Heimskringla - 18.11.1915, Síða 1

Kaupið Heimskringlu.
Boryið Heimskringlu áður en
skuldin h/vkkar! — Heimskringla
er fólksins bluð.
XXX. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 18. NÓV. 1915.
Nr. 8
m'
Fregnir af Stríðinu.
Þýzkur neðansjávarbátur sekkur farþegaskipinu
Ancona við Afríku strendur.
Serbar slopnir upp á fjöllin.
Það var viðurkent frá Berlin þann
11., að Serbar hafi komist undan
upp i fjöllin, þar sem feykilegar
birgðir af fallbyssum og skotfærum
liafi beðið þeirra og séu þeir ekki
sækjandi þangað, og þar sé mikill
fjöldi Breta og Frakka kominn til
bjáípar þeim. Fregnir voru í fyrstu
•ógreinilegar; en svo er að sjá, sem
lítt þreyttar sveitir Serba hafi komið
að norðan frá Mitravitza borg, sem
er í Ibar dalnum, við suðausturhorn
Montenegro, og héldu suður og ofan
i Vardar daliun efst, og ráku á und-
an sér þá Búlgara, sem þeir hittu,
ofan með Vardar ánni (hún rennur
suður í sjó hjá Salonichi, og með
henni allri er nú barist frá landa-
mærum Grikkja). En þegar kom í
þrengslin hjá Kastanik, ofan til í
Vardar dalnum, skamt frá þvi, þar
sem Morava hefir upptök sín og
rennur norður, þar slóg saman og
varð bardagi harður, og urðu Búlg-
arar að láta undan, og voru í mestu
hættu, því að Frakkar og Bretar
voru að sækja upp með Vardar ánni.
En skamt fyrir sunnan Kastanik sátu
Búlgarar í Uskub og voru þar í
hættu að verða kvíaðir af og komast
aldrei heim til sín. Fregnin frá Ber-
lin segir að þarna og aftur norðar '
hjá Nish verði að heyja harðan slag,
ef Þýzkir eigi að geta haldið járn-
brautinni til Miklagarðs. Segja marg-
ír, að Serbar haldi ennþá töluverðu
stykki af járnbrautinni frá Nish
r.orður til Kralievo, eða réttara:
Kruchevatz. ,
Á föstudagskveldið var höfðu eng-
ar áreiðanlegar fregnir komið af
þeim á norðurkantinum eða viður-
eign þeirra við Þjóðverja í fimm
daga. Þcir voru í vestur Morava-
dalnum, en liann liggur yifir þvera
Serbiu miðja frá vestri til austurs,
og fellur vestur-áin í þá, er að sunn-
an kemur, rúmar 30 mílur norðan
við Nish. Þar voru þeir að berjast
um allan dalinn og voru búnir að
missa borgina Kralievo, neðan eða
austan við miðjan dalinn. Tóku Þjóð
verjar þar vopnaforða nokkurn; en
það var mest rusl ónýtt, — vopn,
sem þeir höfðu tekið af Austurríkis-
mönnum í fyrri bardögunum og
gátu ekki notað.
Hinn 12. nóv. héldu 5000 Serbar
15,000 Búlgöruin i Babuna fjöllun-
um og gátu Búlgarar ekkert á unnið;
eru Frakkar og Bretar þar á leiðinni
að sunnan.
Þó að Serbar séu eins hart leiknir
og fréttirnar segja, þá virðist þó eng-
inn bilbugur vera á þeim. Aðalhers-
liöfðingi þeirra, General Radomir
Putnik, er sjúkur, svo að rétt getur
liann fötuin fylgt; er þó einlægt með
hernum, og hann fullyrðir, að engum
Serba komi til hugar, að leita um
frið eða að taka í inál nokkra friðar-
samninga, fyrri en Bandamenn séu
húnir að sigra.
Ein ástæðan fyrir því, að Þjóð-
verjar réðust á Serba er sú, að þar
eru koparnámur einhverjar hinar
beztu í Evrópu; en Þjóðverjar eru
orðnir svo hart uppi með kopar, að
jieir gátu ekki búið til skotfæri seni
þurfti, siðan Bretar teptu siglingar
til Svíþjóðar. Og áður en Þýzkir
voru búnir að ná námunum, var alt
undirbúið að vinna þær og senda
koparinn norður á Þýzkaland.
Á suðurkantinum i Serbíu er víg-
völlurinn 90 mílna langur, sem
Bretar og Frakkar halda móti Búlg-
örum, mest meðfrain Vardar ánni;
en nyrzt eru Serbar í Babuna fjöll-
unum og norður af Uskub við Kast-
anik. Eru þar horfur góðar fyrir
Bandamönnum, en illar fyrir Búlg-
örum.
En norðan til er bardagalínan öllu
lengri, þvert yfir Serbíu, frá Vishe-
grad, meðfram vestur Moéava og
austur í aðal Morava dalinn. Þar
lialda Serbar nú um helgina öllum
suðurbakkanum og eru líkur til, að
Þjóðverjum gangi þungt að hrekja
þá þaðan. Vestast á þeirri linu eru
Svartfellingar, og er sem Þjóðverjar
höggvi þar i harðan stein; þeir láta
ekkert undan Svartfellingar.
En nú er sagt, að ítalir séu á leið
með mikið lið til að hjálpa bæði
Svartfellinguin og Serbum; og ef að
Fíússar koma með nokkrum þrótti
að austan, þá má vera, að Þjóðverj-
um verði fullkeypt förin suður
þangað.
En einlægt þykja Grikkir ótrúir.
Konungur er búinn að leysa upp
þingið; tók það til bragðs, þegar
hann sá, að meiri hluti þingmanna
var nieð Bandamönnum; og nú er
þangað komin sendisveit frá Vil-
hjálini keisara og í henni herforingj-
ar og vinir keisarans, en sjálfur fór
lian nað finna Ferdinand Búlgara-
konung. Meðal þessara sendimanna
cru þeir barún Falkenhausen og Col.
Erbseiner.
— Rússar eru búnir að lenda her-
flokkum á suðurbakka Dónár við Sil-
istria, kastala einn, sem Rúmenar
c-iga, tæpum 30 inílum norðan við
landamæri Búlgara. Enginn veit,
livað mikið lið Rússar hafa þar, en
búist er við, að þar fjölgi bráðlega
og muni þeir halda þar inn á lancl
Búlgara; eru þar sléttur miklar í
Dónár dalnum. Og sést á þessu, hvað
Rúmenar eru Bandamönnum hlynt-
ir, að leyfa þeim að lenda hernum i
löndum sínum.
— 750,000 hermenn segjast Bretar
geta tekið sér að meinalausu og sent
til hjálpar Serbum, ef að þeir gætu
komið þeim, og er það skipafæð, er
veldur því, að þeir eru ekki þegar
búnir að því. En einlægt gengur þó
lestin af skipunum með hermenn,
vopn og vistir til Saloniclii. Hefir
það haft þau áhrif á Grikki, að þeir
eru farnir að dragast nær Banda-
mnnum, — alténd ofan á. Og kæmu
einhverjar ófarir fyrir Þjóðverja,
þá mundu Grikkir fúsir til að ganga
að þeim.
HlífÖarlaus skothríí).
Það hafa menn nú fyrir satt, að
neðansjávarbátarnir þýzku, sem réð-
ust á og söktu farþegaskipinu An-
cona, hafi haldið uppi stöðugri skot-
hríð meðan skipið var að sökkva og
skutu þeir jafnframt á þá, sem voru
á sundi i sjónum og vö'rnuðu þeim
nð komast í bátana eða nokkuð frá
skipinu, og fyrir það sogaðist fjöldi
manna, sem á sundi voru eða á flek-
um, niður með skipinu, þegar það
sökk, og er talið að þar hafi 80
n.anns farið niður.
Neðansjávarbátar Þjóðverja.
Það virðist sem allir neðansjávar-
bátar Þjóðverja, sem eftir eru, séu
flúnir frá Englandsströndum og
J komnir suður i Miðjarðarhaf og farn
ir að sökkva skipum i félagi við
neðansjávarbáta Austurrikismanna.
Hafa þeir nýlega sökt hverju vopn-
lausu farþegaskipinu af öðru og hafa
stundum uppi flagg Austurríkis og
stundum Þýzkalands. Sýna þeir þar
varmensku liina mestu, að drekkja
og skjóta saklausa menn, konur og
börn.
Búlgarar slátra Serbum.
Fréttaritari blaðsinsCorriere Della
Sera i Milano á ftalíu lýsir flótta
Serbanna úr norðausturhorni Serb-
íu yfir Dóná til Rúineniu. Er frá-
sögn sú hin átakanlegasta; enda eru
þær ekki fegurri sögurnar frá Balk-
anlöndunum núna en annarsstaðar,
þar sem Þjóðverjar fara yfir eða þó
Búlgarar, sem nú ganga í fótspor
kennifeðra sinna.
Fregnritinn segir, að Búlgarar
liafi gjörsópað miirg þorp og bæji,
þar sem þeir hafi farið yfir landið
og sálgað hverju mannsbarni, sem
þeir hafi fundið. Enginn fékk að
lifa, hvorki ungur né gamall og var
]ió þetta alt vopnlaust bændafólk.
En i ánni höfðu Þjóðverjar verið
að slæða upp sprengivélar, sem
Serbar höfðu lagt þar til að hindra
umferðina, og loks voru þeir svo
búnir að sópa ána, að þeir fóru að
senda langar lestir af “börðum” of-
an ána og voru barðarnir hlaðnir
skotfærum og vopnum og fylgdu
þeim hermenn. Þegar lestir þessar
fóru að berast niður fljótið, þá var
úti um að flóttamennirnir frá Serb-
iu gætu koniist yfir fljótið til Rúm-
eníu, þvi að lestir þessar gengu nótt
og dag og voru flóttamenn þeir
skotnir, sem reyndu að komast
yfir ána.
Á mörgum stöðum voru stórir hóp-
ar flóttamanna á bökkunum Serbíu-
megin. Þeir mændu vonarfullum
augum yfir til Rúmeníu. 1 Að baki
þeim loguðu þorpin og heimili
þeirra nótt og dag, og þarna voru
þeir hungraðir og klæðlausir, marg-
ir hálfnaktir; margir særðir, sumir
brendir, og Búlgararnir og Þjóðverj-
arnir vísir til að koma á hverri
stundu og skjóta þá niður og hrinda
þeim hálfdauðum og helsærðum út
í fljótið. ,
Fréttaritarinn bendir á, hvað
fevkiinikill flutningur fari þarna
niður Dóná. Langar lestir af bátum
með svörtum og hvítum fáijum, mcð
þúsundum hermanna og kynstrum
af skotfærum og vistum. Svo má
heita, að gengið hafi óslitin lestin
liermannanna eftir gamla rómverska
veginum suður af Orsava og “járn-
liliðunum”, en Serbamegin suður
eftir tanganum eða norðausturhorni
Serbíu. Alt er á leið til Rúmeníu. —
Og svo fara gufubátar Austurríkis-
manna og draga barða marga með
herfangi frá Serbíu; þvi að öllu
sópa þeir, sem nokkurs er virði. —
Mennirnir eru að eyða landið og
uppræta þjóðina.
SVARIÐ MANNINUM.
Herra John Björnsson, að Myndus,
New Mexico, óskar að fá að vita,
hvort bræður hans, frá Ásgeirs-
brekku í Skagafirði, hafi komið til
Vesturheims, og ef svo, hvar þeir eru
búsettir hér vestra.
Sömuleiðis óskar hann að fá að
vita um áritun Sigurbjörns sonar
sins, sem liann segir vera einhvers-
staðar i Manitoba.
Hver, sem þekkir til þessara
inanna, eða einhvers þeirra, er vin-
samlega beðinn að senda áritun
þeirra til íslenzku blaðanna Heims-
kringlu og Lögbergs, eða beint til:
John Björnsson, Myndus P.O., New
Mexico, U. S. A.
GENGINN f HERINN. *
*— ---------------—¥
EDWIX H. HEXDEBSOX.
Þessi ungi, íslendingur er einn af
þeim Winnipeg íslendingum, sem
gengið hafa í herinn til að leggja
fram sinn skerf til viðhalds brezkri
menning og mannréttindum i landi
þessu. Hann er fæddur hér í borg-
inni 17. janúar 1890, og eru foreldr-
ar itans þau lijón Jón (Helgason) og
Margrét (Jónasdóttir) Henderson,
að 018 Maryland St., þar sein þau
hafa átt heima í mörg unclanfarin ár,
og munu fjölmargir íslendingar hér
í landi, bæði i borginni og út um
bygðir, við þau kannast, því þau
hafa dvalið lengi hér vestra og eiga
inarga vini. Þau eru ættuð úr Húna-
vatnssýslu á íslandi.
Edwin hefir ávalt verið tii heimil-
is hjá foreldrum sínum, unz -hann
gekk í herinn og fór áleiðis til Eng-
lamis í lok júnímánaðar sl. með her-
deild sinni (Casualty Clearing Sta-
tion, Can. Army Med. Corps). Hann
hefjr verið á Englandi síðan og
slaíiáð þar við sjúkrahús i Moore
Barracks, og var hann cinn af
þeim. er sendir voru til að sækja
hina dauðu, særðu og limlestu her-
menn, er biðu lífs og lima tjón af
Zeppelin sprengikúlu i einni mann-
skæðustu árás þessara loftfara á
Lundúnaborg. Var þar ófögur að-
koma, í tjaldinu, sem sprengikúlan
hitti, þar sem dauðir, særðir og lim-
lestir ménn lágu á víð og dreif, og
segir Edwin í bréfi til foreldra sinna
að þeirri sjón geti hann aldrei
gleymt.
Edwin hefir fengið góða undir-
stöðu rnentun og vánn við banka-
störf og verzlun eftir að hann hætti
skólagöngu. Hann er efnismaður,
stiltur og gætinn, en þó einbeittur
og fastur fyrir.
Hermannasjóður
stofnaður.
Fyrir hönd Ungmennafélaganna,
sem stóðu fyrir söfnun jólagjafa
handa íslenzku hermönnunum, þökk
um vér fyrst og fremst blöðunum
Lögbergi og Heimskringhi, fyrir þá
drengilegu hjálp, er þau veittu oss,
og biðjum þau svo að bera þakklæti
vort til allra ]ieirra, sem svo fljótt og
vel skárust í leik og gjörðu oss fram-
kvæmdir mögulegar.
Það er ætíð gleðiefni, að sjá, hvað
íslendingar eru fljótir til að hjálpa
góðu málefni, og um örlæti er ekki
að tala. Að þessu sinni hefir komið
inn töluvert meira en þurfti með,
sem eftirfylgjandi listi sýnir:
Peningar hafa komið inn alls —
$2ö2.95.
Vér höfum sent 52 kassa og í þeim
voru eftirfylgjandi munir:
52 pör af sokkum.
52 pör af vetlingum.
10 pör af smokkutn.
9 doz. af vasaklútum.
40 handklæði.
80 hárkambar og hárgreiður.
7 doz. kerti.
24 pks. rúsínur.
26 pks. ‘dates’.
84 pks. súkkulaði.
40 pks. Fruit Cake.
52 pks. Candy.
200 pks. Gum.
25 pd. reyktóbak.
1200 Cigarettur.
52 pks. skrifpappir og umslög.
5 doz. ritblý.
15 reykjarjtipur.
80 handsápur og skeggsápur.
17 boxes Oxo.
3 treflar.
Það var hinn 9. nóvember, sent
neðansjávarbátur með flaggi Aust-
urríkis sökti skipinu Ancona. Skip-
ið var italskt flutnings- og farþega-
skip. Það var á leiðinni frá Neapel
á ítalíu til Ameriku með 422 farþega
og 60 manna skipshöfn. Skipið var
vopnlaust, far])egarnir innflytjend-
ur á leið til New York, milli 20 og
30 Bandaríkja borgarar.
Einn y.firmaður skipsins, sem
bjargaðist og komst á land i Cape
Bon í Tunis á Afríku ströndum, seg-
ir, að neðansjávarbátarnir hafi ver-
ið tveir, báðir með flaggi Austurrik-
is. Þeir eltu skipið og náðu þvi um
hádegisbil. — Aðrir segja, að báðir
bátarnir hafi haft uppi þýzka fán-
ann, þegar þeir nálguðust skipið.
Báturinn, sein var á undan, fór fram
fyrir skipið, til þess að það kæmist
ekki undan. Hinn neðansjávarbátur-
inn kom á eftir og var 300 feta lang-
ur, með fallbyssur nokkrar ofan á
bakinu. Hann fór þegar að skjóta á
1—2 milna færi. Við fyrsta skotið
fór skipstjórinn á Ancona að setja
út báta og koma fólkinu i þá. Þessi
maður, sein frá segir, komst i land
Vér höfum eftir 51 pr. af sokkum
og 21 pr. af vetlingum.
Einnig liöfum vér $181.20 i pen-
ingum, er lagt hefir verið inn í
sparisjóðsdeild Northern Crowln
bankans. Og hefir nefndin afráðið,
að byrja með þvi sjóð, sem verjast
skuli til styrktar íslenzkum her-
mönnum, sem koma fatlaðir og
hjálparþurfa til bakti úr striðinu. —
Ef engir islenzkir hermenn skyldu
liurfa þess méð, verður fé það, er
safnast i þennan sjóð, afhent til
“Bcturned Soldiers’ Association”.
H. Pétursson.
P. Bardal.
Dr. Montague látinn.
Ilann fanst dauður á gólfinu i her-
bergjum sinum á Iloyal Alexandra
Hotel hér í borginni kl. 2.25 e. m. á
laugardaginn var. Sögðu læknar, að
hann hefði látist af hjartaslagi. —
Hafði verið lasinn við og við og
veill fyrir seinustu árin og þó eink-
mn ]>etta sumar, og stundum að eins
getað verið á ferli i herbergjum sín-
í Tunis og nokkrir aðrir, eitthvað
rúmir 50. Aðrir komust á land á
eyjunni Malta.
Þeir segja að þeir hafi séð bátana
álengdar á löngu færi og fór annar
þeirra þá strax að skjóta, þvi hann
var nær allur ofansjávar. Fimta
skotið hitti og tók burtu stýrisbún-
að og stansaði þá skipið og var far-
ið að koma fólkinu í bátana. En það
gekk seint, þvi að farþegarnir voru
mest börn og konur, á leið til Banda-
ríkjanna. Voru þá vein mikil og ótti
i konuni og börnum; en skotin héldu
stöðugt áfram og skipið var að
sökkva. Vildu 1)vi bátarnir hvolfast
og steyptist fólkið í sjóinn, en sumt
varð fyrir skotunum. Druknuðu þá
margir. — Ekki vita menn, hvað
margir fórust, um full tvö hundruð
segja síðustu fregnir. Þar af segja
fréttaritararnir að 27 hafi verið
borgarar Bandarikjanna.
Er verk þetta talið engu betra en
þegar Þjóðverjar söktu Lúsitaníu.
Búist er við bréfi frá Wilson for-
seta bráðum. En kurr mikill er í all-
flestum Bandarikjablöðum út af ó-
dáðaverki þessu.
um„ en legið rúmfastur með köfl-
um.
Dr. Montague var fæddur í Adel-
aide County í Ontario 1858 og var
bóndason. Gekk á Woodstock Col-
lege og Victoria University og stund-
aði læknisfræði. Náði |)ingmensku
eftir erfiðleika all-mikla og itrekað-
ar tilraunir 1889. Komst í leyndar-
ráðið 1894 og varð síðan ráðgjafi.
Dr. Montague þótti fyrirtaks
mælskur maður, þó að oft gengi
lionum illa i kosniugum. 1908 flutti
hann til Manitoba; 1913 varð hann
ráðgjafi í stað Colin H. Campbell.
Hann var einn af ráðgjöfuin þeim i
Manitoba, sem sakaðir voru um fjár-
drátt og lá sú sök á honum, þegar
liann dó. Hann lætur eftir sig ckkju
lifandi, tvær dætur og tvo sonu, sem
báðir eru á vígvöllunum. að berjast
móti Þjóðverjum. ,
Joffre settur yftr alt liðið.
Joffre er orðinn yfirforingi Breta,
Frakka og Belga á Balkanskaganum
og i Armeníufjöllum. Undir honum
eru þá báðir þeir Kitchener og Nik-
ulás hertogi. Er það gjört til þess,
að hafa betri samvinnu.
Til íslenzkra Konservatíva
í Winnipeg
Eins og getið var um í síðasta blaði, hefir ver-
ið ákvarðað, að ÍSLENZKI KONSERVATÍVE KI0BB-
URINN haldi sinn fyrsta fund á vetrinum FIMTU-
DAGSKVELDIÐ I ÞESSARI VIKU (18. nóvember)
í fundarsal Únítara, horni Sherbrooke og Sargent
stræta. — Allir meðlimir Klúbbsins eru vinsamlega
ámintir um að mæta, og eins allir aðrir íslenzkir Kon-
servatívar í bænum, sem vilja veita klúbbnum stuðn-
ing sinn,— og það ættu allir Islendingar fúslega að
gjöra, sem tilheyra Konservatíve flokknum.
íslenzkir Konservatívar aðkomandi í bænum,
eru boðnir og velkomnir á fundinn.
Fundurinn byrjar kl. 8.
Á. P. JÓHANNSSON, forseti.
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Sendið myndir og upplýsingar um
íslenzka hermenn.
*
♦
Vér ætlum nú að gefa út Jólablað með myndum aUra
íslenzkra hermanna, er í stríðið hafa farið, ef að vér getum
fengið þær og svo nöfn þeirra, aldur, foreldra, heimili, þar
sem þeir voru síðast og nafn herdeildar þeirrar, sem þeir
eru í.
Sjálfir viljum vér gjarnan hafa myndir af öllum vinum
vorum og kunningjum, sem í stríðið fara, og eftirkomendur
þeirra og okkar munu þó fremur vilja vita um það, hvað for-
feður þeirra hafi gjört og hverjir þeirra hafi verið í stríði
þessu hinu mikla og hvernig þeir hafi litið út, og myndu telja
það ómannlegt af oss, sem heima sátum, meðan þeir fóru að
berjast, að gjöra ekki svo mikið sem reyna að halda minningu
þeirra uppi, — og vissulega væri það óafmáanleg skömm
fyrir oss alla.
Vér leitum nú til yðar, skyldmenna þeirra, sem í stríðið
hafa farið, að senda oss nú öll nöfnin og aldur, foreldri, heim-
ili (þar sem þeir voru síðast) herdeildarnafn og ljósmyndir
af þ eim, — myndir af vinum yðar, sonum eða bræðrum eða
eiginmönnum, sem í stríðinu eru. Látið oss nú ekki bregð-
ast það. Vor verður ekki skuldin, þó að nöfn þeirra eða
myndir finnist ekki á lista vorum, — ef að vér fáum hvorki
myndirnar eða nöfnin frá þeim, sem geta látið þau í té.
En þess viljum vér biðja fólk að gæta, að vér verðum
að fá myndirnar sem allra fyrst, helzt fyrir eða um mánaða-
mótin næstu. Því að útgáfan verður nokkuð stærri en venju-
legt blað, og tekur langan tíma að gjöra hana þolanlega úr
garði, einkum er fjöldi mynda verða í blaðinu.
Vér lítum nú til yðar, vinir, og treystum því, að þér
hjálpið oss til að koma þessu í verk. Oss má ekki bregðast
það, og vér megum engan eftir skiija. En nú sem stendur
vitum vér ekki nærri öll nöfn þeirra, sem í stríðið hafa farið,
— en vér treystum því að þau komi og myndirnar með.
THE VIKING PRESS, LTD.
*♦♦♦♦♦♦♦♦<
-4 44-f4-f-f 4 ♦♦♦♦♦♦♦♦♦44 44+♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ ♦ ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦