalega sannað, að smá-
skamtar af áfengi hafa góð áhrif og
gagnleg á frumíakerfi það, er
stjórnar andardrættinilm og gjörir
hann kröftugri og dýpri. Þessar
gagnlegu verkanir vínsins koma bezt
í Ijós, þegar um þreytta og máttvana
sjúklinga er að ræða; lika má taka
það fram, að nokkur staup af góðu
víni styrkir, hressir og nærir oft
marga sjúklinga, er þjást af mikilli
hitasótt. Þrátt fyrir allar staðhæf-
ingar bindindismanna i gagnstæða
átt.jheld eg, að þetta sé álit flestra
lækna, er ræða málið hlutdrægrris-
laust. Viðvíkjandi þeirri spurningu
farast hinum fræga þýzka lækni P.
Moser þannig orð: “Það verður
ekki borið í bætifláka fyrir það, að
vilja, vegna bindindishreyfingarinn-
ar, afnenia alt áfengi, sem styrkj-
andi læknislyf og sem sparnaðar-
meðal fyrir köfnunarefni líkamans.
Hinar skaðlegu verkanir þess, eins-
og reyndar hvers annars lyfs, orsak-
ast aðeins í langvarandi nautn þess
í stórupi skömtum”.
Skoðanir manna hafá verið nokk-
uð skiftar um áhrif vinandanautn-
arinnar á skilningarvitin og and-
lega vinnn. Sumir halda því fram,
og styðjast við tilraunir í þá átt, að
smáskamtar af áfengi skerpi bæði
sjón og heyrn. En flestir eru ásátt-
ir um, að vín, bverju nafni sem
nefnist, hafi skaðleg áhrif á alla
andlega starfsemi, og að ekki þurfi
meira af vínanda, en sem samsvar-
ar 2—3 staupum af brennivíni, til
þels að framleiða þessar verkanir.
Það hefir einkuni komið í Ijós
við þessar tilraunir, að áfengis-
nautn skaðar öll andleg störf þvi
meir, því meiri kröfur, sem gjörðar
eru til vitsmunanna. Lærdónjsgáfan
sljófgast einnig að mun. Vogt gjörði
tilraunir með marga menn, sein
fólgnar voru í því, að láta þá læra
utan að 25 visuorð af Odysseifs-
kviðu. Sumir þeirra fengu stærri
eða minni skamta af áfengi, áður
en tilraunin hófst, en suinir alls ekk-
ert. Það koin í ljós, að miðlungi stór-
ir skamtar, t. d. 3—5 staup af brenni
vini eða konjakki, drógu úr lær-
dómsgáfunni um hér um bil 33 pró-
sent. Prófessor Quensel segir, að
langvinh áfengisnautn hafi eyði-
leggjandi áhrif á kapp og ötulleik
(Energi) og sljógvi rökrétta hugsun
en efli ímyndunaraflið stundum og
gjöri mönnum hægra að yrkja ljóð!
Það er því engum efa bundið, að
langvinn áfengisnautn eða of-
drykkja hefir skaðleg áhrif á alt
taugakerfið yfirleitt, veikir taugarn-
ar og sljóvgar starfsemi heilans,
einkum rökrétta hugsun. Aftur á
CAMERON & CARSCADDEN ±
QUALITY HANDWARE
W-ynyard, - Sask. ?
HM-l-H-111 H-H-l-l-I-M-I-111 ■»

móti má fullyrða, að lítið eitt af víni,
sérstakléga ef menn ekki neyta þess
’ * j daglega, getur haft gagnleg áhrif á
.. j taugakerfið og tilfinningalifið. Líf-
færa- og sálarfræðingurinn Thun
berg kemst þannig að orði um þetta
atriði: “Það eru sjálfsagt margir
menn til í heiminum, sem að eðlis-
fari hafa svo þunglaíialegt sálarlíf,
að hófleg vínnautn er gagnleg eða
máske nauðsynleg, til þess að reisa
skorður gegn þéim tálmandi eða
aftrandi kröftum í sálarlífi þeirra,
sem annars mundu hindra, að þeir
kæmu nokkru í framkvæmd”. Pró-
fessor Quens/el segir, að áhrif vins-
ins á tilfinningalífið sé eitt af allra
Jiýðingarmestu atriðunum, er snerti
áfengisnautnina. Þessi áhrif víns,
ins, sem ekki hafa verið rannsökuð
vísindalega, er frumorsökin til hinn-
ar gifurmiklu útbreiðslu áfengra
drykkja, sem nautnarmeiðals um all-
an heim. Vínið fjörgar líf og sál,
sagði Linné, náttúrufræingurinn
mikli. Kræpelín kemst þanpig að
órði á einum stað í bókum sínum:
“Þeim manni, sem neytir hóflegra
skamta af áfengi, finst að sér líði
vel og að hann hafi meiri andlega
og líkamlega krafta, en hann i raun
og ve/u hefir. Þetta getur haft mikil-
va>ga þýðingu, jiegar le'ysa skal eitt-
hvert ervitt verkefni af hendi, sem
krefur mikillar en ekki langvinnr-
ar áreynslu. Meira er Jió máske um
það vert, að vinið í raun og veru
virðist oft vera mikill harmaléttir
(Sorgenbrecker).
Mér dettur í hug gömul vísa, er eg
lærði sem barn í heimahúsum; hún
er svona:
Vínið hressir upp sinni’ og sál
sút eyðir, en frábær
unun og gleði grær,.
leiðir í minni, liðkar mál,
mýkir hvern legg og Jið,
löglega meðfarið
Einsog hér að framan hefir vérið
minst á, halda nokkrir rithöfundar
því fram, að vdnandi mgndist i
frumlnm líkamans og við meltingu
sgkurefnu. Ef það er rétt, er vín-
andi i sjálfu sér ekkert fjandsam-
legt eða líkamanum óviðkomandi
efnasamband; og kraft hans getur
líkaminn hagnýtt sér, úr þvi hann
brennur að mestu leyti til fulls við
meltinguna. Það er aðeins ofdrykkj-
an, sem hefir skaðleg áhrif p fruml-
ur likamans. Meðal vsindamanna er
mikill ágreiningur um, í hverju hin
fyrstu skaðlegu áhrif áfengis á
frumlur líkamans séu fófgin. Nokkr-
ir álíta, að eiturverkanir þess komi
af því, að það dragi safann úr
frumlunum, svo að þær herpist og
hrukkist saman og breyti einnig
frdmgerfi (Protoplasma) þeirra i
efnafræðislegu tilliti. Þessí skoðun
er þó varla rétt, því vínandamegnið
í blóðinu, jafnvel í hinni dýpstu öl-
víipu, fer aldrei fram úr 0.7—0.8
prósent, en í svo mikilli þyrinirigu
geftir vínandi ekki haft nein veru-
leg áhrif á frumgerfi frumlanna
einsog tilraunir á rannsóknarstofum
og dýrum hafa sýnt og sannað. -p
Margar aðrar getgátur hafa menn,
einkum hindindismenn, komið fram
með um hin upprunalegu áhrif vín-
nautnarinnar á vefi líkamans; en
þær eru allar órökstuddar og ósann-
aðar. Bindindismenn halda því fast
fram, að vinandi sé frumgerfiseit-
ur (Protoplasmagift), en hinar nýj-
ustu rannsóknir benda á, að sjálft
frumgerfið bíði engan skaða af hon-
um, heldur að eins hin fitukendu
(lipoide) efnasambönd frumlanna;
en þau rrtj'nda afarsmágjör net eða
kerfi inni í sjálfu frumgerfinu og i
himnum frumlanna. F’lestir vísinda-
menn halda því nú fram, að deyf-
ingin (NarkoseJ með svefnmeðul-
um (t. d. ejier og klóróformi) sé
einmitt fólgin í áhriftim þeirra á
jiessi fitukendu efnasambönd fruml-
anna í miðtaugakerfinu, þannig, að
jafnvægið milli hinna margvíslegu
hluta og efnasambanda þeirra rask-
ist við verkanir svæfingarmeðal-
anna. Svæfingin ætti þá að vera
fólgin i þesum’ efnasambandabreyt-
ingum í heilafrumlunum. Margir
ætla, að frumgerfið sé í raun og
veru einskonar efnablöndun (Emul-
sion), þar sem hinar allra-smágjörð-
ustu eggjahvituagnir séu blandaðar
saman við sölt og sýrur ýmsra fruin-
efna; þó á þann hátt, að hárþunnir
veggir af þessum fitukendn efnum
aðgreini hver efnasamböhd fyrir
sig og umhjúpi þau, og hafi á þann
hátt afarmikla jjýðingu fyrir líf og
starfsemi frumlanna. Þessar “lípó
ídu” himnur,hindra og snögga inn-
rás eða útstreymi af vökva frá
frumgerfinu. Hannsóknir og til-
raunir Kræpelíns og margra annara
hafa sannfært menn um, að vínandi,
að minsta kosti í stórum skömtum,
hafi áþekk áhrif á frumlur mið-
taugakerfisins og sjálf svefnmeðul-
in. ölæðið og önnur skaðleg áhrif
ofdrvkkiunnar á taugakerfið ætti þá
í fyrstu að orsakast af truflun hinna
fitukendu efnasambanda, sem aftur
hefir í för með sér breytingar á
frumgerti tauga — einkum heila-
frumlanna. Meðan menn ekki neyta
nema smáskamta af fengi, raskast
ekki hið innra jafnvægi i frumlun-
um og hinar fitukendu frumlur
vera fyrst gagnfærar fyrir vínanda,
annaðhvort eftir afarstóra skamta
af víni, sem druknir eru á stuttum
tíma, eða eftir langvinna og mikla
áfengisnautn. Jafnvel eftir hina
dýpstu ölvímu ná frumlurnar sér
þó bráðle£a aftur, og nýtt innra
jafnvægi kemst á laggirnar. En við
sífelda ofdrykkju verða frumlur lík-
amans, og einkum frumlur tauga-
kerfisins, fyrir óbætanlegum skemd-
um.
Vínan^li hefir tiltölulega mjög lit-
il áhrif á líkamshita mannsins. Það
þarf mjög mikið af áfengi, /næstum
drepandi skamta, til að færa hita-
stigið niður að mun. 3—4 staup af
brennivini hafa t. a. m. engin áhrif
á eðlilegan (normal) líkamshita; en
í hitasött lækkar áþekkur skamtur
hitann um svo sem 0.1—0.2 stig. f
snöggri (acut) vínandaeitrun getur
hiti líkamans lækkað um mörg stig,
og þess vegna er þeim oftast bráður
hani búinn, er dretka sig fulla úti á
víðavangi i köldu veðri. Áfengi í
stöfum skömtum lamar þáð frumla-
kerfi í heilanum, sem regluskorðar
framleiðslu og útgufuri hitans, og
sömuleiðisjþað kerfi, er stjórnar
taugum æðav^ggjanna. Áfengi befir
yfirleitt mikil áhrif á taugar æða-
veggjanna. Einsog allir þekkja kem-
ur oftast fyrst roði i andlit manna,
er þeir sitja að sumbli; seinna
verða jieir vanalega fölari, einkum
ef fast er drukkið. í djúpri ölvimu
sækir blóðið meir og meir til inn-
ýflanna, þar eð blóðæðar þeirra nú
þenjast út. Hið rauða nef brenni-
vinsberserkjanna kemur einnig af
lömun æðatauganna.
Ahrif vinnuutnar á blóðið eru
ekki sérlega mikil. Fyr á tímum
héhlu rnenn þó, að þau væru mikil
og margvísleg. Einkum ríkti sú
skoðun meðal þáverandi lækna, að
blóðið yrði Ijósleitara við áfengis-
nautn og gætiinæstum orðið hvítt
sem mjólk. Ef til vill er það þessi
ganili hleypidómur, sem hefir vak-
að fyrir skáldinu Hannesi Híþstein,
er hann orti hinn alkunna vinsálm
sinn (sbr.: “þreyttust menn við bú
að baxa, blóðið varð svo dökt í
þeim” o. s. frv.). Hinn ljósi litur
átti að orsakast af rýrnun og hnign-
un rauðu blóðagnanna og af aukn-
ingu hinna hvitu blóðfrumla og fitu-
efna blóðsins. En rannsóknir seinni
tín>a hafa alveg kollvarpað þessuin
skoðunum, og það er nú sannað, að
áhrif vínsins á blóðið sjálft og blóð-
agnirnar eru næstum hverfandi, og
skaða hvorki efnasarnbönd þess né
byggingu ('Morphofogisk Strueturh
Blóðfruinlurnar endurnýjast einnig
í sífellu, gamlar eyðast og nýjar
koma i þeirra stað, bæði frá bein-
mergnuiri og miltinu. Hér er þvi
alt öðru máli að gegna en um fruml-
ur miðtaugakerfisins • (Ganglie- og
Nerveceller), sem sumar hverjar yf-'
irleitt aldrei endurnýjast. Af þessu
sést meðal annars, að ofdrykkjueitr-
unin liefir langtum skaðlegri áhrif
á taugakerfið en á blóðið. Margir
læknar eru þó þeirrar skoðunar, að
h’inir gerladrepandi eiginleikar
blóðsins rýrni við mikla áferigis-
nautn, og'einkum i og eftir djúpa
Ölvímu. Svæsnir bindindismenn tala
oft um hin skaðlegu áhrif vínnautn-
a^inar á blóðið og blóðfrumlprnar,
sem jieir segja að verði hrukkóttar
og broddóttar og hlaupi í kekki af
völdum áfengisins; en þessi stað-
hæfing er alveg röng. Aðrir halda
því frain, að vínandinn i hinum á-
fengu drykkjum, er menn drekka,
geti hreint og beint uppleyst blóð-
agnirnar; en þetta er einnig fjar-
stæða, því til þess þyrfti blóðið að
innihalda 14 prósent af hreinum
vínanda, en hjá (Tauðadruknum
mönnum hefir aldrei fundist meira
en 1 prósent af hreinum vínanda.
Ofdrykkjueitrunin (chronisk Al-
koholisme) hefir þó stundum blóð-
rýrnun (Anæmi) i för ineð sér, sem
jió sennilegast orsakast af eða fylg-
ir hinni almennu líkamshnignun of-
drykkjuniannsins, en ekki af bein-
um afleiðingum áfengisnautnarinn-
ar.
Það hefir verið deilt mikið um,
hvort gigt og gigtarsjúkdómar *töf-
uðii af áfengisnautn eða ekki. Þar
til má strax svara, að gigtin kemur
oft fyrir hjá bindindismönnum og
fólki, sem aldrei hefir bragðað vín,
og er niiklu tíðari en ofdrykkjan.
Gigtin ásækir mest hinar efnaðri
stéttir mannfélagsins, einkum þá,
sem hneigðir eru til sællifis og ó-
hófs í mataræði, og auðvitað einnig
öl- og vínberserkina. Fátæklingar
sein verða að láta sér brennivínið
eitt nægja með mat, fá sjaldan gigt.
Þetta virðist henda á, að vínandi i
sjálfu sér hafi engin áhrif á upptök
og tíðleik gigtarinnar.
Margir hyggja einnig, að offita sé
fylgifiskur vínnautnarinnar; og þvi
verður ekki neitað, að margir
drykkjumenn eru ístrubelgir miklir,
einkum bjórþambararnir. Fyr á tím-
um álitu menn, að offita margra
drykkjurúta ætti rót sina að rekja
til eiturverkana vínsins á eggja
hvítuefni^ likamans sem við of-
drykkjuna ummynduðust i fituefni
(Virchow). Nú álíta menn, að höf-
uðorsökin til fitusýki drykkju-
manna sé að sumu leyti fólgin í hin-
um fitusparandi eiginleikum vínand
ans, og að sunni leyti orsakist hún
af aflögum þeim af næringarefnum,
er líkaminn fær við mjkla áfengis-
nautn, einkum við bjórþambið. Enn
eru nokkrir, sem halda því fram, að
aðalorsökin til feitlægni drykkju-
rúta sé sú, að áfengisnautnin gjöri
menn lata og seina í öllum hreyf-
ingum. Drykkfeldni og starfsemi
geti ekki sameinast.
Ýmsir, einkum bindindismenn
auðvitað, hafa látið þá skoðun í
ljósi, að sgkursýki (Diabetes) í
mörgum tilfellum orsakist af vín-
drykkju. Hinir mestu sérfræðingar
i þessum sjúkdómi, þeir Mehring og
V. Noorden, leyfa þó þeim, sem af
þessum sjúkdómum þjást, að neyta
allmikils ’áfengis, t. d. Vi—1 flösku
af rauðvíni á dag.
Um áhrif áfengra drykkja á melt-
ingarfærin hafa altaf verið mjög
skiftar skoðanir. Hér gildir máske
frekar en annarsstaðar, að langvinn
nautn stórra skamta af lítið þyntri
vínandablöndun er ,skaðleg, einkum
fyrir slímhimnu magans. í hinni
vanalegu þynningu, er menn neyta
áfengis, eru hinar skaðlegu verlian-
ir þess aðallega fólgnar í ofmikilli
(Pramhald á 3. síðu)
Siðirnir breytast en það sýnir
æ besta smekkin að bera fram
BLUE fclBBON
TEA
Það er hið valdasta te við tækifæri á
þúsundum heimila í vesturlandinu.
Sendið auglýsingu res6a með 25 eentum til HLUE RIBBON LTD.
Winnipeg, og yður verður send matreiðslubók. Er pað bezta matreiðslu
bókin í Vestur Canada.
Skrifið nafn 0«; utanáskrift greinilega.
“MAGNET” HEFUR FER-
STRENDAR HJÓLTENNUR
Rennur án núnings og slits.
International President Executive Secretary Treaeurer Chairman Foundation Fund
Dr. Joen A. Widtsoe Jahn T. Burns Dr. J H. Worst
Pres. Utah Acricultural College Lethbridce, Alberta Pres. N. Dakota Asricultural College
Logan, Utah Fargo North Dakota
THE INTERNATIONAL DRY-FARMING CONGRESS
Lethbridge, Alberta, Canada
Seventh Annual Session October 19-26 1912
Office of
J. W. McNICOL,
Chairman Exposition Committee I
Nov. 19th, 1912.
The Petrie Manufacturing Co., Ltd.
City
Herrar!
Vér þökkum ySar ágætu sýningu á rjóma skilvindu ySar á
listasýningu vorri nýlega. Álit allra viSstaddra var, aS skilvind-
ur ySar væru þær bestu sem sýndar voru þar, og vér erum þess
fullvissir aS slíkar sýningar sem þessi
gerir mikiS til þess aS vekja áhuga
manna fyrir mjólkur búum í ná-
grenninu.
Sýnisgripunum var mjög smekk
lega niSur raSaS, og eftirlit umsjón-
armanna var hiS besta, svo vér erum
þess fullvissir aS árangurinn er hinn
besti hvaS snertir aukin viSskifti
ySar hér viS bændur.
YSar einlægur,
J. W. McNICOL,
forseti
Hin eina rjómaskilvinda á heimsmark-
aöinum nú, smíðuð aflfræðislega
er “MAGNET”
Thó Petrie Mfg. Co., Ltd.
Verksmiöja og aöalskrifstofa Hamilton, Ont.
Vancouver, Calgary, Regina, Winnipeg, Hamilton, Montreal, St. John
Þegar þú þarfnast bygginga efni eða eldivið
D. D. Wood & Sons.
Limited
Verzla meö Sand, möl, mulin §tein, kalk
stein, lime, “Hardwall and Wood Fibre”
plastur, brendir tígulsteinar, eldaöar
pípur, sand steypu steinar, “Gips” rennu-
stokkar, ‘‘Drain tile,” harö og lin kol,
eldiviö og fl.

SKRIFSTOFA:
Cor. JIOSS & ARLINGTON ST.
EINA ISLENZKA HÚÐABÚÐIN I WINNIPEG
Kaupa og verzla raeS húSir, gærur, og allar tegundir af dýraskinnum, mark
aðs gengum. Líka með ull og Se«eca Roote, m.fl. Borgar hajðs*a verð.
• ' i fljót afgreiðsla.
J. Henderson & Co... Phone Garry 2590.. 236 King St., Winnipeg
/