Heimskringla - 01.10.1914, Blaðsíða 2

BLS. 2
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 1. OKTÓBER, 1914
Vörumerkið er trygging þín
BLUE WBBON
Biddu um BLUE RIBBON TE og vertu viss um að fá það
það er talin bezta te-tegundin.
Sendu auglýsingu þessa með 2$ centum fynr
Blue Ribbon Matreiðslubókina.
-Skrifaðu nafn og heimili skýrt og greinilega.-
Hvenær að spara ef ekki nú?
IES.EM Þar laun þín og inntekt- ir aukast, aukastútgjöld fín
OF CANADA líka, og mörgum er fað langt um tilfinnanleera. Nú er
BANKANS staðurinn að geyma hann.
Leggið inn aflöguféð sem þið hafið með höndum, pið getið
byrjað með hvaða upphæð sem er yfir 1 dollar og fengið vexti af.
LOGAN AVE. OG SARGENT AVE., OTIBO
A. A. WALCOT, Bankastjóri
Með þvl aö biöja æfinlega mn
‘T.L. CIGAR,” þá ertn viss aö
fá ágætan vindil.
T.L.
(UNIOW MADE)
Weatern Oigar Factory
Thomas Lee, eigandi Winnnipeg
Stofnsett 1882
Löggilt 1914
D. D. Wood & Sons.
Limited :----- •
verzla með beztu tegund af
KÓLUM
ANTRACITE OG BITUMINOUS.
Flutt heim til yðar hvar sem er 5 bænum.
VÉR ÆSKJUM VIÐSKIFTA YÐAR.
I
SKRIFSTOFA:
Cor. ROSS & ARLINGTON ST.
EINA ISLENZKA HOÐABOÐIN í WINNIPEG
Kaupa og verzla með húðir, gærur, og allar tegundir af dýraskinnum, mark
aðs gengum. Líka með uli og Seneca Roots, m.fl. Borgar hæðsta verð.
fljót afgreiðsla.
J. Henderson & Co... Phone Garry 2590. . 236 King St., Winnipeg
K O L
r
K O L K O L
Kaupið kolin ykkar nú, bestu
Lehigh eða Scrantön
$1 0.25 Per íon
Borgist við pöntun.
J Main 686
Talsimi \ Main m
HALLIDAY BROS.
280 HARGRAVE ST.
Ferðalýsingar.
(Frfi Numrinn 1912)
III. A Englandi.
myndir listamanna þeirra, er hugsaS og
smíðaS hafa þaS voldugasta ríki, sem mynd-
ast hefir í þessum heimi. Og maður verSur
ánaegSur meS, aS þær séu þarna í kyrkj
var öll, en um þaS ljúkast bjartir geislar frá
hliSarglugganum þar fyrir ofan, — vel sam-
boSiS starfi spekingsins í þarfir ljóssins og
sannleikans.
Yfir allri kyrkjunni aS innan hvílir djúp-
ur og þögull friSur, — aldanna ró, er bylgj-
ur tímans fá ei hrært. Allur blærinn ber
meS sér speki og hóglæti. Einsog djúp
tæki mannlífsins alls hafi numiS sér þar bú
staS; er þar eigi aSgreining lengur í stundir,
ár eSa aldir. Þar mætast árroSi eilífSarinn
og kveldroSi tímans, og af vegamót
unni, í skjóli þeirrar stofnunar, er fóstraS i unum ma sja yfir land hins varanlega og e.
og geymt hefir hiS andlega líf þjóSarinnar jifa. — viSlika skyrt einsog þegar morgun
og myndaS • karaktérinn”, sem þarna er til Ijos.S fyrsta lyft.r rokkurhjupnum af sof-
sýnis og greiptur er í glæstan marmara, í and. bygS, — þo enn sja.st t.l breyt.nganna
mynd og líkingu þjóSarinnar huguSustu og °g hverfle.kans . h.num stundlega hemu.
djörfustu sona.
Sannarlega er hús þetta kyrkja, í tíguleg-
ustum og göfugustum skilningi, — kyrkja
full heilagsanda,— ástarinnar til föSurlands-
ins! Kyrkjan er full af föSurlandsást og þjóS
hinum
Umhverfis mann standa skáld, þjóSfræS-
ingar, vísindamenn er boriS hafa uppi mann-
réttindin, hugsjónirnar, sannleikann og gefiS
þeim verkandi myndir ofan allar aldirnar,
dánir, en þó lifandi, stundlegir og dauSleg-
_. - - - - . í ir menn, en þó eilífir og ódauSlegir, svo lengi
ar-fremd og þjoSar-v.rS.ng — alveg upp . ^ heimurHvarir
rjáfur! Er þaS þó um tuttugu mannhæSir
I upp frá gólfi, svo hátt upp hafiS, aS frá
| svölunum sýnast þeir, er niSri standa, naum-
ast fingurhæSar háir.
MaSur gengur þaSan út, alvörugefnari og
meir hugsandi en er maSur gekk þar inn.
Og til Wellingtons, er þar situr á hestbaki
inni, fyrir miSjum dyrum, lítur maSur ósjálf-
rátt meS virSingu og hugsar: “MikiS og
frítt er liS þitt, konungur!”
§ 11. Temple
kyrkjan.
MiSja vega milli P á 1 s j
kyrkju og Westminster
standa LögfræSinga sal-
irnir og Dómhusin. Er
svæSi þetta kent viS smákyrkju, er þar
stendur inni í miSri húsaþyrpingunni, og
kölluS er Temple Church. En sú kyrkja var
bygS af Riddarareglu, er stofnuS var
skömmu eftir fyrstu KrossferSina, eSa um
áriS 1100, og nefndist Knights Templars.
Kyrkjan var smíSuS um áriS 1 166, og er
því sú elzta á Englandi, og einhver sú elzta,
sem nú er til og leifar eSa minjar bera þeirr-
ar reglu. Kyrkjan er úr rauSleitu grjóti,
þygS í hálfhring, meS hellugólfi og öll tjöld-
uS innan skjöldum og merkjum hinna fornu
riddara.
1 kyrkjunni eru margir frægir hertogar
grafnir frá 1 3. öld.
AS koma inn í þessa kyrkju er einsog aS
hverfa til baka í tímanum aftur í miSaldir.
1 kyrkjunni eru engin sæti og hlýddu ridd-
arar þar helgum tíSum standandi, í alvæpni
og hölluSust fram á sverS sín. Fyrir löngu
er nú hljótt í þessum sal. Nú ganga þar um
tvær aldraSar konur, er hafa auga meS
gestum,, er þangaS koma forvitnisför. En
hver sá, sem kann vel aS hlusta, getur enn
heyrt í fjarska bergmáliS frá þessum fornu a )°*1
•-•1- I___—, _ k avoLov'ivtmc fr Artii ínn efpin- IdllO
Sjálfir steinarnir í veggnum tala á tung-
um aldanna!
KynslóS eftir kynslóS tók viS, ein af ann-
ari, aS hlaSa þetta volduga musteri, full-
komna þessa máttugu mynd. Sú fyrsta, vit
andi aS henni myndi aldrei auSnast aS sjá
verkinu lokiS, og síSur en svo skiljandi í,
hvaSa sýn og undramynd var meS tilhjálp
hennar handa, aS öSlast fastan líkama og
búning. En hlýSin og trú hugsjón bygg-
ingameistarans hlóS hún öldunum lof. —
Og byggingameistarinn sjálfur gat heldur
ekki búist viS, aS fá aS líta þessu verki lok-
iS, en í þaS ítrasta, ofan af fjallinu, aS hann
fengi á deyjanda degi aS hvíla augun viS
þess fullkomnuSu mynd, frammi á ókom-
inni öld!
Mannsæfin er svo stutt!
Lögin í veggnum telja kynslóSirnar, en
byggingin öll eilífSarheim mannlegra vona,
drauma og trúar.
Fyrir suSurgafli kyrkjunnar er langur
gangur, í lögun einsog smá kyrkja. Skilur
hann grár steinveggur frá kyrkjunni sjálfri.
GólfiS ,er lagt hellum, einsog í aSalkyrkj
unni. Gluggarnir eru þröngir en háir, eins
og mannlegar langanir. Þeir taka fast upp
aS súS og niSur í miSjan vegg, og lýsa meS
óljósri birtu, einsog þá lýsir inn í hús meS
an dagur rennur. Þetta er bænasalurinn.
Þar heyrist aldrei orS af munni mælt, en
stunur og andvarpanir fylla þar þögnina.
Einkennileg hugsun grípur mann viS aS
koma þar inn. Úti í hinni stóru, glaSværu
og munaSarríku borg ætlar maSur ekki aS
þyngsli hvíli á hugum og hjörtum manna;
aS hlæjandi ungmenni, eSa fólk um miSjan
aldur flýji kvíSa og kulda I.fsins, beri djúpa
sorg í sál. En þó hafa hingaS gengiS menn
öllu aldursskeiSi, kynslóS eftir kynslóS,
sölum, þegar herskararnir tróSu inn stein-1 f3110*8!0™ s'™ 1 Sondum ser og meS
gólfiS meS ber höfuS og féllu á kné í bæn beygSu kne beS.S um styrk og fr.S! Og á
frammi fyrir krossmarkinu helga og tóku á þessum staS er eg fullv.ss aS fr.S.nn hafa
móti árnaSi' og blessan allsherjar kyrkj- j pau Þess* sorgmæddu born. Hann
unnar - hehr fallio yhr þau einsog ljufur morgun-
roSi; einsog hiS hreina ljós dagsins, er þreng-
---------- ir sér þar inn um gluggana. GólfiS sjálft
er orSiS gengiS til hálfs, undan hinum þungu
§ 12. Westminster.
prýSi
Fegurst allra kyrkna
mikil, aS naumast er
sporum þessa fólks, — þungt og fast stígur
ekki á í sálunni friS!
hennar er svo
hægt aS hugsa sér, aS steinhús verSi betur j
smíSaS. Kastala-turnarnir tveir, sinn hvoru
j megin framdyranna, og upp af þeim hvor-
; um svo aftur aSrir fjórir smærri turnar,
en út frá þeim aftur eru samskonar
; turnar, settir meS jöfnu millibili ofan
§13. Brezka safniS.
En Lundúnaborg er
stór. Auk kyrknanna
eru ótalmargir fleiri
staSir, er meS sér bera veldi og menningar-
uia.i ei brag hinnar brezku þjóSar. Má þar til
alla hliSina, — veita smíSinu svo einkenni- nefna j1”1 ýmsu söfn. Er þar Brezka safnÍS
legan og tígulegan svip. Innan er í fyrstu mest (Brl‘>sh Museum) og alkunnast. Er
svipaS um aS litast og í Páls kyrkjunni,
þar saman komiS slíkt ógrynni af munum
snertandi menningarsögu veraldar, aS ekki
verSur tölu á komiS. Um ótal mörg ár hafa
Bretar kostaS sögu-rannsóknir í Austur- og
SuSurálfu. ViS þessar rannsóknir hefir
fundist fjarskin allur af leyfum frá afar-
fornum tíma. Mestar hafa rannsóknirnar
veriS í Biblíu-löndunum, Egyptalandi, Bab-
ýlon, Sýrlandi og Palestínu; enda er þaSan
mesta ódæmi komiS inn á Brezka safniS.
Allskonar ker, er notuS voru undir vín,
um
nema aS hér skilur, aS flest minnismerkin
sem skipaS er fram meS öllum göngum og
veggjum, eru líkneski þeirra, er gjört hafa
Bretland aS stórveldi í heimi andans. Hér
hvíla, auk aSalsmannanna mörgu, allir
J mestu lista- og vísindamenn Bretlands. Hér
1 standa einnig myndsteypur þeirra, er veriS
i hafa ljós mannanna á liSnum öldum, í öSr-
um löndum og álfum. Kyrkjan er bygS í
1 kross. Veit krossinn austur, en aSalinn-. ,, , , , , , •
gangur kyrkjunnar er á norSurgafli. Undir VS ?’ ° !ur’ smyrs .°® »fss battar, eru þang-
austurhliS stendur háaltariS gullna, þar sem f . omin> e.nmg boroker og handlaugar,
konungsvígsla fer fram; en á bak viS þaS, : hremsunarker. blotskalar, hlautte.nar, hn.f-
í hægri armi, er kapella Hinriks VII. Breta- ar ng vopn; ennfremur klæSnaSur og gnp.r,
konungs, er forfaSir var Tudor-konungs- fr.1°0rn,r Voru ^1.8, hat,Sar’ blot °g, velzlu'
ættarinnar á Englandi, og sem leiddi til! “oll, t'r paS.ekkl osenn'lfS1. bar séu
lykta hiS ógurlega Rósa-stríS, er staSiS hafSi boröker og aSr.r mun.r ur e.gu ym.ssa stór-
út af ríkiserfSum þá nærfelt í öld á Eng- mennf Austmlanda a fornrl tlS’ • En,B.retinn
landi. I kapellu hans er margt konunga- f UP 1, ha og elSnap sey °g alitiS, aS
fólk grafiS. Og þar er grafin móSir hans, 1 “ Clgl tund sem f.nnur, ef e.g, er eftirspurt.
Margrét Beaufort, er góSfrægust er fyrir hn ?Y°, fr.nu orSlS !angt s,San> faS ölværS-
ölmusugjöfina, er enn helzt viS. Á dánar- m do 1 noIlunlim Þelm °g hmlr fornu höfS-
dægri afhenti hún klaustrinu stórar eignir, í mgjar rymdu par sætl’ aS pe,m er ^11^
og mælti svo fyrir, aS á hverjum laugar- i f. ,ym!’ hvaS pe,r attu,‘ ,°f a?r.r eru ekK1
degi frá þeirri stundu skyldi vera útbýtt t,f eft.rspurna. Fær þvi Bret.nn oatal.nn
meSal 50 ekkna, eSa fátækra kvenna, og I - halda pV1’ sem hann flnnur’ H,n forna
hverri gefiS eitt brauS, biti af kjöti cg 2
pence, og hefir skipan bessari veriS fylgt
síSan. Er þaS geta manna, aS þessi 2 pence
hafi átt aS vera fyrir öl meS brauSinu og
kjötinu.
1 kapellu Hinriks VII., fyrir stafni, var
lagSur Oliver Cromwell, hershöfSinginn i in
mikli, og lýSveldismaSurinn. En eftir aS
konungsstjórnin var sett á fót aftur, var hann
grafinn upp, aS boSi Karls II., og vita menn
ekki nú hvar hann er grafinn. Var þaS lýS-
veldismanninum mikla sæmd, aS vera færS-
ur á burtu úr konunga-þvögunni þar . gólf-
inu! JafnaSarlegast er þessi hluti bygging-
arinnar lokaSur, svo aS þótt hann sé aS vísu
til, þá spillir hann ekki helgi og tígugleik
kyrkjunnar.
Auk skáldanna standa myndir af stjórn-
málamönnum Breta í aSal-kyrkjunni. Ber
þar einna mest á Pitt og Beaconsfield og
Gladstone. Fyrir miSri hliS aS vestan eru
grafir Darwins og Newtons. I gólfinu er______________ _______ ______
höggvin steinhella yfir leiSi Darwins, meS j skýrari í huga manns viS þaS aS skoSa
áletran, er gefur til kynna legstaS, fæSingu þessa fornu muni. “A8 leggja hönd á plóg-
Pg.ícdaInardægur. hin? mikla vísindamanns. j inn” verSur skýrt. þegar maSur sér Austur-
Leiöi hans er yfirlaetislaust, einsog æfi hansllanda plóginn, og acS hann er einskeptur.
Babýlon er í eySi, og svo er um margar aSr-
ar borgir austur þar. Hallirnar fögru eru
fallnar, ljósin öll slokknuS, veraldar undrin
týnd, herrar og þrælar komnir undir græna
torfu, — sigurvegar og bandingjar hvíla
hvorir viS annars hliS. HerlúSurinn er
þagnaSur, spjótin brotin. LetriS, sem hönd-
á vegginn, bak viS ljósahjálminn,
eitt veizlukveld í feigSarhöllu Balshazzar
konungs, er nú rist á rústum allra borga þessa
mikla ríkis.
— “Mene, Mene Tekel Upharsin’' eru
sögulok.
En á Brezka safninu eru geymd goSalík-
neskin, eirkerin og ljósastikurnar, er fundist
hafa í rústunum. Skart og dýrgripir hinna
fríSu Austurlanda kvenna, heíir veriS graf-
iS upp úr öskunni, fægt og flutt þangaS.
MeS því aS skoSa alla þessa hluti, má
vel gjöra sér hugmynd um starf, lifnaSar-
hætti og búninga Austurlanda *aS fornu.
Sögurnar, er segja frá klæSnaSi og vinnu-
brögSum þessara þjóSa, verSa ljósari og
Sagan af Rebekku viS brunninn, er hún
“tók skjóluna af öxlinni í hönd sína” og gaf
sendimanni Abrahams aS drekka, verSur
auSskilin, þegar austurlenzku vatnskerin eru
aSgætt og þaS sézt aS þau eru öll búin til
aS berast á öxlinni. Ástarsaga Jakobs og
Rakelar verSur líka mjög ljós. Jakob hitti
Rakel fyrst viS brunninn, meS hjörSina. —
Brunnarnir hafa í þá tíS veriS fundarstaSir
yngra fólksins. — Hún gætti sauSa föSur
síns. En strax og Jakob sér til hennar velt-
ir hann steininum af brunninum og vatnar
fyrir hana hjörSinni. Og þegar hann hafSi
lokiS því, segir sagan: “Þá kysti Jakob
Rakel og hóf upp rödd sína og grét”. En
af hverju Jakob fór aS gráta, um þaS fræS-
ist maSur ekki á Brezka safninu, nema hvaS
þess má geta sér til, aS hann hafi veriS orS-
inn svona þreyttur aS roga þessum þungu
vatnskerum upp og niSur úr brunninum.
í musterum, fyrir hallardyrum og borgar-
hliSum voru oft settar stórar myndir úr
höggnu grjóti. Getur þeirra í G. T. Voru
líkneski þessi kölluS “Kerúbar" og “Sera-
phar”. Hafa menn á seinni tímum smíSaS
sér þaS, aS þessir fornu Kerúbar hafi veriS
skínandi fagrir englar, fegurri öllum jarS-
neskum verum, mönnum sem konum. ViS
hliSar Paradísar voru settir Kerúbar meS
logandi sverSum. Nokkrir þessara engla
hafa fundist í Babýlon og veriS fluttir til
Englands. ÁreiSanlega eru þeir þyngri og
meiri en nokkrir menskir menn. Því hver
um síg, er fluttir hafa veriS á Brezka safniS,
vega mörg ton; en eigi eru þeir aS sama
skapi fríSir. Eru þetta vængjuS naut meS’
afarlöngum ljónshala. Þó er myndinni þann-
ig breytt stundum, aS í staS nautsins kemur
ljón meS mannshöfSi og arnarvængjum.
Voru þetta land- og borgarvættir Austur-
landa, einkum Babýloníu og Assýríu manna.
Til vætta þesara hafa Grikkir þekt, og ekki
vilst á þeim og englunum. 1 þjóStrú þeirra
voru óvætti, er “Griffónar” hétu, og er þaS
sama nafniS og Kerúb.
Alt svo margt, sem er af menjum Austur-
landa á þessu mikla safni, er þó meira víSs-
vegar aS frá Egyptalandi, svo sem skraut-
gripir vopn og munir, leturspjöld og hand->
rit. Flest þetta hefir fundist í grafhvolfum
Pýramídanna. 1 grafhvolfum þessum hefir
fundist siSbók Egypta, er notuS var viS
greftranir, meS tilheyrandi fyrirbænum og
ávörpunum til EgyptaguSsins Osiris. Er hún
skrifuS á pappírslengjur, er vafSar voru um
líkin, og á steinspjöld, er reist voru hjá þeim
dauSu. Hefir bók þessi veriS lesin saman
úr þessu, er fundist hefir, og gefin út í þýS-
ingum á NorSurálfu-málum. Er hún kölluS
“Bók hinna dauSu”. — Einnig hefir stórt
Múmíu-safn veriS þangaS flutt. Eru þaS
leyfar konunga og drottninga, er gymst hafa
um þúsundir ára og nú veriS færSar úr sín-
um forna legustaS inn á Brezka safniS. —
Bjuggu Egyptar svo um lík konunga sinna
og presta til forna, aS þau rotnuSu ekki,
heldur þornuSu og aS lokum urSu stein-
runnin. Voru þau fyrst smurin, því næst
vafin dúkum, er ofnir voru úr sefi, því næst
hördúkum og þá IagSur dúkur yfir andlit
þeim og umbúiS sem vandlegast. Þá voru
þau kistulögS, og er á kistulokin grafin mynd
þess, er undir hvílir. Oftast eru kisturnar
úr rauSum leir, og á þær fleygletraSar bæn-
ir til guSanna, en hrós um þann látna. Er
svo kistan látin í stóra steinþró lukta, og svo
frá gengiS, aS ervitt sé aS opna. Hefir þó
Bretum tekist, aS opna steinþrór þessar, er
fluttar hafa veriS til safnsins, og meS því
veitt gestum sínum Ieyfi aS ganga fyrir
Faraó. Þar er kista Faraós þess, er “ekki
þekti Jóseph” og þraelkaS á aS hafa Israels-
börn, Rameses II. Var hann merkur kon-
ungur Egypta um áriS 1400 f. Kr., bygg-
ingamaSur mikill, og lét sín líka aS mörgu
getiS. Nefna lét hann eftir sér borgir víSs-
vegar um landiS og allstaSar setja upp
höggnar myndir af sér. Hefir einn fádæma
grúi veriS til af þeim um hans daga. Þess
ber líka Brezka safniS vott. AllstaSar er
Rameses II. Ekki er svo hægt aS fara um
safniS, aS maSur reki sig ekki hvervetna á
þenna digra og rembiláta konung.
MikiS er hér saman komiS af forn-grísk-
um munum, frá eiröld Grikkja og tíS Tróju-
borgar. Þá eru og miklar leyfar, er fund-
ist hafa eftir frumbyggja NorSurálfunnar frá
steinaldar-tímanum. Á þaS aS vera vopn
og veiSibúnaSur, aS manni er sagt, þó lítiS
smíSislag sé á. Er sú gáfa mikil og óskiljan-
leg, sem fornfræSingum er gefin, aS búa til
úr öllu rusli allskonar mannaverk og segja
oss fáfróSum mönnum um þaS langar sög-
ur. — Léttast virtist mér myndi vera, aS
koma sér upp all-álitlegu safni af steinaldar-
leyfum, því ekki myndi annars þurfa meS,
en fara í einhvern lækjarfarveg eSa skriSu
og tína upp eftir vild steina og helluflögur,
— gefa því svo öllu ýms heiti.
HandritasafniS er stórfrægt; eru geymd
þar bókfell og bækur fágætar frá fornri tíS.
Ein deild þessa safns geymir bréf og skjöl
ýmsra hershöfSingja og konunga Bretlands.
Má þar sjá marga góSa skrifhönd, en þó
fleiri óskýrar og ófríSar.
Þá er listasafniS íburSarmikiS, og nær
yfir öll tímabilin eldri og yngri. En tiltölu-
lega kveSur þó minst aS þessu safni og sjá-
anlega minstu veriS til þess kostaS.
Telja má þaS safn
§14. DýragarSurinn. — þó í öSrum
skilningi s é, en
Brezka safniS ---dýrasafniS í Regents Park,
“The Zoological Garden”. Er þaS vaía-
laust sá stærsti söfnuSur í heimi taminna og
ótaminna dýra. Einhver gamli kyrkjufaS-
irinn sagSi, aS kyrkjan væri Noah örk, full
hreinna og óhreinna dýra. I þeim skilningi
er The Zoological Garden” reglulegasta
kyrkja, eSa söfnuSur, þó ervitt yrSi aS
sverja á hann sérstakan rétttrúnaS. Flest-
um, sem skoSa garSinn, hlýtur aS finnast
þaS álitlegur búgarSur og Bretinn furSu
fjármargur. En væn yrSi sú örk aS vera
og viSamikiI, er boriS gæti allan þann sæg.
Og tafsamt yrSi þaS einum manni, aS koma
i