Heimskringla - 01.06.1916, Blaðsíða 1

Royal Optical Co.
Elztu Opticians i W'innipeg. Við
höfum reynst vinum þinum vel, —
gefðu okkur tækifæri til að reyn-
ast þér vel. Stofnsett 1905.
H\ R. Fowler, Cpt.
XXX. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN I. JONI 1916
NR. 36
Stríðs =f réttir
Frásögn herlæknis um
Verdun bardagann
l>að hefir litið svo út, sem seint
linist Þjóðverjar á því að reyna að
komast nær Verdun. í hríðunum
um fyrri helgi fengu þeir skelli tals-
verða af Frökkum á hryggjunum
eða háu flötunum við Douaumont,
um 33 milur norðaustur af Verdun.
Þar gengu Frakkar svo hart íram,
að þeir hröktu Þjóðverja úr nærri
öllum fremstu skotgröfum ]>eirra,
svo að þeir héldu að eins horni einu
af Douaumont. En þetta pláss höfðii
Þjóðverjar dýru verði keypt, og það
var þeim dýrmætastur staður af
öllum þeim, sem þeir náðu þarna í
þessum þriggja mánaða bardaga.
En þeim er eitthvað brátt þarna,
því einlægt halda þeir áfram að
senda herskara sína á skotgrafir
Frakka.
Hinn 23. maí var einn harði hríð-
arbardaginn þeirra. Það var ýmist
flóð eða fjara eins og lengi hefir ver-
ið. Þýzkir veltust fram í flóði miklu
eða þéttum skörum á tveggja eða
þriggja mílna svæði. En 75 milli-
metra byssur Frakka tóku á móti og
einnig aliar hinar smærri byssur, og
svo brotnaði aldan framan við skot-
grafir Frakka, eða í sjálfum gröfun-
um. Þá sogaðist aldan út aftur og
var nú stóruin minni, en rekald
mikið af mannabúkum lág eftir á
jörðunni. Frakkar héldu gröfunum
rólegir og þykir mörgun það undar-
legt, hve feikna mikil breyting er
komin á Frakka. Þeir, sem að eðl-
inu eru eldfjörugir, léttúðugir og
fljótráðir, — þeir taka nú öllu þessu
með kaldri ró og sýnist aldrei
bregða, hvað sem yfir dynur. Það
er eins og allar tilfinningar þeirra
hafi dofnað. Þeir líta ekki við, þó
að mennirnir hrynji alt í kringum
þá; undan hörfa þeir aldrei, en þeg-
ar þeim er sagt að hlaupa á Þjóð-
verja, þá fyrst kemur eitthvert líf í
þá; og er ekki gott að verða á vegi
þeirra. Það er sem Þýzkir hafi verið
tryltir orðnir, svo voru þeir ákafir
að reyna að ná Douaumont, Dauðs-
mannshaug og hæðinni nr. 304( og
svo að komast nær Yerdun á Dou-
aumont flesjunum. Þar hefir hvert
áhlaupið komið á eftir öðru og
hvert öðru harðara og grimmara, og
þegar Frakkar hröktu ]>á l>ar sein-
ast, var sem þeir yrðu óðir og óhemj-
andi.
Einn af mönnum þeim, sem var í
þessum seinustu bardögum, liefir
lýst þeim þannig:
Alt einar holur.
Á fjögra mílna svæði á bak við
okkur í fremstu gröfunum var slétt-
an áður grafin sundur af skotgröf-
um, norður og suður með nokkru
millibili, og þvergrafir austur og
vestur til að ganga í þeim á milli
aðalgrafanna. En nú sézt þar engin
skotgröf; alt eru gryfjur tómar eftir
sprengikúlurnar hver gryfjan hjá
annari og margar feyki djúpar. —
Þarna hafa sprengikúlurnar rótað
upp hverjum einasta ferhyrnings-
þumlungi, og Þýzkir eytt þar þeim
kynstrum af sprengikúlum, að
menn geta ekki gjört sér hugmynd
um. 1 gryfjunum eftir 15 þumlunga
sprengivélarnar má hæglega koma
fyrir 15 hestum, svo eru þær víðar
um sig. Þar var skógur áður með
stórum trjám; en nú er hver kvistur
og grein af trjám þessum og standa
sum þeirra enn aflimuð sem telegraf
staurar. Aldrei linnir öskri fallbyss-
anna og aldrei linnir mannfallinu,
þó að færra falli eina stund en aðra.
Og þó að farið sé að grafa nýjar
skotgrafir þá dynur hríðin yfir, og
von bráðara eru skotgrafirnar allar
hrundar saman og jörðin öll orðin
að pyttum eða holum, svo að her-
mennirnir þurfa aftur og aftur að
grafa sér nýjar grafir.
Hálf milíón manna tryllist, gengur
berserksgang.
Það er við Verdun, vestan við
ána Meuse, lijá Dauðsmannsliaug,
og austan við Meuse, á Douaumont
flesjunum. Hálf milíón manna heyj-
ir þar hin hörðustu víg, sein heyrst
hafa í heimi. Herflokkar heilir hníga
niður á fáeinum mínútum; en ein-
lœgt koma nýjir menn í stað hinna
dauðu, og einlægt brakar í lofti og
sprengikúlurnar sendast um loftið
og steypast niður í hópana, smjúga
harðara en auga getur á fest ofan í
beinharðar grundirnar, langt niður,
ein 10—20 fet, og springa þar, og upp
kemur aurinn og grjótið og björgin,
sem þúsund hverir gjósi; en í gos-
inu fljúga bútar af mönnum, hend-
ur og fætur, alt sundurtætt og brot-
ið og slitið af þessum feiknakrafti,
og rlgnir svo niður aftur yfir þá,
sem eru að berjast; en þeir skifta
sér ekki af þessut heldur halda á-
fram bardaganum. Skothríðin dyn-
ur jafnt og þétt, hundruð manna
hnfga niður á hverri mínútu. —
Svona gengur það við Verdun.
Frá laugardagsmorgni hinn 20.
til þriðjudags hinn 23. maí fullyrða
Frakkar, að fallið hafi af Þjóðverj-
um vestan við Meuse i kringum
Dauðsmannshaug ekki minna en
100,000 manna, og með þessu mann-
falli náðu Þýzkir aftur fáeinum
-skotgröfum, sem þeir höfðu tapað
áður, og voru þó margar þeirra lft-
ilsvirði.
Milli Dauðsmannshaugs og hæð-
arinnar Nr. 287 liggur dalverpi lítið.
Nú er það alt fult af búkum dauðra
manna. Þýzkir sóttu þar fram aftur
og aftur, en maskínubyssur Frakka
sópuðu einni fyikingunni eftir aðra.
Þýzkir náðu toppnum á Dauðs-
mannshaug loksins, en Frakkar
halda annari hæð — Bourrus — sem
gjörir hauginn ónýtan Þjóðverjum.
Þetta er hroðalegt og sóðalegt yf-
ir að líta. En þó segja Frakkar.'að
það sé ekkert hjá atganginum á
Douaumont flesjunum. Á laugar-
daginn hröktu Frakkar Þýzka að
mestu af flesjum þessum. Og var
mannfallið mikið hjá báðum. En
Þýzkir gátu ekki þolað það lengi,
að láta Frakka halda stöðvum sín-
um, og komu aftur og aftur. Þegar
ein röðin hneig til jarðar, var hin
næsta á hlaupum yfir búka hinna
fölinu, og kom svo hver af annari.
En þegar í skotgrafirnar kom, þá
tók þó út yfir. Þar börðust menn í
myrkri niðri í jörðunni, organdi og
grenjandi; en yfir höfðum þeirra
voru drunur spi'engikúlnanna, og
liinir iátlausu smellir maximbyss-
anna í látlausum runum.
Hinir særðu börðust þangað til
blóðið var alt runnið úr æðum
]>eirra. Þeir hættu ekki fyrri en
þeir hnigu máttvana niður. Og
læknir einn, sem hjálpaði ]>arna í
gröf einni í gamla kastalanum,
sagði, að af tvö hundruð dauðum
mönnum væri enginn, sem hefði
færri en tvö sár, margir ótal. Og
l>eir, sem hann gat bundið um, voru
sem tryltir menn eða viti sínu fjær.
Þeir vildu lialda áfram að ber^ast.
Augu þeirra sindruðu, þeir æptu
vígópin í sífellu og þeir fundu eng-
an sársauka, hvað mikið sem þeir
voru særðir. Meðul sem hann hafði
haft til að deyfa sárin, gengu óðara
upp og ómögulegt var að fá þau frá
stöðvunum að baki þeim. Skot-
hríðin var svo áköf. Hann tók af
þeim hendur og fætur, en þeir
kveinkuðu sér ekki vitundarögn.
Og þegar hann var búinn, spaug-
uðu þeir og báðu um sígarettu til
að reykja.
Þegar Frakkar fyrst tóku grafir
þessar á iaugardaginn, þá var
mannfall hjá þeim miklu minna en
lijá Þýzkum, og minna en við átt-
um von á, segir læknirinn; því að
skothríðin, er Frakkar sendu á und-
an sér, var svo voðaleg( hin mesta,
sem hann hafði nokkurntíma séð
frá frönskum fallbyssum. En seinni
slagurinn, þegar Þýzkir komu aftur,
var voðalegur. Sprengikólfarnir
voru svo þéttir, að þeir rótuðu upp
allri jörðinni; grafirnar féllu sam-
an( svo að skýlin urðu svo sem eng-
in. En á undan hverju áhlaupi
Þjóðverja dundi hríðin látlaus í tvo
til þrjá klukkutíma, sem haglskúr
væri. Og á eftir kom ein aldan Þjóð-
verja á eftir annari, óendanlegar,
eins og þegar brimöldur skella á
sjávarströndu. Þær hjöðnuðu niður
lcngi vel, en þá kom önnur þegar
hin fyrri féll. Og hvað eftir annað
þurftu Frakkar að fylla upp í skörð
in þeirra, sem féllu.
Aldrei nokkurntíma hafa önnur
eins álilaup verið gjörð í nokkrum
bardaga, jafn látlaus og stöðug. —
Bardaginn um Cemetery Hill við
Gettysburg var enginn barnaleikur,
og ekki var það barnaleikur við
Haugemont í Waterloo bardagan-
um. En hér runnu stöðugt á hver
5000 á eftir öðrum, með stuttu milli-
biii, í 48 klukkutíma. Og yfir alt
þetta bardagasvæði dundi hríðin
sprengikólfanna. 1 samanburði við
það var skothríðin við Gettysburg
haglél eitt, og við Waterloo var hún
eldglærur einar. Sumar holurnar
eftir sprengikólfana voru 30 feta
víðar, og þegar þeir sprungu, drápu
þeir oft 50 menn á einu augabragði.
Framan við skotgrafir Frakka
lágu Þjóðverjar dauðir í löngum
röðum. Á einum stað töldum við
7000 á 700 yards. Og svo gátu þeir
ekki hjálpað sínum særðu mönn-
um; þeir urðu að liggja þarna. En
við gátum þó komið að minsta
kosti hverjum þriðja særðum her-
manni okkar undan, Og þó að skot-
hríðin dyndi sífelt svona hörð og
þung, þá komu menn okkar með
umbúðir og lyf og tóku burt hina
særðu. Klóróformið fékk eg eftir
klukkutíma. Og voru þó margir
fallnir, sem sendir voru á stað með
það.
En þráinn, að senda stöðugt þús-
undir Þjóðverjanna út í opinn
dauðann, yfirgengur þó alt. Og vér
vitum, að Þýzkir geta ekki lengi
haldið þessu áfram; því að síðan á
laugardagsmorgun hafa Þýzkir tap-
að tveimur ef ekki þremur mönn-
um á móti hverjum einum, sem fall-
ið hefir af Frökkum. Og hvert á-
hlaup, sem við hrekjum, flytur nær
þá stund, þegar þeir geta ekki meira
og þá loksins kemur til okkar kasta.
— Hinn 27. maí gjörðu Frakkar
harða hríð á Þjóðverja við Cumier-
es( og náðu aftur miklu af gröfum
þeim, sem þeir töpuðu 3 dögum áð-
ur, og héldu nú austurhlutanum af
þorpinu Cumieres. Við Douaumont
gengu áhlaupin á víxl, og höfðu
Þýzkir stundum betur en Frakkar,
en Frakkar báru þó oftar hærra
hlut. Mannfallið hélt áfram iijá báð-
um eins og fyrri( en eiginlega breytt-
ist lítið eða svo sem ekkert um
stöðvar þeirra.
Um þessi áhlaup og áhrifin öll af
Verdun slagnum, segir Fagler of-
ursti frá Svissaralandi í blaðinu
“Journal d# Genefa”; Bæði ínann-
tapið þetta hið mikla og áhrif þess
á fólkið eru stórum meiri á Þýzku-
landi en á Frakklandi. Fyrir hálfum
mánuði síðan álitu Þjóðverjar að
þarna hefðu fallið af þeim 300,000
manna, eða meira en helmingi fleiri
en féllu af Frökkum.
Hver einasti maður af þessum
300,000 sem féllu af Þýzkum, hefir
verið harmaður og grátinn heima á
Þýzkalandi, og ]>ó að ein 120,000 hafi
faliið af Frökkum og 20,000 af Afríku
liði þeirra, þá er harmurinn meira
en hálfu minni, og hjá þeim er sig-
urinn, þar sem hinir ætluðu að
brjótast í gegn en gátu ekki; en
Frakkar ætluðu sér að taka á móti
og gjörðu það með því að hrinda
hinum aftur.
En það vita menn nú, að Þýzkir
fluttu ]>arna að sér fyrir seinustu
viku fimm “divisions”, 20,000 her-
manna í hverri; en höfðu þar áður
13 “corps”, og hafa því haft til a-
hlaupanna 800,000 hermanna.
Hersveitir Þjóðverja heima gjöra
upphlaup.
Frá Vínarborg kemur sú fregn eft-
ir “Geneva Trlbune”, að Þýzkir her-
menn í Kobylin, smábæ einum í
Posen-héraðinu á Prússlandi, hafi
gjört uppreist og skotið niður for-
ingja sína. Það voru menn af ridd-
araliði Þjóðverja (Hussars of fourth
division), sem fremstir voru í upp-
reistinni, og orsakaðist hún af illri
meðferð og vondri fæðu.
Áhlaup Austurríkismanna.
Þeir gjörðu nýlega áhlaup mikil á
ítali Austurríkismenn um hliðin
einu, sem allar þjóðir hafa farið,
þegar þær hafa komið að austan og
leitað á Italíu. En það er niður
með Adige-fljótinu, eða eftir þessum
tanga Austurríkis, sem liggur eins
og fleygbroddur inn á Langbarða-
land, ofan að Garða-vatninu. Þeir
héldu þessum tanga Austurríkis-
menn seinast þegar friður var sam-
inn( til þess að hafa greiðasta leið-
ina suður.
Þarna komu þeir nú með ofurefli
liðs og hinar stóru fallbyssur sínar,
og með því að þeir höfðu þær á hæð-
um og fjallatindum, gat 1 fyrstunni
ekkert staðið fyrir þeim, og létu It-
alir undan síga, en þó ekki fyrri en
Austurríkismen nurðu fyrir mann-
falli miklu, og á sumum stöðum
sópuðust heilar hersveitir Austur-
ríkismanna fyrir skothríðum Itala.
Og þegar niður úr fjöllunum kemur,
]>á verður afstaða ítala miklu betri
en Austurríkismanna, og meira lið-
ið, sem þeir iiafa á að skipa.
Áhlaup þessi hafa öll verið austan
við Adige-dalinn, eða austur af Rov-
eredo, sem stendur austan við fljót-
ið, hér um bil í beinni línu frá
norðurbotni Garða-vatnsins. Italir
og allir Bandamenn eru mjög róleg-
ir yfir þessu, og ætla margir, að
þarna mæti Austurríkismenn öðr-
um eins óförum og Þjóðverjar hafa
mætt við Verdun. Seinustu fregnir
á laugardaginn sögðu, að Austur-
ríkismenn hefðu tapað svo miklu
liði, að þeir urðu að nema staðar og
bíða, þangað til þeir fengju meira
lið að norðan. Það var fjallalið ítala
og Bersaglieri, sem mest börðu á
Austurríkismönnum.
Búlgarar ráðast á Grikki
Norðaustur af Salonichi eru Búlg-
arar komnir til Demir Hissar, og
haida þaðan suður og niður að
sjónum til Kavala. Sagt er, að þeir
sem í förinni voru suður yfir landa-
mærin, hafi að eins verið 25,000. Á
leið þeirra í Struma dalnum var
kastali nokkur, sem Rupel nefnist.
Grikkir voru þar fyrir, en liðfáir og
illa vopnaðir, og settu Búlgarar
þeim tvo kosti: að þeir gæfust upp
undir eins eða þeir réðust á þá og
dræpu hvert mannsbarn. Tveggja
tíma frest gáfu þeir Grikkjum. Voru
þýzkir foringjar þar með Búlgörum.
Grikkir létu að orðum þeirra og
gáfu upp virkið. Fleiri virki gáfu
þeir upp í Struma dalnum og kall-
ast þau: Dragotin, Spatova og Kan-
evo.
Þegar fregnir þessar komu til
Aþenuborgar urðu margir hálf for-
viða. Stjórnin sendi mótmæli til
Vilhjálms, og til Vínarborgar og Sof-
íu borgar, og er ekki ólíklegt, að þar
við sitji. En blöðin í Aþenuborg
tóku þessu illa og er órói töluverður
f borginni. Venizelos er sem þrumu-
lostinn og þykir nú illa farið. En
herlið Grikkja er illa búið að vopn-
ttiíi, skotfærum og fötum, og hálf-
hungraðir eru hermenn þeirra. —
þeir komu hálfdauðir til Albaníu.
Þetta gjörðist alt utan við hergarð
Bandamanna við Salonichi, og áttu
Grikkir að halda þessum skika aust
an við Salonichi. En svona fór það.
Bólgarar strjúka til Bandamanna.
Bandamenn sitja við Salonishi,
sem allir vita, og hafa verið að safna
að sér mönnum. Serbar þeir sem
undan komust, þegar Þýzkir óðu
yfir Serbíu, eru nú komnir til þeirra
og munu þeir nálægt 100 þúsundum.
Bretar skutu skjóli yfir þá, þegar
Þeir tóku eyjuna Corfu af Grikkjum
og fluttu Serbana þangað. Voru þeir
bæði hungraðir og klæðlausir, en
Bretar létu þá hafa alt( sem þá van-
hagaði um, og eru þeir nú sem nýj-
ir menn, og hafa góðan hug á, að
hefna sín á Þjóðverjum og Búlgör-
um. Eitthvað er þar af Itölum við
Salonichi, en enginn hér veit, hvað
margir þeir eru. Er nú búist við, að
þá og þá fari þeir að hreyfa sig, og
leita norður á við til járnbrautar-
innar að minsta kosti.
Á móti Bandamönnum þarna eru
bæði Austurríkismenn, Þjóðverjar
og Búlgarar. En mest er það fót-
göngulið; mjög lítið af riddaraliði.
Þair hafa ekki fóður handa hestun-
um. Sagt er, að 200,000 séu beint
norður af þeim í Vardar-dalnum, og
Þýzkum Búlgarar vera ótrúir og
hafa vörðu á þeim einlægt; því að
ekki kemur sá dagur fyrir að ekki
strjúki fleir: eða færri Búlgarar til
Bandamanna. Samt skjóta Þýzkir
hvern þann, sem þeir halda að sé að
strjúka. En Búlgarar fara samt. — ■
Búlgarar eru uppgefnir á stríðinu
og vilja komast heim, en nú fá þeir
það ekki. Þess vegna strjúka þeir,
og segja Bretar, að yfir 5000 hermenn
Búlgara hafi strokið til sín í tæpa
tvo mánuði. Er ekki furða, þó að
Búlgörum þyki Þýzkir ráðríkir, því
þeir eru búnir að sópa landið af öll-
um matvælum, nautgripum, sauð-
um, svínum, korni, og hafa flutt það
alt heim til sín; en þeir borguðu
það með þýzkum seðlum, sem Búlg-
arar eru óvissir um, hvort séu nokk-
urs virði.
i
i
Flutt í brúðkaupl
Yaldheiðar Briem
Og
Albert Edward Ford
22. maí 1916.
Að við og Bretar erum eitt og sama
Er auðsætt þennan mikla brúðkaupsdag
Og saman eigum frelsi, líf og frama
Og fúsir bætum mjög hvors sannars hag.
Við gefum þeim, af góðvild, okkar dætur
Og gleðin kemst um leið á hæsta stig.
— Eg þekti fleiri’ en hundrað heimasætur,
Sem heldur vildu eiga þá en mig.
Þú unga brúður, ávarp mitt í ljóði
Er einkum til þín stílað. Heyrðu mig!
Eg hlýt að játa: hann sem er þinn góði
Er heppinn sveinn að mega eignast þig.
Þú verður geisli í hans húsi inni
Og úti glaða ljós á vegum hans.
— Eg kannast við það klökkur mörgu sinni,
Að konan — hún er eina lífið manns.
En hafi hann þig ei að eftirlæti
Og ekki reynist þér sem bezt hann má,
Skal eiga mig, hin enska þjóð, á fæti,
Þótt eg sé gamall nokkuð til að sjá.
Að svara innan tuttugu’ og fjögra tíma
— Ef til þess kemur — Bretar passi sig,
Ef ekki vilja eiga’ á hættu’ að glíma
Við ofurefli: Jóh ann Bríem og mig.
Sú trú er bygð á bjargi — vilja mínum,
Að breytni mannsins þannig verði’, að hann
Þér sleppi aldrei út úr faðmi sínum,
Sem ekki er reyndar vandi þeim sem kann,
Svo líf þitt megi óhult vera’ um aldir,
Er óskin mín og bænin fyrir þér,
Að ástin þessa vinar sem þú valdir,
Sé vörður um þig líkt og brezkur her.
Gutt. J. Guttormsson.
LT.-COL. ALBRECHTSEN.
Foringi 223. herdeildarinnar.
BALDUR OLSON.
Læknir 223. herdeildarinnar.
Dr. Baldur Olson er fæddur hér í
Winnipeg 2. apríl 1888. Foreldrar
lians eru þau hjónin Haraldur J.
Olson og Hansína Einarsdóttir, frá
Húsavík í Þingeyjarsýslu. Ólst hann
upp hjá foreldrum sínuin, og naut
barnaskólainentunar l>egar f æsku.
Haustið 1904 byrjaði liann náin á
Wesley College, og hélt þvf áfram
þangað til hann tók burtfararpróf
í náttúruvfsindum vorið 1910 og
lauk hann því með ágætiseinkunn
IA. Na*ita ár varð hann aðstoðar-
kennari f efnafræði við Manitoba
University, en haustið 1911 byrjaði
hann að stunda læknisfræði. Tók
hann embættispróf i þeirri grein
vorið 1915 og leysti það af hendi með
ágætiseinkunn. Vorið 1914 voru hon-
veitt 80.00 dollara heiðursverðlaun
af háskólaráðinu fyrir frábæra þekk
ingu, er hann sýndi við prófin. —
Hann var forseti Islenzka stúdenta-
félagsins árið 1909, og var félagið ]>á
með miklu fjöri.
Að loknu embættisprófi varð hann
einn af læknunum á almenna spít-
alanum hér í borginni og gegndi
þeirri stöðu í 6 mánuði. Fór hann
þá til Ninette og var aðstoðarlæknir
við Ninette spítalann þar til 4. apríl,
er hann var skipaður læknir 223.
herdeiidarinnar. Hinn 18. sama mán.
gekk hann að eiga ungfrú Sigríði
Thorgeirsson hér í borginni.
Dr. Olson er fríður sýnum og
gjörvilegur, lipurmenni og prúð-
menni í framkomu allri, vel gefinn
og hneigður til vísinda. Er hann
sérstaklega glöggur á lungnasjúk-
dóma. Munu vinir hans allir óska
honum til hamingju sem lækni 223.
herdeildarinnai-.