Heimskringla - 15.10.1914, Side 4
BLS. 4
IIEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. OKTÓBER 1914
Heimskringla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum fimtuaegl.
ÍJtgefendur og eigendur
THE VIKING PRESS, LTD.
VertS bladsins i Canada og
Bandaríkjunum $2.00 um áriti
(fyrirfram borgah).
Sent ti.l lslands $2.00 (fyrirfram
borgatS).
Allar borganir sendist rátis-
manni blabsins. Póst etia banka
ávísanir st)?list til The Viking
Press, L,td.
Ritstjórl
RÖGNV. PÉTURSSON
RátismatSur
H. B. SKAPTASON
Skrifstofa
729 Sherbrooke Street, Wionipeg
BOl 3171. lalííifnl OaTry 4110
hátt og valið er i öll önnur háskóla-1
embatiin.
Meðulin til þess að koma þessu til j
leiðar eru mörg óbeinlínis, en eitt j
sem bezt myndi duga.
ári hér frá aðeins i tveimur neðri
bekkjum Collegins o. s. frv., unz
henni var með öllu lokið. Að þessu
stefndi með hinum fyrri samningi,
sem nú er upphafinn, einsog Mr. Jó-
hannsson skýrir frá.
3\uðvitað í stað kenslunnar i is-
lenzku við háskólann átti tilsögnin
að koma, er veitt yrði við kyrkju-
félagsskólann; en um það verður
engum talin trú, að það sé jafngilt
hinu, hversu sem reynt er að gylla
þenna nýja skóla. Annars er gylljng-
in sú í hæsta máta óvegleg. Notað er! þeir heimti að námsgrein þessi telj
Þjóðræknissjóðurinn.
Yér undirritaðir leyfum oss hér-
Hin óbeinu! með að beina athygli íslendinga í
eru meðal annara þessi: að nemend- Canada að eftirfylgjandi atriðum:
ur íslenzkir krefjist þess, er þeir
velja sér námsgreinar, um leið og
þeir innritast við háskólann, að fá
tilsögn i íslenzku við skólann; ann-
að, að þeir neiti að sækja þá kenslu
að eitthvað út um bæ, einsog bein-
1. Að Stór Bretland á nú í hern-
aði við tvö af mannflestu og her-
I skáustu stórveldum Norðurálfunn-
,ar.
| 2. Að undir úrslitum þessa stríðs
I er komið sjálfstæðisfullveldi Brezka
ngamenn bethfe; og hið þriðja, a rf]jjsjng á gomandi tímuin.
nafn Dr. Jóns Bjarnasonar, og þær i ist sem hver önnur fyrir burtfarar-
vinsældir og álit, sem hann átti i próf.
meðal alls almennings til þess að
forblóma þetta ráðabrugg, til þess
að blása lífi í þenna skóla, sem er
ekkert meira eða minna en trúmála-
stofnun, einsog allar auglýsingar
forstöðunefndarinnar bertt með sér,
,— tillitslaus til allrar mentunar og
3. Að þar sem Canada er hluti
hins Brezka alríkis, þá einnig er
það í stríði við óvinaþjóðir stór
Bretlands.
4. Að vér Islendingar, sem hér
rýmri|l.ölu,„ tek IX v.r.nl.k, MDMa ZTZ,"
en hann er með bvi að safna þeim <>K gjörst lögformlegir þegnar hins V.f'0;11 “f!1.1 Þegal
Sír”r Í,j£i kennarann að; Hrezka rfkis, erum háðir sömu I herskip til hjalpar Bretum
En tryggasta og beinasta meðalið
til að koma kenslunni þar á fastan
fót, er, einsog nú stendur, meðan
verið um sigursæl afdrep þessa ó-
friðar fyrir rfki vort. I>á yrðu allir
borgarar þess að beita kröftum sín-
um öllum og efnum í þágu ríkisins
meðan á stríðinu streði.
Þúsundir manna hvervetna í lýð-
lendum Bretaveldis buðu sig þegar
fram til hernaðarins og nú, eftir
tvegja mánaða tímabil hafa hundr-
uð þúsunda manna lir þessum lýð-
lendum þegar tekið sér stöðu á
vígvellinum, meðal þeirra eru 33
Iþúsundír manna sem farið hafa héð-
an frá Canada, og ákveðið er nú að
breta við þá tölu svo að Canada
herin nemi ekki minna er 50,000
manns.
Frá lýðlendum Breta á Indlandi
atvinnu sinni og inntektum.”
“Þjóðræknisskyldan krefst þess
að hver einasti í síðartöldum flokki
styrki þann fyrtalda eftir þörfum,
hversu mikil útlát sem það kann
að kosta.
“Engin landsmanna má í þessu
efni vanrækja þessa skyldu sína.”
“Til þess að örfa menn til frekari
herþjónustu eftir þörfum verðum
vér að sýna hermönnum að vér ætl-
um að annast uin fjölskyldur þeirra
“Vér þurfum fleiri menn í hern-
aðin”
"Framlög vor mega ekki teljast
gustukagjöf. Þau eru skyldugjald”
“Ekkert skyldmenni hermann-
anna rýrir virðingu sína með þvL
eslhveriu levil viS kkólann. þgð! begnskyldum sem aðrir borgarar
l-.íivuju U>II vn v. I T, f . I i ,■ „Au
og býður að senda 100 þúsundir
manna í hernaðin. Suður Afríka
að hann sé eða verði íslenzkra
skóli. Úr þvi sker fyrirkomulag skól
eigi öðru, en mörgum vinum sira
• r
i
Islenzkan og háskólinn.
Kunningi vor, stúdent Jóhann G.
Jóhannsson, ritar um þetta mál í
þessu blaði. Gjörir hann athuga-
semdir við það, sem vér höfum sagt
um þetta mál í undanförnum blöð-
um. Getur hann þess, að enn hafi
verið breytt til með tilhögun kensl-
unnar, svo að nú eigi kenslan öll að
fara fram í yfirheyrslu-sölum Wes-
ley skólans, en ekki, einsog ákveðið
var fyrir nokkrum vikum siðan, með
hinum alkunnu samningum milli
skólastjóra kyrkjufélagsskólans og
Dr Stewarts, — að kenslan fari fram
í Skjaldborgar-skólanum fyrir þá,
sem vilja lesa íslenzku við undir-
búningsdeildina.
Eru þetta góð umskifti við það
sem var, þó lítilfjörleg séu; því ineð
þessu móti gefst þeim kostur, sem
að undirbúningsdeildinni koma, að
lesa íslenzku á ábyrgð háskólans, er
annars hefði ekki verið, ef fyrri til-
höguninni hefði verið fylgt. Þá
hefði það byrjað með þessu ári,
einsog vér bentum á, að íslenzkunni
hefði verið bygt út við háskólann.
Því strax og hún hefði ekki verið
lesin í lægstu bekkjunum, hefði ver-
ið ástæðulaust að veita tilsögn í
henni í efri bekkjunum, og háskól-
inn þvegið hendur sínar af þvi, að
láta kenna hana þar, með því hann
var þá ekki nemendunum lengur
skuldbundinn uín þá kenslu. —
Er nú ráðin lítilfjörleg bót á þessu
með þessu nýja fvrirkomulagi, ef
treysta má að því verði fylgt. Nú
er þvi um að gjöra, að sem flest ís-
lenzk ungmenni, er koma að undir-
búningsdeildinni á þessu hausti,
velji islenzku, námsgrein þessari
sjálfri til trvggingar, svo að henni
verði haldið þar við í framtíðinni.
Vér segjum, námsgreininni sjálfri til
tryggingar, frekar en sjálfum þeim
til uppbyggingar, því það játa allir,
að enn sé ekki kenslunni svo komið,
að hún geti á nokkurn hátt heitið
fullkomin; þvi það verður hún eigi
fyr, en sérfræðingur í þeirri grein
er fenginn til að kenna.
Hefir þá kyrkjufélagið slegið und-
an i þessu efni með þessari breyttu
ráðstöfun, og verðum vér að álíta,
að það sé mótmælum þeim að þakka,
sem birtust í Heiinskringlu, því and-
mæli gegn þe-ssu gjörræði komu ekki! hvað beri að gjöra til þess að
úr annari átt, þó þau hefðu komið tryggja framtíð tungunnar við há-
viðar að, ef hinu hefði farið fram, I skólann.
og auk heldur voru nú i undirbún- j
U8 *..../ x k- 1 rtÍþe#*. þvort heldur innfæddir eða '1
menníngartækja og möguleika, er myndi ekki þurfa að borga kaupi1 ' _ - sendir og nokkra tugi þusundir
skólinn getur haft. Það, að hann | hans að'öllu leyti. og áreiðanlega, ef aðkommr.
! undir forystu Botha herforingja,
heitir í höfuð sira Jóns, sannar ekki hægt væri að bjóða háskólanum, 5. Að oss ber að vorum liluta, að | SPln nlj ejnnjg, er stjórnarformaður
fræða! vissa upphæð til þess áð stofna fyrir Styðja að því eftir megni að ríHl þar gyfira. AHar lyðlendur veldis-
' skól-1 kennaraembætti i islenzku, myndi ■ vort nái fullum sigri í jiessu stríði.; jng Wgja fram alt Jiað lið sem þær
ans sjálfs, en ekki það, hvað hann | það verða fyrirstöðulaust þegið og j Meðal annarar hjálpar sem vér I geta auk annarar lijálpar,
heitir. Að sira Jón heitinn Bjarna- því, sem til vantaði, ba'tt við úr há- i ejgum kost á að veita eru peninga- Þetta bendir á það að allir borg-
son var íslenzku-maður mikill, mun skólasjóði. Um stofnun þessa sjóðs! ]eg fjamlög í styrktarsjóðl ]>á. “Pat
d Cross Fund”
engum koma til hugar að bera á gretu Skandinavar allir verið, og til riotic Fund” og “Rei
móti; en nafni hans fylgir ekki sú hans lagt, því sami kennari gæti j sem rlú eru i myndun um alt Can-
fræði, þó það sé gefið einhverri j gagnað fyrir öll málin, er áreiðan- j adaveldi. Hinn fymefndi þessara
stofnún, ef stofnunin ekki á svo lega ættu að kennast. En fyrir þvi sjóða er til styrktar fjölskyldum og
þá aðstandendur, er á fræði þeirri j ættu fslendingar að gangast og koma ættingjum þeirra manna sem farnir
kunna skil. Alveg eins ætti það að I söfnun og samningum af stað. Það I eru 0g fara kunna héðan úr landi í
vera nægileg uppfræðsla í norrænum j verk er ekki eingöngu hið mesta hernaðinn og sem þessvegna ekki
fræðum, að skíra piltbörn Snorra j sæmdarverk, skemtilegt og auðunn- j geta annast um lífsuppeldi þeirra.
Sturluson eða Konráð Gíslason, eða i8, heldur líka það starfið, er lengst Hinn síðarnefndi sjóður er til hjúk-
Björn M. ólsen. En því miður fylgir j myndi hahla lifandi minningu þjóð- j runar þeim hermönnum sem særast
ekki sá kyngikraftur nafni vorra á-! ar vorrar hér í álfu. Kynslóðirnar, kunna á vígvelli. Úr þelm sjóði á
gætismanna! að sá öðlist fróðleik koma og fara. breytingar og bylting- að borga fyrir sjúkra skyli, lækna.
þeirra og gáfur, sem nafnið hlýtur, j ar r*sa °g falla, en mentastofnanir hjúkrunarkonur, lækningalyf og
án allrar frekari fyrirhafnar og ráð- 1 rikisins standa stöðugar, svo lengi ^ önnur lækningatæki ýmisleg.
stöfunar. Þessar blekkingartilraunir sem rikið varir og land er bygt. j _4jt petta kostar ærið fé sem haf-
og ennfremur staðhæfingar kyrkjufé j Hjartfólgnara mál hverjum sönnum j aRj. verður sarnan með frjálsum
lagsforsetans við skólasetninguna á íslemiingi er ekki til, en þetta, °g sainskotum frá þeim sem heima
dögunum, að skólinn hvili á þeim | Þyí heilir til starfa. fslendingar, og sjtja við sín hversdagslegu störf.
tveimur hyrningarsteinum, nöfnum, gjörið Það, sem þið getið. h.gi er (;anada hefjr nú þegar sent yfir
þeirra tveggja (manna?) Jesú Krists: nauðsynlegt. að alt, sem menn vildu, ^ þúgundir manna f hernað þenn.
og síra Jóns Bjarnasonar, er alt of 1 s<>hir leggja þessu til hjalpar, se I
þunn slæða til þess að hylja það,! lagf fram i einu, en æskilegast er, að
sem undir á að felast. Trúum vér! þátttakan sé sem almennust og jöfn-
ust. Það er sama sem að styrkja
landsins.
Um hin önnur atriði, sem grein
Jóns heitins sárni, að sjá nafn hans m(>ður sína ‘>1 sæmdar, föður sinn
notað fyrir tálbeitu, til þess að j frama og Iáta sín sjálfs að góðu
draga fólk út frá eina sjálfsagða tak- ge*>® tilreiða hinni íslenzku
markinu, er stefna ber að: að fá tungu stað við aðalmentastofnun
tungu vora viðurkenda við háskól-
ann; en gjöra sig ásátta með i þess
stað, að með hana sé farið sem sér-
eign eins flokks inanna og hún kend
við kyrkjufélagsskólann. Með því er j
bæði minningu hans og starfi sem
fræðimanns ómaklega á lofti haldið.
Vér höldum því fram, að um leið
og að öllum má vera svo gjörsamlega
sama um kyrkjufélagsskólann, sem
i eðli sinu er sérkreddu stofnun, þá
megi engum íslendingi hér vera
sama um, hvað um tungu vora verð- j £n
ur og virðingu þjóðar vorrar hér í
álfu. Vér erum ekki og enginn mað-
ur að amast við “Akademíinu”, en
vér mótmælum því, að það á nokk-
urn hátt komist upp á milli íslenzk-
unnar og háskólans og lokki eða
an. Margir þeirra eru fjölskyldu
feður sem farið hafa í því fulla
trausti að vér sem heima erum sjá-
um svo um að fjölskyldur þeirra
þurfi ekki að líða skort meðan
J>eir eru fjærverandi, og að í sjúk-
dómstilfellum þeirra sjálfra verði
þeiin veitt öll sú aðhlynning sem
l>örf kann að krefja.
Oss ber diengskapar skylda til
Mr. Jóhannssonar ræðir, er fátt að j þess að sjá svo til að þessir her-
segja. En til baka snúum vér ckki
með það, að álit og áhrif islenzku-
j kenslunnar fóru að réna, bæði inn-
an og utan háskólans, eftir að síra
Friðrik J. Bergmann slepti kennara-
embættinu. Vel getum vér skilið, að
tímarnir í íslenzku hafi verið skcmti
menn sem leggja líf og krafta fram
til Jiess að vernda ríki vort gegn
árásum óvinanna, ekki þurfi að
bfða vonbrigði á því trausti sem
þcir bera til vor með umsjón ást-
vlnanna sem mist Jiaía Oiðsinni
þeirra, og þessvegna er ]>ess brín
hvergi látið hins gagnstæða getið.
um aðsóknina að skólanum
erum við báðir sammála, við
Mr. Jóhannsson að nú siðari ár hefir
hún ekki staðið í neinu sambandi
við islenzku kensluna.
Það gengur dyrfsku næst, að halda
þvi fram, að eftirkomandi síra Frið-
boli kenslu málsins þaðan út. \ér fá- riiís S(i mikill íslenzkufræðingur, og
um ekki séð, að i stað íslenzku-kensl-
unar við háskólann geti komið
kensla
skólann, fremur en kensla í islenzku
í Selkirk eða á Gimli getur komið í
að á dómi einstakra nemenda verði
! það bygt, að hann hafi verið verk-
íslenzku við Skjaldborgar- j inu afl njju ]eytí vaxinn. Enda væri
slíkt ómögulegleikinn sjálfur, þegar
aðga'ttur er sá undirbúningur, sem
þess stað; þott skólastjórinn teldi hann hefir haft fyrir það starf. Að
það í grein sinni á dögunuin vera
vott þess, að íslenzkan væri kend
við háskólann, að hún er kend á kunna til fullnustu, þó talandi séu á
þessum stöðum. Og að þessu atriði; íslenzkii. er að umsnúa öllum rök-
víkja ekki athugasemdir Mr. Jó- j semdum. Lærisveinninn er ekki jafn
hannssonar, eða neinna, er gegn j kennaranum, þegar óbrjáluð og eðli-
Hkr. hafa ritað. En þetta er umræðp
efnið, og svo það, sem af því flýtur,
legir hjá honum, enda höfum vérjþörf að hver einasti borgari sem
einhvers frer orkað gjöri sér að
skyldu að styrk-ja sjóði þessa báða
með svo ríflegum fjárframlögum sem
efni og ástæður þeirra leyfa.
Vér leyfum oss því hérmeð að
skora á Islendinga hvervetna í Can-
ada að styrkja svo sjóði þessa með
fjárframlögum, að sýnt sé að þeir
hafi áhuga fyrir því að þeir verði
nægilega miklir til þess að mæta
þeim þörfum sem þeir eru stofnað-
ir til.
Vér skulum láta þess getið að all
ur þorri fólks sem nú eru að legja
í sjóði þessa hafa skuldbundið sig
til að leggja fram ákveðna upphæð
mánaðarlega meðan stríðið stendur
yfir. Þeir sem hafa stöðuga vinnu
gefa flestir eins dags kaup á inán-
uði, aðrir binda framlægið við til-
svarandi hluta af inntekum sínum.
Yfirleitt er ekki takmarkið að fú
fólk til að gefa stórar upphæðir í
einu, heldur að sem flestir, helst
: álíta, að nokkrir nemendur séu faT-
ir'um að dæma, er ekkert tungumál
verið oln-
Það er fjarri þvi, að þótt kenna ; hann (háskólinn) hafi ______
ingi. Hefii því tilgangur sá ónýzt, er | ejgj nij a þessum vetri islenzku við bogabarn núverandi stjórnar. Og
auðsjáanlega var stefpt^að, að skapn Wesley i öllum bekkjunum, einsog hvað það kemur kenslu i islenzku
. i verið hefir, að þetta mál sé komið í
sitt sanna horf.
einræði fvrir kyrkjufélagsskólann
yfir kenslu í íslenzku hér i bæ, með
því að stuðla að þvi, að kenslan
skyldi deyja út við háskólann.
Hvað hin tilhögunin hefði þýtt,
þarf ekki að benda á. í öllum þeim
námsgreinum, sem leyfðar eru sem
Fyrst og fremst meðan kennarinn
er fenginn að láni frá annari stofn-
un og skipar ekki sitt fasta sæti við
háskólann, er litil trygging fengin 11111 1 •<’líjal(lborg.
fyrir framtíð þessarar númsgreinar
leg hlutföll haldast, og því síður en
svo fær um að dæma um þekkingu
og iistnæmi kennarans.
Það er satt, að efnahagur húskól-, . . ... .
ans er þröngur; en hitt er ósatt, að a!!ir; takl þátt “m!kot“"m °!
1 gjori það a sem iéttastan hátt með
mánaðarlegum frauilögiim. Vér ef-'
um ekki að íslendingum verði Ijúft
að styrkja þetta málefni og því
biðjum vér þá alla—konur jafnt sem
karla—sem finna sig aflögufæra að
sinna svo þessari áskorun vorri að
það megi verða íslenzka þjóðflokk
num til sæmdar og líknarstarfs
við vestur á Skjaldborgarskóla,
hvað kjallaragröftur fyrir stjórnar-
byggingunum hefir kostað, verður
öllum ofvaxið að skilja, — nemq ef
til viII þeim “akademisku” lærifeðr-
Sannleikurinn er
kjörgreinar við háskólann, er há-j við skólann. Kennarinn er utan
skólinn, eða Collegin, sem kenslu
umboð hefir fyrir háskólann, skyld-
ugt að veita tilsögn i, þeim nemend-
um, sem eftir því óska. Þess vegna
eiga þeir, sem byrja i undirbúnings-
deildinni og velja íslenzku, heimting
á, að námsgrein sú sé kend yfir það
tímabil, hvort sem það eru tvö eða
fjögur ár, sem hún er leyfð sem
kjörgrein. Til skyldu þessarar fann
Colleginn, er með fyrri samningum
hann ætlaði að láta kensluna fara
fram við skólann í öllum bekkjum
fyrir ofan I. bekk i undirbúnings-
deildinni. Pin jafnframt hcfði hann
komið sér hjá þessari skyldu i fram-
tíðinni, ef fyrsti bekkur undirbún-
ingsdeildarinnar hafði ekki kost á
að lesa íslenzku á þessum vetri, sem
eigi hefði orðið, ef hann hefði átt
'garðs; hann á ekkert sæti i kennara-
ráði skólans, hann ræður engu um
tímasetning kenslugreinar sinnar,
og allajafna verður á hann litið sem
óviðkornandi mann.
1 öðru lagi, meðan svo cr, er eng-
sá, að kjallari þessi var grafinn sam-
kvæm't sömdum samningum og kost-
aði hvorki meira né minna en um
var samið, og að áliti merkra verk-
fræðinga þótti hið umsamda verð
sanngjarnt.
‘Stjórnin hefir lagt mikið fé til
háskólans síðan hún kom til valda,
, . , i og stórum meira en fyrverandi
in trygging fengin fynr hæfileikum !
....._____° , i stjorn. a siðastliðnum arum hefir
úr .$6,000.00 á ári
þessa kennara : að hann liafi sérstak-! ‘ ‘
, , . ... , „! beint tillag vaxið
lega buið sig undir þessa kollun; að „oo nnn nn _ > ,, ,
hann hafi næga þckkingu á því, sem ' S.Tk f SS T ‘
hann á að kenna; að hann sé Urk-1 heflF Venð 1,1 bygR,n«a °« kenshl-
inu vaxinn. Taka verður hann eins-
og hann gefst og hann er skólanum
fenginn. Og þegar það er nú sann-
spurt, að annað er látið ráða í vali
kennara, en sérþekking og undir-
áhalda. Þó skólinn sé þurfandi og
fátækur, þá á hann þó all-nokkrar
eignir, þar sem öll háskólalöndin
eru. Og hefðu 'CoIIegin ekki legið í
þeim sjóð, sem myndast hefir við
, , . , , , . . . j sölu sumra þessara landa, þá mvndi
bumngsmentun í ]>eirri grein, sem I, • , 1 , ‘
a . * ,___ i - , • . háskolmn nu eiga ahtlega upphæð,
málefninu tii sannra nota.
Loforð og framlög sendist til Tli.
E. Thorsteinsson, manager North-
j ern Crown Bank, cor. William Ave.
og Sherbrooke St„ Winnipeg.
Winnipeg, 10. október, 1914.
Thos. H. Johnson
B. J. Brandson
Árni Eggertson
J. B. Skaptason
John J. Vojini
O. S. Thorgiersson
Jónas Jónasson
B. L. Baldwinson
Th. E. Thorsteinsson
John J. Bíldfell
hann á að kenna, þá er tryggingin
eiginlega fengin fyrir því gagn- j
er að minsta kosti myndi nægja til!
að grafa mvndarlegan “kjallara”. —!
Þjóðræknissjóðurinn.
að srekja tima lengst út frá skólanum *>«» er ekki stjórnarinnar skuld,
og drepa niður einhverjum skyldu-
námsgreinum fyrir það. Hefði þá
kenslan ent að þremur eða fjórum
árum liðnum. Á þessu ári hefði
málið verið kent i tveimur efri
bekkjum undirbúningsdeildarinnar
og tveiinur neðri College bekkjun-
um. Næsta ár aftur í síðasta bekk
undirbúningsdeildarinnar; að öðru
! Herra ritstjóri: »
eflir hæfilegieikum og að kenslan j ^jóí5i þessum ‘ hehr véríð^eytt,’ ’ Vilduð þér gjöra svo vel að ljá
verði aldrei sonn og virkileg. heldur kyrkjufélaganna, sem að llnum Þessum rúm. til athugunar
• Frarntíðar trygging námsgreinar i Collegunum standa, er jafnan eru j íslenzkum lesendum.
þessarar við háskolann er i því eina j fúsust til að hlutast til um öll j
innifalin, að embættið sé fasta-kenn-
ara einbætti við skólann, — og engu
öðru. Og hinu, að i það embætti sé
valinn maður, er notið liafi réttrar
mentunar fyrir það starf, á sama
___ ___ ___ Þegar stríðið mikla sem nii er
mentamál almennings. En sökum j orðið alvarlegt áhyggjuefni hverjum
þess, að þessar kærur eru svo algjör- sönnum borgara liins Brezka alrík-
lega óviðkomandi máli, þvi sem um is, hófst með byrjun úgústmánaðar
er að ræða, þýðir ekki að fara frek- j s.I. þá varð það þegar í upphafi
ar út í það að þessu sinni. j Ijóst að til þess nokkur von gæti
eru 70 þúsundir manna komnir á a''1 Þyggja styrk úr sjóðinum.
“Hermenn vorir hætta lífi símr
og limum í þágu ríkisins. Látum
oss sjá af lífsþægindum vorum til
styrktar aðstandendum þeirra,
minna meguin vér ekki gjöra.”
“Látum oss tryggja það að hin
auðu sæti fráfarinna hermanna
verði ekki skipuð vofum, sultar og
nektar,” %
“Látum oss mínnast þess að her-
ménnirnir eru að berjast vorum
bardaga, alt eins og sinum. Oss
ber því brín skylda til þes að ann,-
ast um skyldulið þeirra.”
“önnur hjálarþurftar tilfelli leið-
andi af stríðinu verða einnig tekin
til greina.”
“Vér verðum að skipa stöðu hús-
feðranna sem nú eru að offra sjálf-
um sér yfrir oss. Það getur komið
fyrir að þeir eftirskilji oss ekkjur
og munaðarleysingja og menn
meydda og sœrða, að líta eftir.
Jöessvegna er það algjörlega nauð-
synlegt að sjóðurinn verði sem
mestur.”
“Það er nauðsynlegt að hvert
mansbarn í ríkinu gefi í hann, allar
gjafir hversu smáar sem eru hjálpa
til að auka hann.”
“Gefðu eins mikið og þú getur og
undir öllum kringumstæðum gefðu.
eitthvað. Það gjörir þig að sam-
verka manni þeirra sem eru að
berjast.”
Til frekari skýringar því, hve mik-
il nauðsyn það er að þessi þjóð-
ræknis.sjóður verði sem allra mest-
ur má geta þess að yfir 5 hundruð
fjölskydur hér í fylki þiggja
nú mánaðarlega styrk úr sjóðinum.
Tala fjölskyldanna hlýtur að auk-
ast eftir því sem fleiri inenn fara
héðan í stríðið, og það er ætlað að
ekki minna en 300 þúsund dollars
verði veittir þessum fjölskyldurn á
næstu 10 mánuðum.
Til þess hægt verði að hafa saman
nægilegt fé, hefir forstöðunefnd
sjóðsins—100 manna nefndin—hér í
borg, sem vinnur ókeypis að þessu
starfi, ákveðið að tillögin verði að
vera frá hinum ýmsu, félögum og
einstaklingum svo sem hér segir:
Frá verzlunar og iðnaðar félög-
um sem talin eru að eiga eig'nir frú
$500,000 til $1,000,000, $200 á mán-
uði.
$50,000 til $100,000, $100 á mánuði.
$25,000—$50 á mánuði.
$10,000—$25 á mánuði.
5,000—$15 á mánuði.
3,000—$10 á mánuði.
$2,000—$8 á mánuði.
$500 til $1,000—$5 á mánuði.
Algengir verkamenn eru beðnir
að gefa ekki minna en $1.00 á mán-
uði, hver.
Það er talið að í Winnipeg sé 210
félög, hvert yfir $500,000 virði; 145
félög yfir $50,000 virði; 115 félög yfir
$25,000 virði; 181 félög yfir $10,000
virði; 176 félög yfir $5,000 virði; 170
félög yfir $3,000 virði; 130 félög yfir
$2,000 virði; og 1170 félög yfir $500
virði. í borginni eru þess utan
taldir $25,000 verkamenn. Efnaðir
einstaklingar er ætlast að gefi í
jöfnun hlutföllum við félögin. Þann
ig sá maður sem hefir $2,000 árlegar
inntektir gefi $8.00 á mánuði, eins
og félag sem á $2,000 eignir gefur
$8.00 á mánuði.
Með framlögum eftir þessum taxta
vonar forstöðunefndin að hafa
saman svo mikið fé að inætt fái
fyrirsjáanlegum þörfum, ekki að-
eins meðan strfðið varir, heldur og
nokkuð til þess í framtíðinni, að
liðsinna þeim sem gjörast kunna
ekkjur og munaðarleisingjar og
þeim hermönnum einnig sem heim
koma lmilestir eða heilsubilaðir.
Mörg banka og verzlunar og iðn-
aðar félög hafa þegar lagt ríflega
í þennan sjóð. En alþýða manna
á enn eftir að gjöra það. En það er
hún sem í þessu sem öðrum málum
ræður úrslitunum.
Vér íslendingar, sem myndum á-
hrifamikin þátt þessa þjóðfélags
erum nú þegar teknir að eiga þátt í
þessum frarnkvæmdum samkvæmt
áskorun nokkurra manna í þessu
biaði. Það ætti að vera oss áhuga-
mál að framkoma vor í þessu efni
verði oss sem þjóðflokki til sóma.
Vér eigum í þessari borg og öðr-
um bæjum í Canada allmarga menn,
| semorðnir eru efnalega sterkir. AIÞ
!lr slíkir verða vafalaust fúsir til
| þess, að leggja sinn tiltölulega hlut
j í sjóðinn og til að gangast fyrir um
það, að landsmenn vorir í bygðar-
arar ríkisins, hvar sein er innan
takinarka ]>ess, skilja þegnskyldu
sina og eru einhuga um að rækja
liana af fremsta megni. Ýmsir auð-
ugir borgarar hvarvetna í lendum
Breta hafa á eigin reikning rnyndað
og vitbúið með öllum nauðsynjum
öflugar herdeildir til verndar al-
ríkinu og sent þær í stríðið.
Svo haía og stjórnir liinna ýmsu
ríkishluta lagt fram ýmiskonar
mikilverða hjálp; aðallega í ínat-
vreluin og öðrum nauðsynjum.
Blaðið London Standard aug-
lýsti nýlega skýrslu um hjálpar til-
boð rfkishlutanna, á þessa leið:
Canada leggur til 50,000 hermenn
með öllum nauðsynlegum herútbún-
aði, svo og 3 skij> með fullri áhöfn
til landavarnar heima frir. Enn-
fremur gefur Canadastjórn eina
miilíón sekki af hveiti; Alberta
fylki hálfa millíón bushel af höfr-
um. Nova Scotia 100 þúsund tons
af koluin; Quebee 4 millíón jrund
af osti; Prince Edward Eyja 100
þúsund bushels af höfruin og mikið
af osti og heyi: Ontario 250 þúsund
sekki af iiveiti: Saskatchewan 1,500
stríðs hesta: Nevv Brunswick 100
þúsund bushels af kartöflum; Man-
itoba 50 þúsund sekki af hvefti;
British Columbia 25 þúsund kassa
af niðursoðnum Jaxi, 48 könnur í
hvérjum kassa; Astralía leggur til
30 þúsund menn með öllum her-
útbúnaði, ]>ar ineð eina herdeild
riddaraliðs með 6,386 mönnum, svo
og allan herflota landsíns, eftir
þörfum heimáladeildarinnar Brez-
ku. Sömuleiðis gefur Astralía 1
þtisund gallons Portvín, 5,600 pund
af smjöri. 16220 jmrid af svfnakjöti,
550 kassa af nautakjöti, 9,600 jmnd
af niðursoðlnni mjólk og 50 kassa
af sairia, sérstaklega ætlað börnum
og 5 þúsund pund “arrowroot.”
Barbadoes Eyjan gefur 100 þús.
dollara 1 eningum. British Guiana
gefur 1 þúsund tons af sykri. Falk
land Eyjar gefa í peningum svo sem
svarar $7. á hvert mannsbarn þar,
eða als um 15 þúsund dollars. Jam-
aica gefur sykur. Leeward Eyjarnar
gefa $25,000. Maurftins gefur 2
millíónir pund af sykri. New Zea-
land leggur til mannmargar og öfl-
ugar herdeildir. Newfoundland
leggur til hermenn.
Þetta er aðefns nokkur hluti af
þeim ókeypis hjálpar tiiboðum
sem Brezku hermáladeildinni höfðu
boðist fyrir mánuði síðan og við
þau hefir stórum aukist í s.l. mán-
uði.
Alt þetta bendir til l>ess að
Brezkir borgarar hvervetna sjá, og
viðurkenna hjáljiar þörfina og séu
ákveðnir i að leggja ríkinu þann
styrk sem þeir orka.
En þessar framantöldu styrkveit-
ingar, sem allar eru gefnar til her-
máladeildarinnar Brezku, eru opin-
bers eðlis. Þær lúta að því að leggja
fram menn til hernaðar og að
tryggja þeim nokkra matbjörg með-
an þeir eru að berjast.
Og þetta er aðeins ein hlið á út-
gjöldum ]>eim sem hernaðinum fylg-
ir—opinbera hliðin.
Hin útgjaldahliðin er meira prí-
vat eðlis og lýtur að því að annast
urn vellíðan skylduliðs þess sem
hermenn vorir skilja oss eftir og
sem þeir geta ekki veitt forsorgun
meðan þeireru fjærverandi í hern-
aði. Það er í tilefni af þessari hlið
málsins sem ýmsir velmetnir borgar-
ar þesa lands hafa haft samtök til,
þess að mynda liinn svonefnda
þjóðræknissjóð sem nú er kunnur
orðin af ritgjörðum í öllum blöð-
um þessa Jands.
J áskorun þeirri sem þessir menn
gjörðu til almennings urn tillög í
her.nan sjóð, > .v þessi atriði tekin
fram.
‘ AJiir Jandsmenn verða aö þjóna |
rikinu, iiinan eða utan landsins.”
“Alrikið skmai á þig að gjöra
skydu þfna.”
“Aðe ns tvcir flokka manin nu
til
I I Canada á yfirstandcndi tíma: ■ , ’ , I7*11,1X_U»80"*
, logum þeirra lati ekki mál þetta af-
1. Þcir scr» vegna dierþjóniiftu skiftalaust, heldur sýni því alla
skiklunnai eru ekki færir um að
annast uin slcyldulið sitt oy
2. I’cir sem I fima sitja og iialda
þegnlega rækt með fjárframlögum
eftir efnuin og ástæðum. íslenzkir
bændur í Vestur-Canada standa á