Heimskringla - 23.09.1915, Qupperneq 1

RENNIE’S SEEDS
HEADQUARTERS FOR SEEDS. PLANTSV^
Q| BULBS AND SHRUBS
PHONE MAIN 3514 FOR CATALOOUE
Wm. RENNIE Co„ Limited
394 PORTAGE AVE. - - WINNIPEG
Flowers telegraphed to all parts of
the world.
THE ROSERY
FLORISTS
Phones Main 194. Night and Sun-
day Sher. 2667
2S0 DOXALD STHEET, WINNIPEG
XXIX. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 23. SEPT. 1915.
Nr. 52
VILHJÁLMUR STEFÁNSSON UR HEUU HEIMTUR
* - ............
Hinn frægi íslenzki landkönnuður sendir Canada stjórn skeyti frá Bailey eyju. Fann stórt land
í norðurhöfum. Keypti skipið ‘ Polar Bear” til þess að geta haldið áfram rannsókn-
um sínum í tvö ár enn að minsta kosti.
|inni milli staða þeirra, sem þeir
j komust lengst fram McClintocks og
I Mechas, frá vetrarbúðum sínum á
Hinn heimsfrægi landi vor, sem
allir eða flestir héldu að dauður
væri á 'ísum í norðurhöfum, er nú
lieill og frískur, með hinn sama ein-
beitta huga og stálharða vilja, og
menn þeir báðir, sem með honum
voru, — eftir að hafa verið tapaðir
heiminum í hálft annað ár. Með rost-
ungum og hvitabjörnum hafa þeir
legið á isum úti og loksins þegar
þeir landi ná, þá er ekki um annað
að tala eða hugsa, en að halda áfram
starfinu sama, þar sem hætt var við,
er þeir fyrir fæðuskort urðu aftur
að hverfa.
Og Vilhjálmur kom ekki tómhent-
ur, ferð hans var engin erindis-
leysa. Löndin fann hann, sjóinn
kannaði hann, um ókunna stigu fór
hann, þar sem enginn annar maður
hafði fæti stigið, og enginn maður
hafði hugmynd um að nokkurt land
væri til.
Og þegar hann sér menn aftur, þá
cr það hið fyrsta, sem hann gjörir,
að senda stjórninni i Canada frétta-
skeyti í fáeinum orðum. Ekkert er
minst á þrautir þær, sem hann og
félagar hans hafa orðið að þola, —
ekkert á það, að þeir hafi verið í
háska staddir. Vilhjálmur veit ekk-
crt um það, og lætur sig engu skifta,
að allur hinn mentaði heimur hefir
verið að biða eftir fréttum frá hon-
um; að hvað eftir annað hafa dag-
blöð og vikublöð og mánaðarblöð
haft greinar um hann og eftir hann,
bæði hér í Ameríku og í Evrópu, og
myndir af honum, — manninum,
sem áður en hann fór þessa ferð
var i vísindalegum ritum talinn með
hinum heimsfrægu landkönnunar-
mönnum.
Á þinginu í Ottawa var hann
týndur talinn; ráðgjafi sjómála og
fiskiveiða var búinn að gjöra þá
yfirlýsingu. En svo að morgni þess
17. september kemur telegram-skeyti
til ráðgjafans frá Vilhjálmi dagsett
31. ágúst, frá Bailey eyjum í íshaf-
inu, við Bathurst höfða, á 70. gráðu
norður af miðjarðarlínu og 127.
gráðu vestur af Greenwich.
Skeytið er fáort og einkennilegt.
Það er á þessa leið:
“Tafir óumflýjanlegar. Kostn-
aður mikill að leigja ‘Polar
Bear. Fékk skipið með sömu
kjörum og ‘Karluk’. fíéði Hoff
vélastjóra á skonnertunni ‘fíu-
by’ til að taka við starfi Blues
á ‘Alaska’. Réði fimm menn til
hjálpar syðri hópnum. Þeir
hafa allir meira en eins árs
forða, cn ‘Polar Bear’ tveggja
ára forða; ætla að halda áfram
rannsóknum til l'iö. gr. vest-
lægrar breiddar og 82. norð-
tægrar lengdar, eða lengra, ef
að hægt er að komast. — Ná-
kvæmar i bréfi.
. .Bailey eyjum, 3v. ágúst 1915.
VILHJÁLMUR STEFANSSON’’.
t fréttum í ensku blöðunum, dag-
settum Nome, Alaska, 17. september,
stendur þetta:
Vilhjálmi Stefánssyni lukkaðist
ferð sín fram yfir allar vonir. Hann
fann nýtt land mikið suðvestur af
Prince Patricks Land. Og nú er
hann kominn norður ennþá aftur á
Banks Land og er þar að búa sig út
til að halda áfram rannsóknum sín-
um í þessu nýja landi, sem hann
fann og komst fyrir suðurendann á.
SUonnertan ‘Ruby’ kom hingað i
gær með skeyti frá honum til stjórn-
arinnar í Ottawa.
Gufuskonnertan ‘Ruby’ kom i gær
frá Herschel eyju á íshafsströndum,
vestan við Mackenzie ósa, með þær
fregnir, að Vilhjálmur Stefánsson
landkönnunarmaður og tveir félag-
ar hans, Storkcr Storkerson og Ole
Anderson, væru lifandi og heilir
beilsu. En þeir lögðu frá Martin
Point á Alaska ströndum 22. dag
marz mánaðar 1914 út á ísbreiður
hinar miklu, er þar lágu fyrir landi,
og hefir hann framkvæmt alt, sem
hann ætlaði að gjöra á hættuför
þessari.
Skipstjórinn á skipinu ‘Ruby’,
Mr. S. Cottle, segir að Vilhjálmur
Stefánsson sé nú á Banks landi, aust-
ur og norður af Mackenzie ósum,
og er hann þar að búa sig til að
halda áfram rannsóknum sinum til
vesturs, til þess að kanna að fullu
stærð og legu þessa nýja lands, sem
hann fann vestur af St. Patricks
Land. Stefánsson fann þarna fram-
liald af meginlandi Ameriku og gat
ókveðið suðurenda þess; en hon-
um var ómögulegt að gjöra full-(
komnar rannsóknir vestur og norð-
ur.
Vilhjálmur Stefánsson sagði Cottle
skipstjóra, að þegar þeir skildu við
félaga sína, sem fylgdu þeim á leið,
ó isunum norður af Martins höfða,
hinn 7. apríl; þá héldu þeir áfram
ferðuin sinum, hann og þessir tveir
fylgdarmenn hans, í 90 daga, en
réðu þá af, að snúa aftur til lands.
Þeim gekk það allvel og tóku land
á meginlandinu (Alaska), nálægt
þar sem gufubáturinn ‘Maria Sachs’
hafði vetrarstöðvar. En skip það var
i ferð Vilhjálms með ‘Karluk’. Þar
hvíldu þeir sig og bjuggu sig svo út
í aðra þriggja mánaða ferð. Þeir
lögðu svo út á ísinn aftur og héldu
nú norður og vestur og á þeirri ferð
fundu þeir landið þetta nýja.
Þar ferðuðust þeir um og rann-
s&kaði Vilhjálmur Stefánsson land-
ið. En loksins þraut þá matvæli og
forða annan og voru þvi tilneyddir
að hverfa aftur og reyna að ná
landi. Þeir höfðu nú verið þarna á
ísunum í nærri 7 mánuði. Og á leið-
irni til lands aftur áttu þeir við
marga og mikla örðugleika að berj-
ast. Þeir höfðu mat af skornum
skamti, og voru máltíðir smáar, en
ófram héldu þeir dag eftir dag —
Hundarnir voru nærri fallnir úr
liungri; en loksins komust þeir að
Banks landi og voru þá slæptir r.jög
og útgjörðir, því þeir höfðu lifað
við stöðugan sult í 7 mánuði og þó
einlægt verið á ferðinni. ,
Banks Land er óbygt og héldu
þeir þaðan til Bailey eyja, en þ ing-
að koma hvalfangarar og þar hittu
þeir kaptein Lane á gufuskonnort
unni ‘Polar Bear’, er þeir voru á
ferðinni á suðvesturströndu eyjar-
innar.
Þeir voru þá hinir bröttustu, kát-
ir og fjörugir og ákafir að komast
lengra suðvestur, þar sem þeir áttu
forðabúr. Var það ætlan þeirra, að
komast þangað og búa sig út að nýju
og halda áfram rannsóknum sínum.
En Vilhjálmur Stefánsson hafði ver-
ið búinn að ætlast á, að einmitt
þarna myndi hann hitta skipið ‘Pol-
ar Bear’, og var þó ekkert búið að
gjöra ráð fyrir því af neinum þeirra,
hvorki þeim félögum, né þeijin á
‘Polar Bear.. En svo fór, sem Vil-
hjálmur hafði til getið. Undir eins
og Vilhjálmur kom á skipsfjöl, leigði
hann skipið með mönnum öllum,
sem á voru, og héldu þeir norður í
höfin, til þess að reyna að vita
meira uin landið mikla meðan sjór
væri opinn og islaus. En þá var of
langt áliðið sumars, og urðu þeir
brátt að snúa við og halda til Her-
schel eyjar. Þar voru þeir á ‘Polar
Bear’, þegar gufuskonnortan ‘Ruby’
kom þangað frá Port Clarence með
vörur fyrir stjórnina og Hudsons-
flóafélagið. Hafði skip það í tvö ár
verið að reyna að komast þangað, en
aldrei komist áfram fyrir ísum.
Undir eins og þeir komu til Her-
sehel eyjar tók Vilhjálmur Stefáns-
son með sínum vanalega dugnaði og
kappi, að búa sig til þess að halda
áfram rannsóknum sínum. Hann
keypti gufuskipið ‘Polar Bear’ af
Lane skipstjóra fyrir $20,000, og að
auki gufubátinn ‘Gladiator’, smáan
nokkuð og hafði hann verið notað-
ur til ferða með ströndum fram til
að verzla við Skrælingja. Þegar hann
var búinn að útbúa skip þessi bæði
sem þurfti, þá hélt Vilhjálmur Stef-
ánsson með þau bæði norður til
Banks Land, og þar er hann að lik-
indum nú.
Þegar Vilhjálmur lagði af stað
héðan frá löndum sínum og ætt-
ingjum, þá bað hann menn að undr-
ast ekki um sig, þó að þeir fréttu
ekki af sér um tíma; það gæti margt
komið fyrir að fréttir kæmu engar,
og varaði hann fólk sitt við flugu-
fregnum. Er sem hann hafi búist
við því að margt yrði sagt um ferð-
ir sinar, og kom það á daginn. Þess-
ar fregnir, sem menn nú hafa feng-
ið af honum, segja ekkert um ferðir
hans annað, en að hann er lifandi,
og að áhugi hans er hinn sami, að
lóta sér ekkert fyrir brjósti brenna,
og koma fram fyrirætlun sinni, sem
liann hafði ætlað sér. En hvernig
það hafi gengið dag eftir dag og
viku eftir viku og hvernig þeir hafi
lifað og hvað þeir hafi séð og hvers
þeir hafi orðið vísari og livernig
þeir hafi heilsu haldið, — það vita
menn ekkert um. Marga furðar, að
þeir skuli hafa haldið út alt þetta,
félagar hans, sem með honum voru,
þeir Storker (Styrkár) og óli; en
báðir eru sagðir hraustir menn og
vel bygðir, nokkuð álíka og Vil-
hjálmur Stefánsson sjálfur. En um
hann vissu menn, að hann myndi
þola þrautir flestar, sem nokkur
maður gæti þolað.
Landafundur Vilhjálms
Stefánssonar
Bréf frá Vilhjálmi Stefánssyni til
Winnipeg Free Press.
Herschel eyjum, 22. ágúst
(frá Nome, Alaska, 16. sept.).
Mennirnir, sem á isana lögðu
þetta ár, voru þeir Storkerson, An-
dreason og Thomson og eg sjálfur
(Vilhjólmur Stefánsson), og voru
þeir allir Norðmenn nema eg. Við
fórum frá búðum vorum á Kellett-
höfða (á Bankslandi sunnan og vest-
an) i fyrri hluta febrúarmánaðar,
og níu menn aðrir. Hinn 21. febr’.ar
slysaðist okkur og mistum niður
mikið af olíunni, sem við ætluðum
að hafa til eldsneytis og þurfti eg
að senda menn aftur til Kellett-
höfða, að sækja meiri oliu, og urð-
um við að bíða eftir þeim þangað
til hinn 5. april. Var þá orðið mjög
áliðið, þegar við komumst frá Albert
höfða (Cape Albert), og of seint fyr-
ir ísaferðir, af þvi að við vorum svo
sunnarlega, 200 mílum sunnar, en
við höfðum farið árið áður; en
samt héldum við áfram og stefndum
milli norðurs og norðvesturs. En
hundarnir voru sárfættir; þokur
voru þykkar og ófærð á ísunum í
mjúkum snjónum og víða vatnsálar
opnir á ísnum, svo að þann 2 . april
vorum við að eins komnir á 75. gr.
norður og 8 milur frá landi. Þar
var sjórinn 300—400 metra djúpur.
Mikið af ísnum, sem við fórum
eftir, var um 5 þumlunga þykkur,
og einu sinni hefðum við tapað öðr-
um sleðanum og betra hunda-team-
inu, hefði ísinn brotnað 10 fetum
framar en hann gjörði. Sleðinn fór
niður þegar seinasti hundurinn
slapp upp á sterkari ísinn; og eftir
töluverða mæðu náðum við sleðan-
um upp með öllu þvi sem á honum
var. En alt var það rennandi, því
sleðinn fór á kaf í sjóinn.
FerÖin yfir opna ála.
Einn daginn fórum við yfir 20
mílna breiðan isfláka, og var ísinn
hvergi þykkri en 8 þumlungar. En
óhætt var þar að fara meðan logn
var ó og ekkert rek á ísnum. Þegar
við komum 76 gráður 20 mínútur
norðlægrar breiddar, rákumst við
dagana frá 1. til 6. mai 11 milur
suður og 13 milur vestur, og á ísnum
var svo mikið af opnum álum, að
við komumst lítið áfram. Það tók
okkur 3 klukkutima, að ferjast yfir
500 yarda breiðan ál. Bát höfðum
við engan, en við fluttumst þannig
yfir, að við strengdum vatnsheldan
segldúk undir sleðana og bundum
dúkinn upp á hliðunum. Getur fleki
eða ferja þessi borið þúsund pund,
þegar sjór er sléttur, en minna ef að
vindur er mikill.
Hundarnir þrettán voru okkur
vandræðagripir. Yeðrið var ein-
lægt að hlýna og isinn var brotinn
sundur í smájaka, en sjór og ismuln-
ingur á milli jakanan. Eg hætti því
við, að halda lengra vestur, en hélt
áfram norður með ströndinni á
I’rince Patrick eyju og fór 75 milur
frá ströndinni. Þegar við vorum á
76. gráðu 40. minútu norðlægrar
breiddar, þá varð okkur það ljóst,
hvort sem okkur féll það vel eða
illa, að við þurftum ekki að gjöra
oss nokkra von um, að komast
lengra norður á isnum, sem einlægt
brotnaði meira og meira í sundur,
og þar á ofan var á hraðri ferð til
suðurs og vesturs. Við reyndum því
að ná strandísnum meðfram Patrick
Island; en bárumst með ísum 50
milur suður áður en við náðum
landi, — eitthvað 10 mílum sunnar,
en landið sem við sáum 1. júni.
Fundu vöröur og stöövar McClin-
tocks frá 1853.
En nú vorum við orðnir alveg
steinoliulausir og brendum sela-
spiki; en Caribou-kjötið, sem við
höfðum þurkað við Norway Island
sumarið 1914, það var nú búið líka.
Handa mönnunum höfðum við enn
þá 20 daga fæðu; því að við höfðum
að miklu leyti lifað á selum og björn
um. Við héldum nú áfram norður
og lukum við uppdrætti af ströndí
Dealy eyju. En þó höfðum við mikl-
ar tafir af þokum og þykku lofti. —
Um kveldið 15. júní komumst við á
norðurenda eyjarinnar og fundum
þar skírteini, er McClintocks hafði
skilið þar eftir og dagsett var 15.
júni 1853.
Landið fundiÖ.
Það var um morguninn hinn 18.
júní, að Storkerson fór upp á 40 feta
liáan isjaka skamt frá náttbóli okk-
ar á ísnum, og litaðist um, og sá
hann þá nýtt land til norðaust-
urs. Þarna vorum vér á 77. gráðu
56. mín. norðlægrar breiddar, og
daginn eftir tókum vér land, og var
það nálægt 78. gráðu norðlægrar
breiddar en 117. vestur. Liggur
ströndin þar til norðvesturs. En
veður var þungbúið og sáum vér
þvi sícamt.
Af því að svo var óliðið tímans og
sól fór hækkandi, þá fylgdum vér
ströndinni að eins 3 daga. Og loftið
var svo þykt einlægt, að vér gótum
ekki tekið stjörnuhæð, nema einn
dag, og komumst þá að þeirri niður-
stöðu, að við vorum á 77. gráðu og
43. mín. norðlægrar breiddar, en
115. gráðu og 43. mín. vestlægrar
lengdar.
Við sáum ekki meira en um hundr
að milna svæði af strandlengjunni,
og rann hún sunnan við austurátt
frá stað þeim, er við tókum land.
En fjöll sáum við að minsta kosti
fimmtíu mílum lengra austur. Og
tuttugu milum lengra inn í landinu,
sáum við af tvö þúsund feta háu
fjalli margar hæðir ennþá hærri í
ullar áttir, frá norðri til austurs og
voru þær á að gizka i fimmtiu milna
fjarlægð. Landið hlýtur þvi að vera
nokkuð stórt. Það var lágt þar sem
við komum á land, en verður hærra
og hæðóttara eftir þvi sem austar
dregur.
Dýr á landinu.—Eyjar fundnar.—
HeimferÖ.
Mikið er af Caribou dýrum á landi
þessu og öðrum heimskautadýrum,
nema björnum. Nú var sumarið að
koina þarna norður frá með mesta
hraða, og snörum vér því heimleið-
is aftur. Þann 22. júní voru gæsir
og fuglar aðrir að koma frá suður-
löndum, og árnar og lækirnir voru
að brjóta af sér ísinn. Nokkrar eyjar
fundum við á leiðinni 111 Melville
eyjar og tókum við þær landnámi,
og létum skýrslu eftir uin það. Fór-
um við svo suður með austurströnd
Melville eyjar og fórum yfir Mercy-
fjörðinn og vorum þar frá 14.—20.
júlí, til þess að fá réttan tíma á
stjörnuúrum okkar (rate our pocket
Chronometers), og svo til að búa út
bagga handa hundunum. Við dysj-
uðum sleðann á vetrarstöðvum Mc-
Clures og fórum þaðan þvert yfir
Banks Land til Kellett-höfða, og
komura heim þangað hinn 8. ágúst,
og leið þar öllu vel.
Á allri þessari ferð kom ekkert
slys fyrir okkur, nema það, að einu
sinni blotnaði alt á sleðanum, þegar
hann fór í sjóinn, sem áður var
sagt. Við urðum aldrei veikir, og
lcomum heim með alla hundana í
beztu holdum. Og allir vorum við
heilbrigðir, með fullu fjöri og full-
um kröftum. Við bygðum okkur á
ferðinni kollóttu snjóhúsin skræl-
ingjanna. Auk vistaforða þess, sem
við höfðum með okkur, öfluðum við
okkur og eyddum nálægt tíu þúsund
pundum af kjöti og spiki, bæði til
fæðu og eldsneytis. Mest af þessu
var selakjöt; en svo náðum við 17
Caribou nautum, fjórum björnum og
tveimur Moskus uxum, hinum seinni
á Melville eyju. Vér áttum aldrei
við neinn harðrétt að búa, og vorum
aldrei í neinum háska, svo að eg
yrði var við.
Frekari landkönnun næsta ár.
Hinn 11. ágúst kom gufuskonn-
ortan ‘Polar Bear’, með skipstjóra
Lane sem stýrimann, inn til Kellctt-
höfða. Hann sagði, að skipið ‘North
Star’ hefði fyrir löngu átt að vera
komið til Bailey eyjar, og að vörur
væru komnar handa oss til Her-
sehel eyjar. Eg var hræddur um, að
vera kynni að eg sæji aldrei skipið
‘North Star’ framar, og leigði þvi
skipið ‘Polar Bear’ til þess að ná
vistum og nauðsynjum vorum frá
Herschel eyju, og vildi eg reyna að
koma því öllu lengra norður, ann-
aðhvort norðan til á Banks eyju eða
á Patricks eyju ennþá lengra norð-
ur, því að það var svo heppilegt að
hafa stöðvarnar sem nyrðst fyrir
næsta árs vinnu. Næsta ár ætla eg að
halda lengra inn á Beaufort sjóinn,
og rannsaka betur land það hið
nýja, sem nú er fundið . Við förum
á skipinu til Banks eyjar á morgun.
Árni Eggertsson fyrir
Board of Control
Mr. Árni Eggertsson ætlar að gefa
kost á sér i bæjarstjórnarkosning-
unum í haust fyrir Board of Control.
Það munar kanske litið um það,
hvort íslendingar styðji hann eða
ekki; en liann er orðinn vel þektur
og vel kyntur meðal enskra manna.
En samt er það hálfleiðinlegt, ef að
landar skyldu snúast á móti honuin.
Hann er vel kunnur meðal landa.
Hann er einn af þeim fáu fslending-
um hér, sem er kunnur og þektur
um alt gamla ísland. Við opinber
störf hefir hann æfinlega fengið hið
bezta orð fyrir framkomu sina. —
Ilann var hér í bæjarstjórn og fékk
eindregið lof fyrir. Hann hefir verið
einn aðalmaðurinn i Eimskipamál-
inu og komið þar fram öllum lönd-
um hér til heiðurs og sóma. Hann
er orðinn nákunnugur bæjarmáluni
öllum, svo að ekki þarf að bera því
við, að þar bjóðist fram ókunnugur
maður; en allir vita, að Árni er hinn
hezti drengur og lætur ekki snúa sér
sem vindrellu einni. Vér höfum einu
sinni heyrt Árna berjast á fundi
móti ofurefli. Vér vorum reyndar á
móti honum þá, — en hann kom þar
svo fram og hélt svo vel uppi sínum
enda, að vér höfum einlægt borið
virðingu fyrir honum síðan.
Atkvæðagreiðsla um
vínbann fæst ekki
fyrri en í marz ’16
Hinir nýju liberal þingmenn
liéldu fund með sér (cáucus) hinn
20. sept., og voru þar víst flestir við-
staddir nema T. H. Johnson.
Þar var mikið talað um “referend-
um” um vinbannsmálið, og varð
niðurstaðan sú, að leyfa ekki al-
menna atkvæðagreiðslu um það fyr
cn í marzmánuði næsta ár.
Svo hefir ‘Free Press’ með stórum
stöfum grein um það, að i‘engin vín-
söluleyfi verði veitt eftir 31. maí,—
það er að segja, EF að atkvæðin
verði nógu mörg með afnámi vín-s
ins. Og svo mætti bæta við: EF að
þá verður nógur tími til að taka vín-
söluleyfin af mönnum þeim, sem
hafa fengið þau.
Margir falla fyrir exi
Liberala.
Þeir Norris höggva nú hvern af
öðrum, og eru langir listar þeirra
manna, sem þeir hafa rekið frá
starfi. Þeir hafa beðið með það
þangað til undir veturinn, og hefir
sultur vina þeirra orðið svo sár, að
þeir hafa ekki getað staðist að horfa
á aumingja mennina. Talið er það
inerkast, er þeir ráku Immigration
Inspector Burke, sem hefir haft það
embætti í 15 ár og gcgnt þvi með
heiðri og sóma. Jafnvel liberalar
hafa aldrei haft neitt út á hann að
setja. En nú varð hann að víkja
tyrir bróður ráðgjafans Valentine
Winkler. — Yfir þúsund manns er
sagt að Liberalar hafi rekið siðan
þeir komust til valda og er það vel
að verið á ekki lengri tima og sýnir
ljóslega, að þeir þekkja sinn vitjun-
artima.