Heimskringla - 04.11.1915, Page 1

RENNIE’S SEEÐS
, HEADQUARTERS FOR SEEDS, PLANTX
fc, BULBS AND SHRUBS . 1
PHONE MAIN 3514 FOR CATALOOUg'
Wm. RENNIE Co., Limited
394 PORTAGE AVE. - - WINNIPEG
Flowers telegraphed to all parts of
the world.
THE ROSERY
FLORISTS
Phones Main 194. Night and Sun-
day Sher. 2667
2S0 DONALD STREET, WINNIPEG
Snæbiiirn Olson Jan. 16
Box 4a3
XXX. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 4. NÓV. 1915.
Nr. 6
Charles Tupper lát mri Ráðherraskifti áFrakk-l Breta konungur hætt Seinustu fregnir af GENGINN í HERINN.
inn. landi. kominn. Vilhjálmi Stefánssyni •S.
Aristide Briand tekur við.
Ekki stafar það af neinum bylt-
ingum, að ráðherraskifti verða
þarna, þvi að sumir ráðgjafarnir
skifta að cins um sæti, svo sem Viv-
iani, sem áður var forsætisráðherra.
En suniir eru líklega orðnir þreytt-
ir og vilja lofa öruggum og einbeitt-
um og óþreyttum mönnum að kom-
ast að. Aristide Briand er alþektur
stjórnmálamaður Erakka, einhver
mesti skörungur þeirra, og er viðbú-
Ilinn 27. október konist Georg
Bretakonungur í allmikla hættu, er
hann var að líta yfir, hvernig gengi
á vígvöllunum. Fóru Evrópublöðin
uin það mörgum orðum.
Konungur var þar með Poincare,
forseta Frakklands, og Joffre hers-
höfðingja og prinsinum af Wales.
Iín þá vissu þeir ekki fyrri til, en
Þjóðverjar fóru að skjóta og gjörðu
hríð nokkra. Komu j)á 4 sprengi-
kúlur niður, eitthvað 200 skref frá
konungi og Poincare forseta, — en
j)ó hurð
. .. * i- , - ,• . | hvorugan sakaði og skall
íð, að hrakkar verði engu linari ." ö
undir forustu hans en ræðuskörungs j ‘læt 11 æ unl'
En daginn eftir var konungur
ins Vivani.
í f.vrsta sinni eru i ráðaneyti
jjessu menn af hinum mörgu stjórn-
málaflokkum á þingi P'rakka; þeir
taka nú allir höndum saman og
vinna að því í sátt og bróðerni, að
reka Þjóðverjana af höndum sér.—
Þetta sýnir, hvað I'rakkra eru nú
samhuga og einbeittjr að fella niður
allar deilur, til þess að bjarga j)jóð-
inni úr klóin Þjóðverja.
Af gjörbótamönnum (Radicals)
eru þessir ráðgjafar: Bourgeois,
fyrv. ráðaneytisforseti; Coombes,
fyrv. ráðaneytisforseti, og Rene Ren-
ault, einn af helztu forsprökkum
radikala. , ,
Repúblíkan sósíalistar hafa : Bri-
and, forsætisráðherrann; Viviani og
prófessor Painleve.
Sósíalister hafa þar: Jules (íues-
de; Marcel Senibat og Albert Thom-
as.
Hægrimenn (Demókratar) hafal
þar: Gabriel Guisthan og Joseph
Thierry.
Vinstrimenn hafa: Etienne Cle-
mentel.
Konungssinnar og klerkasinnar
hafa j>ar til samans: Denys Cochin.
ð
yfirlita kanadisku herflokkana; j)eir
hrópuðu þá fyrir konungi, en við
jiað fældist hestur hans og féll kon-
ungur af baki, og meiddist töluvert
en j)ó ekki hættulega. Var j>á kon-
ungur fluttur heim til Englands og
er rúmfastur. En læknar segja, að
hann séá góðum batavegi og muni
bráðum heill lieilsu.
Strokumenn teknir.
Sir Charles Tupþer andaðist ha*gt
og rédega hinn 30. október að
morgni í Bexley Heath, Kent, Eng-
land, óðalssetri Tupper-ættarinnar.
Hann var 04. ára gamall.
Sir Charles lifði lengst liinna
merku manna. sem Canada-þjóðin
nefnir heiðursnafninu: Fathers of
thc Confederalion. Hann var einn
þeirra og ekki minstur, sem komu á
sambandi fylkjanna i Canada og
mynduðu hið blómlega, sívaxandi
fylkja-samband, sem nú kaliast einu
nafni Dominion of Canada, og full-
gjört var árið 1866.
Sir Charles var einn hinn fyrsti
maður, sem gjörði heiminum jiað
kunnugt í ræðum og ritum, að Vest-
urfylkin myndu verða hið mikla og
óþrjótandi forðabúr Bretaveldis. —
Það var hann, sem öflugast studdi
Sir John A. Macdonald til að leggja
járnbrautina yfir jjessar auðu slétt-
ur og opna alt Vesturlandið fyrir
straumi innflytjendanna. Það var
hann, sem mestan þáttinn átti í jjví,
að British Columbia var tekin inn í
' sambandið, eða gjört mögulegt að
vera með, og var það járnbrautin,
sem það gjörði. Eins og æfinlega á
sér stað, var hann ofsóttur, hæddur
og hataður fyrir spádóma sína um
hina komandi velliðan Sléttufylkj-
anna, — einmitt fyrir j)að, að sjón
hans var skarpari og skýrari en
fjöldans, eins og nú hefir á daginn
komið.
Hann kom inn í Dominion stjórn-
ina 1870. Hann hefir verið forseti
leyndarráðsins (Privy Council),
IVlinister of Inland Revenue, Minis-
ter of Customs, Minister of Publie
Works, Minister of Raiiways and
Canals, tvisvar High Commissioner
á Englandi, forsætisráðherra og for-
ingi andstæðinga Liberala á þingi.
Hann var einn af fiskiveiðanefnd-
inni, sem send var til Washington,
og einn j)eirra er gjörðu samning-
ana milli Frakklands og Canada.
Sir Charles Tupper var atkvæða-
maður hinn mesti og skörungur í
orði og verki. Þegar vér sáum hann |
fyrir mörgum árum, litum vér góðan
meðalmann á hæð, en j>ykkan á
vöxt og hvatlegan og fjörugan. —
Iialin var ágætlega vel máli farinn,
og flutti j>á eitt sinn ræðu i fulla 2
klukkutíma í Brydon Rink hér i
horg. Voru þar fullar 2 þúSundir
manna að hlusta á hann, og var svo
mikill troðningur. er fólkið ruddist
inn, að við meiðslum lá. Ræðan var
sérstaklega skýr og ágætlega rök-
studd, svo að j>ar rak ein hugmynd-
in aðra í óslítanlegri röð. Var hún
fram borin með mælsku og orðsnild
og krafti. Það var enginn linleiki,
heldur röksemd og kraftur. Nú eru
yfir 20 ár síðan, og var Sir Charles
þá um 70 ára að aldri; en enginn
hefði trúað ])ví, sem hlustaði á hann
og horfði á hann á ræðupallinum.
IJann leit út fyrir tilsýndar og ræða
hans og hreyfingar allar, sem þarna
væri maður að tala milli-30 og 40
ára og það óþústaður og i fullu fjöri.
Seinna kom liann til Winnipeg, ein-
um 13—14 árum siðar. Vér sáum
liann ekki jxá, en heyrðum sagt, að
cllin væri farin að vinna á honuin,
einkum fyrst er liann fór að tala;
en svo hristi hann hana af sér, rödd-
in varð sterkari, hreyfingarnar fjör-
ítgri; orðin komu léttara af vörum
li, ns; maðurinn varð allur yngri.
Sir Charles hefir verið einn af
hinum miklu og góðu mönnum Can-
ada. Honum entist æfin til að sjá
barnið vaxa og dafnast, sem hann
studdi út á lífsins braut, — Vestur-
ivlkin, sem hann lagði svo mikið til
a gæfu og hollum ráðum. Þroskaár
hans voru full framkvæmda; æfi-
kvölcl hans fagurt og rólegt. En nafn
hans stendur skráð skýru letri á
minnisspjöldum Canada um aldir
íram
Sonarsonur Sir Charles, Charles
Stuart Tupper, alþektur lögmaður
hér i Winnipeg, tekur við baróns-
tigninni og feðraeignunum. Hann
er nú um það að fara sem herfor-
ingi með Cameron Ilighlanders héð-
an úr Winnipeg til Englands.
Armenar hér um bil
upprættir.
Flugdreka-floti Frakka.
Frakkar eru nú að fullkomna og
útbúa flota stórann af 5000 flug-
drekum, sem þeir ætla að senda iit
yfir þýzkaland til að eyðileggja
vopnasmiðjur Þjóðverja. Margir
hinna merkustu Frakka, heimsfræg-
ir menn, auðmenn, vísindamenn,
skáld og stjórnmálafræðingar, eru
frumkvöðlar að þessu. ,
Sýningin ljóta.
1 Petrograd var nýlega opnuð
sýning á grimdarverkum Þjóðverja.
Eru þar myndir af sárum hermann-
anna, sem j>eir hafa fengið af kúl-
um, er springa í sárinu, eða fletjast
út og rífa stór stykki úr mönnum.
Þar eru og skýrslur af fimm þúsund
fólskuverkum þeirra, sem fullsannað
er að þeir hafa framið.
Áður en striðið byrjaði voru eitt-
hvað 1,200,000 — ein millíón og tvö
hundruð þúsund -— Armeníumenn í
lönduni Tyrkja; en nú segja Armen-
iumenn, sem flúið hafa til Tiflis i
Kákasuslöndum Rússa, að ekki sé
meira eftir af þeim en tvö hundruð
þúsundir í Tyrkjalöndum. Tyrkir
eru sem næst búnir að uppræta ]>á.
850 þúsundum hafa þeir slátrað,
ungum og gömlum, konum sem
körlum, nema þeim j>eirra — helzt
ungum konum og stúlkum —, sem
þeiin leizt á og j>eir tóku í þrældóm,
en neyddu um leið lil að afsverja
trú sína. Nokkrum fleiri hafa þeir
lofað að hjara með því að þeir af-
neituðu kristinni trú og játuðu trú
sína á Mahómet, og svo mun þeim
mörguin varið, af þessum 200000
j)úsundum, sem eftir eru. Til Riiss-
lands komust núna í seinustu of-
' ókninni eitthvað 200,000.
Og nú er foringi einn í Rússaher,
Tarkom að nafni, nýgróinn sára
sinna að búa sig undir að safna her-
flokki einum af Armeniumönnum i
balkanrikjunum, Rússlandi, Egypta-
landi, ftalíu, Bretlandi, Frakklandi,
Bandaríkjunum og Canada, til j>ess
að berja á Tyrkjanum. Hann er víst
Armeníumaður sjálfur. Býst hann
við að, fá ef vel gengur, einar 30—
40 þúsundir og ekki minna en 10
þúsundir. Hann segir að ómögulegt
hafi verið að liindra, að Tyrkir
slátruðu niður Arineníumönnum.
En jiað mætti kannske bjarga ein-
hverjum af þessum fáu, sem eftir
lifa. Og þegar friður kæmist á,
mætti að líkindum fá heimfarar-
leyfi handa hinum, sem úr landi eru
flúnir.
Kapteinn Tarkom hafði barist
hraustlega með Rússum i Galiziu
þangað til hann særðist.
Þegar Serbar sáu, hvað uppi ætl-
aði að verða, og að j>eir voru milli
steðjans og sleggjunnar, þá er sagt,
að j)eim hafi ekki litist á og búast
við, að með sig yrði farið sem Belgi
eða Pólverja og nú seinast Armeníu-
menn. Þeir leituðu tit sendiherra
Randaríkjaiina, og báðu hann að
vita, hvort Randaríkin gætu ekki
komið í veginn fyrir, að Þjóðverjar
og Búlgarar strádræpu sig niður,
menn, konur og börn. Hið sama
gjörðu Armeniumenn, en Tyrkir
sintu ekki ummælum Bandaríkjanna
og fóru sínu fram, hvað sem ]>eir
sögðu.
Eins og menn nnrna rendi þýzka
ræningjaskipið, Kronprins Wilhelm,
í vdtur inn á höfn í Bandaríkjunum,
eftir að hafa lengi farið um sjóinn
og sökt varnarlausum skipuni bæði
lyrir Bretum og Bandaríkjamönnum.
Það flúði inn á höfnina undan her-
skipum Breta. — Bandaríkjamenn
settu skipið í liald og alla menn
þess. En foringjarnir voru látnir
vera lausir gegu þvi, að þeir lofuðu
því upp á æru sina og trú, að stelast
ekki burtu. Þessu lofuðu þeir há-
tíðlega.
En ekki leið á löngu áður en for-
inginn sjálfur strauk burtu, sem
matreiðslumaður á skipi, sem fór til
i vópu. Og nú fyrir nokkru hurfu
hiiVfr/ foringjarnir með skipinu eða
j .ktinni Eclispe hinn 10. október.
En nú-kemur fregn um, að eitt af
herskipum Breta hafi rekist á jakt-
ina nálægt Bermuda-eyjum, tekið uf
henni strokumcnnina og aðra menn
ella, er á henni voru, og sökt svo
jaktinni. Þeir höfðu tekið upp hinn
sama starfa, sem þeir höfðu áður,
Þjóðverjarnir, og farið að ræna.
Radko Dimitrieff er
foringinn.
Hann stýrir hersveitunum, sem Hitss-
ar senda til hjalpar Serbum.
Badko Dimitrieff var alþektur í
Balkanstriðinu fyrra. Hann var þá
foringi Búlgara og var kallaður;
“Napóleon Búlgara”. Hann hefir
kent Búlgörum alt sem j>eir kunna
til hernaðar. Þótti hann ágætur
foringi. Hann var sendiherra Búlg-
ara hjá Rússum, þegar striðið hófst
og sagði undir eins af sér sendinerra
embættinu og bauð Bússum þjón-
ustu sina; en þeir tóku glaðir 6 móti
honum. Hann var aðalforingi Rússa
með Russky, þegar þeir tóku Gal-
izíu. Um hann ganga ótal sögur, og
segja sumir að liann sé æfintýra-
maður (fortune hunter) og sé upp-
haflega Englendingur. En líklega er
jiáð orðasveiinur. Hann á nú að
vera foringi hersins, sem Rússar
senda til hjálpar Serbum, að berja á
Búlgörum og stöðva Þjóðverja.
Hinn 28. október var hann í Buch-
arest, höfuðstað Riimena, að fá leyfi
til að fara með her Rússa yfir lönd
jjeirra og sjálfsagt að herða á þeim,
að slást í förina líka.
Blaðið Toronto Clobe hefir fengið
þessar fregnir frá Vilhjálmi Stefáns-
syni, rétt áður en hann var að leggja
upp i ferð sína, til að kanna lönd
J)au hin nýju, sem hann hefir fund-
ið. Hann býst við að koma aftur að
ári liðnu. Hann kvíðir engu og seg-
ir að alt utlit sé nú betra en nokkru
sinni áður, síðan hann skildist við
Karluk.
Bréfið er j>annig: -
“Cape Kellett, Banks Island
3. sept. 1915
Via Circle City, Alaska, 26. okt.
“Skipið North Star sigldi héðan
34. ágúst og stýrði því Wilkins, frá
Adelaide, Ástralíu. Var hann hinn
eini Breti, að sjálfum mér undan-
teknum, sem var í þessari norðurför.
Skipið North Star á að fara til
Prince Albert Land og Melviile eyj-
ar og fara hjá hiifðunum Alfred og
Pottersly. Fjóra háseta hafði Wil-
kins með sér.
En skipið Polar Bear leggur upp
í dag undir forustu niinni og hefi eg
með mér hina livítu menn og níu
Eskimóa i norðurferðina. Vér höf-
um nú í förinni eitt hundrað hunda
1 staðinn fvrir 20, sein vér höfðum
seinast og allur útbúnaður er sá
bezti, sem cg hefi haft siðan Karluk
rak frá mér. Ef að vér verðum ekki
ohepnari en i hinni seinustu ferð,
l*á ættum vér að Ijúka við rann-j
sóknina vestur að 145. hádegisbaugj
og norður að 82. gráðu norðlægrart
breiddar.
Eg býst við að koma hér suður
nívsta ár. en hefi forða nægan fyrir
2 ár. Og j»ó að sá tími liði svo, að
ekki spyrjist af okkur, jjarf enginn
;:ð óttast l)að, að sultur verði oss að
fjörlesti, þó að slys geti náttúrlegu
komið fyrir oss sem aðra”.
f rannsóknarferð þessari ætlar
Vilhjálmur nú fleiri hundruð mílur
inn á alveg ókunnar slóðir, eða inn
á fláka j)á hina miklu, sem á landa-
hréfum eru merktir nreð orðinu:
“unexplored” (ekki rannsakað). —
Þessir staðir tveir, sem Vilhjálmur
ætlar að ná, 145 gr. vestur og 82. gr.
norður, eru langt norður og vestur
af landi því, sem hann fann hinn 18.
júní. Staðurinn, sem hann ætlar að
lenda á hinu nýfundna landi sínu, er
á 78. gr. norður og 117. gr vestur.
Þessa þrjá daga, sem liann var þar
i sumar, var þykt í lofti, er j)eir fé-
lagar héldu austur með ströndinni,
nema einn dag, er þeir gátu séð til
lofts og mælt hvar j>eir voru. Voru
]>eir þá á 77. gráðu 4:. míniitu norð-
lægrar breiddar og 115. gráðu 43.
minútu vestlægrar lengdar.
Þetta hið nýja land ætlar Vil-
hjálmur að rannsaka á ferð þessari.
Eandið er á að gizka á stærð við
Grænland og stefnir oddi landsins
að pólnnin. Það-er stærra en Mani-
tcjþa, Saskatchewan og Alberta til
samans.
Allir íslendingar öska Vilhjálmi
Stefánssyni til hamingju og lukku á
ferðum sínum.
Sex nýjar hersveitir á
að mynda í Winnipeg
Sex nýjar hersveitir (battalions)
eða nálægt 7,000 manns, þegar 1100
eru i hverri hersveit á að mynda
liér í borginni. Menn ætla að þetta
verði það minsta, sem hér verði
safnað, enda virðast menn hópa sig á
stöðvarnar, þar sem hinir nýju menn
skrifa sig í herinn. Það er eins og
menn séu að verða ákveðnari og
einbeittari í því, að standa nú með
Bretum og gamla Englandi svo að
dugi. Og er því búist við, að margt
verði hér um hermenn i borginni
vetur.
Eaton býður fram
$200,000.
Dr. Beland, Þingmaður i Ont-
ario, ungur maður, fór til Belgiu til
að sjá unnustu sína rétt áður en
stríðið hófst í fyrra. Þegar þangað
kom kvæntist hann unnustu sinni,
sem var ein af hefðarkonum Belga,
og voru þeu að skemta sér, þegar
stríðið skall á. Dr. Beland var lækn-
ir góður og gekk sem herlæknir i
lið Belga. Nokkru seinna var hann
fangaður og fluttur til Þýzkalands.
Margar tilraunir voru gjörðar til að
fá hann lausan, en ekkert dugði.
Seinast bauð Eaton 200,000 doll-
ara, ef Þýzkir vildu láta hann laus-
an; en ekkert hefir þvi orðið á-
gengt enn.
ItúTFH SIGURÐVK SÖLVASOX.
frú VVestbonrne.
100,000 hermenn enn.
Dominion stjórnin hefir ákveðið,
j:ð safna um 100,000 hermönnum hér
í Canada í viðhót við það, sem kom-
ið er. Áður var stjórnin búin að á-
kveða, að safna 150.000, hinn 6. júlí
síðastliðinn; verða j)á samtals her-
menn, sem Canada leggur til, 250
jnisund eða einn fjórði hluti úr
millíón.
Þó að stjórnin hefði áður ákveð-
ið að safna að eins 150,000 hcrmönn-
um, ]>á voru þó 173,000 gengnir í
herinn. Af þeim voru 101,500 komn-
ir úr landi á vígvellina, en 71,500 tit
og frá í Canada við heræfingar. —
1‘etta sýnir bezt, hvort Canada ekki
tekur ]>átt í þvi að verja hið hrezka
ríki, og hefir ekki á öðru borið, en
að einlægt hafi mátt fá fleiri menn
tn um hefir verlð beðið. Cengur þó
úr mikill fjöldi manna: Allir hinir
nýkomnu innflytjendur frá löndum
þeim, sem Bretar eru í stríði við og
margir annara ]>jóða menn, sem
ekki eru af Breta kyni.
Áætlunin um tölu hinna nýju her-
manna úr hverju fylki er þessi:
Manitoba ................ 9,000
Saskatchewan............. 9,000
Ontario ................ 27,000
Alberta.................. 7,000
British Columhia......... 8,000
Quebec................... 8,000
Nova Scotia ............. 4,000
New Brunswiek............ 4,000
Prince Edward Island .... 1,000
Samtals........... 77,000
Þegar við tölu ]>essa bætast þau
23,000, sem komið var fram yfir
áður, þá fyllir |>að töluuna 100,000,
cða alls 250,000.
NÝ VETRARHÖFN FYRIR
RÚSSA.
Rússafloti ægir
Búlgörum.
Herfloti Rússa hefir nú lagst utan
við sjóborgina og kastalann Búlgara
Varna við Svartahafið, og skýtur á
horgina. Það er annar sækastali
Biilgara. Hinn er við Grikklands-
haf og heitir Dedeagatch. En þann
kastala brutu Bretar og Frakkar um
daginn, litlu eftir að þeir lentu her-
mönnum við Enos.
Allir vita, að hin eina höfn Rússa
við Hvitahí'fið, Archangel, er lokuð
af ísum eina 7 mánuði á ári hverju,
og er það þó eina höfnin, sem þeir
hafa getað fengið á vörur frá öðr-
um löndum.
En nú eru þeir búnir að búa sér
til nýja höfn mikið norðar, við svo
ncfndan Kola-fjiirð, sem er við ls-
hafið, og lieitir staðurinn Ekater-
ina. Þetta er nokkuð langt austur af
Varangerfjord (Candvik Norð-
manna). Þarna geta þeir með hjálp
isbrjóta haft sjóinn opinn allan vet-
urinn.
Tvöfalda járnbraut hafa þeir nú
I lagt þangað frá Pétursborg á 6 mán-
I uðum, og er vegalengd sú 1200 míl-
| ur. Þeir fengu verkfræðinga frá
j Ameríku til að stjórna verkinu; en
verkamennirnir voru 10,000 þýzkir
fangar eða vel það. Þessi braut
átti að vera albúin 1. nóvember, og
geta Rússar nú fengið þangað allar
nauðsynjar sínar, skotfæri og hvað
annað, sem þeir ]>arfnast.
BorgiS Heimskringlu og hjálp-
iS henni til aS standa í skilum
eins og vera ber.