Heimskringla - 16.12.1915, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 16. DESEMBER 1915.
HEIMSKRINGLA.
BLS. 3
Skyldan kallar hvern vopnfœran mann
‘Eg er ekki hér kominn til þess
atS segja ytJur atS fara í strítJiS,
en eg kem hér í einkennisbún-
ingi og bitS ytSur atS koma metS
Það var þann 11. des. að Lieut.-
Col. George H. Bradhury flutti ræðu
þessa á fjölsóttri samkomu í Stone-
wall, Man. Hann var eini maðurinn,
sem talaði; enda voru allir þar
Augu ÞjótSverja opnast.
Herdrotnar Þjóðverja hafa reynt
að koma þeirri sannfæringu inn hjá
hinni þýzku þjóð, að Bretar séu hin
mesta afturfararþjóð og úr sér geng-
in að manndáð og dugnaði öllum.
Prófessorar og falskennarar þeirra
lýsa þvi yfir fyrir öllum heiini, að
vér séum mannskræfur ínestu, og
felum oss á bak við aðra, þegar vér
eggjum hinar hirgrakkari þjóðir til
komnir til þess að heyra ræðu hans. | að hlaupa fram til eyðileggingar og
Enda var honum góður róinur gef- glötunar
inn og hefði mátt heyra saumnál
detta, svo var þögnin mikil. Enginn
vildi af orði missa, og þegar hann
^koraði á hina ungu menn, að koma
með sér, þá kvað salurinn við af
samhygðarópum.
Lieut.-Col. Bradbury hof ræðu
sína með því, að geta hinna mörgu
manna, sem þaðan hefðu i stríðið
farið; en þó að margir væru farn-
ir, þá afsakaði það ekki hina frá því
að gjöra skyldu sina. Svo hélt hann
áfram:
Eg ætla að vera svo djarfur að
halda því fram, að margar og mik-
ilsverðar ástæður, ástæður hinnar
hreinustu föðurlandsástar, og æra og
heiður sjálfra vor, knýja nú eða ættu
að knýja hvern einasta ungan Can-
adamann, hvort sem hann er fædd-
ur hér í landi eða hefir kosið Can-
ada sem föðurland sitt, — knýja
liann til þess, að hugsa alvarlega um
neyð og þarfir lands þessa og skyldu
sina við landið á tíma þessum.
Höfum vér fyllilega séð það og
skilið, hve mkiils virði borgararétt-
Tillögin ónóg.
Og þó að vér séum hreýknir yfir
þvi,. sem vér þegar erúm búnir að
gjiira, þá hljótum Vér saint að sjá
það, að vér .erum langt frá því, að
hafa lagt fram það, sem vér hefðum
átt að gjörú. Vér höfum nú 80 þús-
und menn við æfingar og eru marg-
ír þeirra albúnir að fara á vigvöll-
una; en áður en næsta ár er liðið,
ættuin vér að hafa 300 þúsund menn
» vígvöllunum, — og vér getum það
hæglega.
Hluturinn er sá, að þar má ekkert
takmark setja, hvað Canada vilji eða
ætli sér að gjöra til þess að bjarga
alrikis-heildinni.— Vér verffum aff
skilja j>að, aff alt sem vér eigum og
höfum, i þessu mikla og góða Can-
< da-ríki vnru, þaff getum vér þvi að
eins haldið áfram að eiga, að Breta-
veldi haldist viff, og aff fáni Brcla
blakti ná sem fyrri yfir viða veröld
og þurfi ekki aö liekka sig.
■ — Þegar hér var komið, tók Mr.
Bradbury að skýra með ljósum orð-
em ástæður og orsakir striðsins og
sögu samninganna, þegar Belgíu var
heitið sjálfsforræði fullu um aldur
og æfi, og að það land skyldi hlut-
laust, þó að stríð kæmi, og engum
leyfast á það að ráðast.
Hefði Bretland snúist óærlega við
og staðið hjá með krosslagðar hend-
()g hin mörgu og fögru hreysti- ur, þá hefði það fyrst og fremst
verk, sem hinir brezku sjálfboða-1 skemt æru þess og heiður, vcrið
liðar hafa unnið, hafa sannað og! eyðilegging fyrir hagsmuni þeirra
sýnt það heimi öllum, að hinn forni | og gjört þeim erfiðara að verja sig
hetjudugur lifir enn í hjörtuin hinn- og nýlendurnar. Þjóðverjar hefðu
ar brezku þjóðar. orðið þeim hættulegir á sjónum.
, Við værum ekki að berjast við
Hugprý*. Canada-manna. | Austurrikismenn og Þjóðverja sem
Ein millión hinna brezku sjálf- j sérstakar þjóðir, heldur við her-
boðaliða er nú á vigvöllunum, ogl mannavaldið, sem ríkir þar og ræð-
urinn brezki er, i þessu hinu mesta] sem Canada-menn getum vér veriðj ur öllu, og sem þeir sjálfir yrðu
veldi,*sem heimurinn nokkru sinni j stoltir af þvi, að hafa þar 70 þús- guðsfegnir að losna við.
Þannig er lýsingin, sem þýzka
þjóðin fær af Bretum. Þeir segja, að
vér séum huglausir og duglausir og
treystutn eingöngu á flota vorn.
,En sannfærður er eg um, að pró-
fessorarnir þýzku og hin.þýzka þjóð
yfir höfuð hafa nú þegar fengið
sterkar ástæður til að breyta þessari
skoðun sinni á Bretum. Orusturnar
við Mons og Langemarck, við St.
.lulien og Ypres og við Hellusund,
[>ar sem Þjóðverjar og Bandamenn
þeirra mættu Bretum, liafa opnað
augu þeirra og sýnt þeim, að Bret-
inn er meira en jafnsnjall Þjóðverj-
anum, — þrátt fyrir margra ára æf-
ingu Þjóðverja og undirbúning.
‘I
hefir séð? Höfum vér fyllilega séð-undir,
og skilið, hvers virði er hið borg-
aralega og trúarlega frelsi, sem vér
njótum, undir fána eða vernd Breta?
Og sé svo, hvort erum vér þá reiðu-
búnir, að leggja nokkuð i sölurnar
til þess, að fá að halda þessum dýr-
mætu réttindum, sem forfeður vorir
liafa eftirlátið afkomendum sínum?
Hinn gamli Breta fáni (Union
Jack) hefir verið roðinn rauðu
blóði hetjanna til þess að vér mætt-
eins góðra og hraustra i Bretar og Bandamenn ættu eftir,
drengja og heimurinn nokkru sinni ;K', gjiira upp sakir allar við prúss-
hefir séð, og vita, að þeir bcrjast reskU aðalsmennina, og þegar það
hlið við hlið með Bretum í skot- væri búið, þá fyrst væri þýzka keis-
gröfunum. Og í hinni heimsfrægu aravaldið auðmýkt og niðurtroðið í
orustu við Ypres, voru það Canada-
menn, sem stöðvuðu liin voðalegu
áhlaup Þjóðverjanna, er þeir spúðu
citrinu yfir grafirnar og voru búnir
að brjóta hlið á hergarðinn, þó að
hart væri að mæta þeim og þeir
biðu manntjón mikið. Sagði yfir-
um njóta borgaralegs og trúarlegs herforinginn, Sir John brencli, þá,
frelsis, — frelsisins, sem allir þegn-' «* l»'nn 'la« hefSu Canada-menn-
cr Breta njóta nú í dag.
Eigum vér að krossleggja hendur
vorar og standa aðgjörðalausir hjá
meðan ofbeldismennirnir troða
undir fótum þessi hin miklu einka‘
réttindi, sem vér liöfum að erfðum
tekið eftir mörg hundruð ára bar-
irnir bjargað Bre.tum og Banda-
mönnum öilúm. Og hin hreystilega
og hugprúða frainkoma þeirra þar
i og annarstaðar veldur þvi, að hver
1 einasti Canada-maður getur verið
I stoltur af mönnunum, sem fóru héð-
I an austur um haf, til þess að berjast
I undir hinum brezka fána.
áttu, — baráttu, sem kostað hefir
blóð og tár og þrautir óteljandi. En meðan hinar miklu og grinimu
Nei, ó, nci! Vér hljótum að sjá og ‘‘r« háðar, þúsundir inílna
skilja skyldu vora á þessari stundu.1 tra sHöndum vorum, tökum vér eins
Bretaveldi verður að standa óhagg-1 ln*hinn þátt i þeim, eins og vcrið
að. Hin brezka menning, sem er svo væri að berjast á h.ndamærum Can-
þýðingarmikil fyrir alheiminn, má ada- lil aft verja *vinunum að kom-
' ast inn i landið og eyða bygðir ogj
ckki burtu nemast, eða í horn rek-
ast, fyrir ósóma þeim, sem kallast
hin þýzka menning (Kultur).
Þýðing Bretaveldis
Hvaða þýðingu liefir Bretaveldi
fyrir yður, vinir góðir? Það heldur
og geymir yður til afnota og hagn-
aðar, börnum og barnabörnum yðar
til framfærslu og auðsældar, liina
mestu uppspretlu auðs og velmegun-
ar, i gulli, silfri og hinum dýrustu
steinum, sem fundist hafa i öllum
pörtum heimsins. Bretaveldi er liið
auðugasta land hcimsins!
Hin feykimikla verzlun er reist
með frábæruin dugnaði og forsjá um
mörg hundruð ár, og nemur nú
meira en 9 þúsundum millíóna pd.
bæji. En oss varðar það lika miklu,
og vér verðuin allir að sjá og skilja
það, sem eg vona að flestir gjöri, —
aff vér crnm aff berjast þarna á slétt-
| um Flanderns fyrir cigin tilvern
| vorri, sem einn hluti Bretaveldis, og
| vér getum ekki með sönnu sagt, að
| vér höfum gjört fyllilega skyldu
| vora, til að verja frelsi vort og rétt-
| indi, fyrri en vér höfum lagt fram
| vorn seinasta mann og eytt vorum
i seinasta dollar, sem aflögufær var.
VeríSum a* senda fleiri menn.
Erum vér að dragnast aftur úr?
Vér stærum oss af þvi, að vér séum
skærasti steinninn í kórónu Breta-
konungs. Höfum vér rétt til þessa
sterling á ári. Veldi Breta nær yfir hei8urs Ef að vér viljum halda þvi Hann var ósýnilegur, flotinn.
einn fimta hluta af víðáttu heimsins
og Yi af öllum íbúum jarðarinnar
búa undir liinum brezka fána.
Sem einn hluti þessa heimsfræga
veldis, höfum vér notið allra þeirra
einka- og forréttinda og frelsis, sem
brezkir þegnar njóta, og nú ætti þvi
skyldan að vera ljós og skýr hverj-
um brezkum borgara, þegar þegnar
Bretlands gamla cru í hættu og voða
staddir, er útlendir ofbeldismenn
ráðast á þá og vilja þá fótum troða.
Eg er sannfærður um það, að Can-
ada-menn eru þess albúnir, að leggja
fram sinn skerf og vinna sína skyldu
til Jiess að varðveita frelsið og rétt-
indi þau, sem vér nú höfum og
leggja til þess, ef þörf gjörist, vorn
seinasta mann og seinasta dollar.
sæti, þá verðum vér að vakna og
leggja fram meira kapp í þvi, að
senda flciri menn til að berjast, en
enn eru héðan komnir.
Ástralía er helmingi mannfærri en
vér; en þaðan eru þó komnar 1261
þúsundir manna á vígvölluna, og|
auk þess hefir hún lagt til ágæta sjó-|
flotadeild, sem hefir gjört mikið j
gagn á sjónum.
Frakkland hefir einn hermann
fyrir hevrja 10 af íbúum landsins,
að meðtöldum konum og börnum.
Bretland hefir nú einn hermann fyr-
ir hverja 15 af ibúum landsins. En
Canada, með svo mikinn fjölda
ungra manna, hefir alt til þessa að
eins lagt til einn hermann fyrir
hverja 40 af ibúum landsins.
sorpið. ,
En nú kunna cinhverjir að spyrja,
hvað Bretland og Bandamenn liafi
gjört í stríði þessu.
Menn kunna stundum að spyrja,
livað hinn mikli floti Breta hafi gert.
Það er, sem hann sé horfinn sjón-
i.m vorum þessi mikli verndararm-
ur Breta, og vér spyrjum: Hvar
er liann? Hvað er hann að gjöra?
Er nokkurt gagn að honum? Er
hann eins öflugur og vér bjugg-
umst við?
Þrátt fyrir Canada, — því Canada
neitaði a?S styrkja flotann.
Flotinn á Canada ekkert að þakka
því að öldungadeild sambands-
þingsins i Canada neitaði að styrkja
flota Breta, þegar flotamálastjórnin
fór þess á lcit, að Canada legði til
bryndrekana fyrir örfáum árum. —
Og sannarlega á Canada engar þakk-
ir skilið fyrir það, eða lilut i þvi, er
floti Breta hefir hrakið Þjóðverja
af sjónum, svo þeir verða að fela sig
i höfnum og á vikum inni.
Þcgar lávarður Churchill sá, hvað
öldungadeild sambandsþingsins hér
í Canada gjörði, og að útséð var um
allan styrk héðan, og að Bretar gátu
i engu treyst þeim, hvað það snerti
að efla flotann, — þá tók hann til
sinna ráða og vann að því að bæta
þcssum og fleiri skipum, smáum og
stórum, við flotann. Og fyrir hina
miklu framkvæmdarsemi hans, þá
; voru Bretar nógu sterkir á sjónum,
' þegar stríðið byrjaði, svo að þeir
l gátu sópað af honum öllum herskip-
j um Þjóðverja og hrakið þau á liafn-
ir inn.
En
hann liggur einhversstaðar í Norð-
i ursjónum, vafinn súld og þoku; eða
i veltur á freyðandi öldunum, eða er
| hér og hvar á víkum inni. Fáir vita
hvar hann er, þessi hinn mikli floti,
j og enginn veit um ferðir hans.
En áhrif hans eru lík áhrifum sól-
arinnar. Vér sjáum ekki sólina
hreyfast; en geislar hennar smjúga
í gegnum geiminn og loftið og gefa
oss Ijós og hita og kveikja líf og
gróður um víða veröld. Og það er
cnginn sá hluti heimsins, sem nú er
i friði og ró og nýtur allra friðarins
gæða, — að hann eigi það ekki
mest af öllu að þakka því, að floti
Breta heldur lokuðum liliðum At-
lantshafsins, svo að floti Þjóðverja
liggur læstur þar innan grinda, og
felur sig á bak við Helguland og
n.ynnin á Kilarskurði, og dirfist
ekki að stinga nefinu út á milli þess-
ara grinda, af þvi-, að þeir eru svo
hræddir, Þjóðverjarnir, við bola-
hunda Bretanna, að þeir inuni jafn
harðan stökkva á þá.
011 þessi framkoma brezka flot-
ans alt til þessa dags; hin aðdáan-
lega röggsemi og dugnaður, að sópa
af sjónuin ekki einungis herskipum
Þjóðverja, heldur öllum verzlunar-
flota þeirra, — talar hærra og skýr-
ara, en með orðum sé hægt að lýsa,
og sýnir það og sannar, svo að eng-
inn éfi getur á leikið, aff Bretland
gamla er enn drotning hafsins, scm
áðnr fyrri!
Ef menn vildu renna huga yfir,
hvað Bretar liafa gjört þessa 15 mán-
uði seinustu, eða aðallega liinn
brezki floti, — þá geta menn séð, að
Bretar og bandamenn þeirra liafa
tekið nýlendur Þjóðverja út um all-
an heim, að undanteknu stykki einu
i Austur-Afríku og parti af Kamerun
nýlendunni á vesturströndinni.
Og auk þess hafa Bretar komið á
fó't her feykimiklum af eintómum
sjálfboðaliðuin, er nemur meira en
3,000,000 manna. Slika tölu sjálfboffa
liffa hefir heimiirinn aldrei séff áff-
ur, — ckki neitt, er komist geti i
r.okkurn samjöfnuð við það. O'g nú
eru Bretar búnir að sýna heiminum
það,— aö þeir geta ferfaldaff þessa
tölu, ef þörf gjörist!
Sigurinn viss og áreiSanlegur.
Þeir, sem hugsa eða tala um ó-
sigur eða ófarir, eru bölsýnismenn,
og blindir. Bretar og Bandamenn
hljóta að sigra, annað er óhugs-
andi. Sigurinn er eins vís og að sól-
in rísi í austri og setjist í vestri.
Vitaskuld þarf stórmikið i söl-
urnar að leggja ennþá; en menn
munu gjöra það fúslega, og hið við-
lenda, mannmarga Bretaveldi mun
koma út úr stríði þessu sterkara og
frægara og göfugra, en það hefir
nokkurntíma áður verið.
“Eg vildi, að eg hefði málsnild
Burkes eða Kiplings, svo að eg gæti
ávarpað yður með þeim orðum, cr
brendust inn í sálir yðar og léti
hina yngri menn yðar sjá það letrað
eldlegu letri i hjörtum sér og huga,
— hvað landið þarfnast m'i sárlega
ullra hinna ungu manna, og hvernig
skyldan kallar nn til þeirra á sein- j íón dollara, ef þú kemurl’’ En Edi-
ustu stimdii! | son heyrði ekki vel og hvislaði Ford
iá svo að allir heyrðu: “Millíón doll-
ara, ef þú keinur með!’’ Þá hristi
Edison höfuðið, sneri sér óðara við
og fór í land.
“Konungurinn og föðurlandið
hrópa nú til yðar: Hvað margir
gefa sig nú fram i kveld?
“W’hat nobler death can Britons die
Than fighting fearful odds
For the glory of their country and
The temple of their god?”
Verkamenn Fords ganga í herinn.
Edison neitar millíón dollara.
Þegar Ford var að leggja af stað i
“friðar-leiðangur” sinn, seinustu
mínúturnar, sem skipið lá við bryggj
una, kom Edison og kona hans út í
skipið; og er Ford sá þau, stökk
hann móti þeim og fagnaði þeim
mikillega. Og spurði hann strax,
hvort þau ætiuðu að vera með, en
F7dison kvað nei við því. Tók þá
Ford í hönd Edisons og hvislaði i
eyra honum: “Eg gef þér eina mill-
Blaðið Toronto Globc fékk hinn 8.
desember telegram frá Manchester
! á Englandi þess efnis, að þegar
verkamennirnir i verksmiðjum hans
þar heyrðu að F'ord væri á leiðinni
til að kalla hermenn Breta og Banda-
i manna ú skotgröfunum, — þá sóp-
uðust verkstofurnar, er verkamenn
hans létu allir innrita sig i herinn
; og skuldbundu sig til að fara, hve-
nær sem kallið kæmi. Gcngu þeir
j svo í fylkingu mikilli með fánum
I og hljóðfæraslætti um stræti Man-
| chester-borgar, og var gjörður að
þessu góður rómur.
I
/ETURINN.
Hylja svellin,
Silfurhvít sem ellin,
Sundin, fellin,
Tjarnir, ár;
Er á högum,
Hvassa byls af slögum,
Hellulögum
Bundinn snjár;
Lengjast skuggar,
Skjálfa frostnir gluggar,
Skógur ruggar
Hélugrár; ..
Allar rauSar
Rósir eru dauSar,
Rymur, gnauSar
Stormur hár.
Ægisskjöldinn
Bera vetrarvöldin
Vökukvöldin
Löng og hörS,
Er sem frjósi
Alt og verSi’ aS ljósi,
lsinn hrósi
Sigri á jörS;
Kaldir glampar
Lýsa eins og lampar,
LoftiS hampar
Þeim um fjörS,
NorSurljósa
Logabrunnar gjósa,
Lofts viS ósa
Halda vörS.
Oft er galdur
Þinn aS villu valdur,
Vetur kaldur,
Hreina sýn, —
Eru blossar
Þínir köldu kossar,
Kristallsfossar
Tárin þín.
Perlulinda-
Bönd þú ert aS binda,
BreiSa’ á tinda
Skýjalín.
Upp aS barmi
Köldum, köldum hvarmi
Kristallsbj armi
HeiSur skín.
Hvíti skóli
Heljar, er í skjóli
Hjá þér sjóli
Geims og lands.
Beggja skauta
Heims og himinbrauta
Húms og þrauta-
Gjafi manns!
Uns þú hnígur,
Eins og tungl þú flýgur,
ESa stígur
Skuggadans,
Blæum vefur
Lífs og liSna, grefur
Loks og gefur
Hvítan krans.
Gutt. J. Guttormsson.
•♦•
•f
♦
•r
f
*♦*
4
♦
4
4*
4*
4-
4
4*
4-4-4“444-4-44444444 44444 ◄
• ►444444444<
STRÍÐS-MOLAR
1. Það dylst ei.
f anda eg sá
— er öldin neis —
liið ógurlega strið,
Eg hrökk við þá,
af hrygð mér brá,
og hryggur enn eg bíð.
Að nú sé kaldra kjara von,
þú Kjörlands dóttir, Snælands son,
það dylst ei landsins lýð.
F.n vel, á vígatið,
Þið sendið djarfa drengi í brandahrið.
II. Húnar herja.
Það kom úr heila keisarans,
í kasti miklu ofstopans,
að sveima leiðir sæfarans
og sýna merki fullhugans,
seni h»fði rétt, að lögum lands,
til lagarbands.
Við rekka sína ræsir kvað:
f ráði hef eg útbúnað;
og vil nú kanna liárubað,
ef Bretar eigi hindra það.
Þéir lirifsa sérhvern hrannaglað,
sem fer af stað.
Mitt járnasafn ei jörðin ber.
Til Jötunlicima förum vér,
með okkar stora og sterka her.
F7i standast þjóðir fyrir mér.
Þvi hvar sem Húna fylking fer
hún frón sitt ver.
Minn gönguher, mín gipta skýrð,
min Gjallarhorn, mín skipa dýrð,
mín flugiþrótt, mín fleinadýrð,
á flestar þjóðir kastar rýrð.
En mín er tign af heiðri hýrð,
og — liatri sýrð!
Eg veit, á svæði sannleikans,
ber sonum okkar Þýzkalands,
það táp, sem hæfir tökum manns,
i töfrabúning keisarans.
Þvi held eg út á bungur brands,
til Bretalands.
Nei, Frakklands strönd er nokkru nær,
liún niðjum mínum verður kær,
mitt heimaland, ef hana fær;
með henni eykst minn frægðarblær;
þvi skal n ú stefna á stöðvar þær,
hvar stjórn þess lilær.
Úr vegi Belguin bægið þið
og brúkið frægan hermanns sið.
Ei Frakklandssonum fáið grið,
þvi fyrst sé það vort augnamið,
um fagran lög og foldarsvið,
að fást þá við.
Og svo í livössum brandabil
niá Bretum veita makleg skil:
Þeim sökkva i djúpan sævarhyl.
Þá sigur-von eg eigi dyl,
að oss það heppnist Hildar-spil,
um höfrungs þil.
Oss Bretinn virðist vær í sal,
og vart hann kann að beita fal.
Þó fagurt sé hans friðarhjal,
það fræguin sýna liilriii skal,
að meira þýðir geiragal,
i Gýmis dal.
En Belga sveit var þrjósk og þrá
og þybbaðist við skipun þá,
svo öld i heitum eldi lá,
unz einnig Bretinn “kom og sá”
og barði vikings vinum á,
svo við þeim brá.
II. Gletni Bandamanna.
Vér komuni að sjá þig, keisari góður;
vér komum að sjá þinn örvahróður,
Vér konium að sjá þína kúlnaliríð,
vér komuni að sjá þitt stríð.
Vér komnir erum til kesju-funda;
nú komnir að sjá þá viltu liunda,
sem ógna landi og lýð.
IV. Hárs veður harðna.
Harðna Hárs veður;
Húnum blæðir.
Broddum bregða
Bretlands synir.
Frægir Frakkar
fræknir reynast.
Kappar Kanada
kylfum beita.
Jó\’ KERRESIED
-F
t
-f
♦
♦
♦
♦■
F
-F
•♦
-♦
-♦
•♦
-♦
-♦
-♦
•♦
-♦
-♦
-♦
♦
♦
♦
♦